Σχετίζεται στ' αληθεια η ψυχική ασθένεια με τη δημιουργικότητα;

Ακρόαση άρθρου......

Από τον Βαν Γκογκ μέχρι τη Σίλβια Πλάθ κι από τον Μπετόβεν μέχρι τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, η ιστορία της τέχνης είναι γεμάτη με βιογραφίες δημιουργικών και ιδιοφυιών ανθρώπων που βασανίστηκαν από ψυχικές ασθένειες.

Αυτό προκαλεί την εύλογη ερώτηση: Για να είμαστε πραγματικά δημιουργικοί, πρέπει να συνυπάρχει μια ψυχική διαταραχή;

Αρχικά η ιδέα ότι τα δημιουργικά άτομα ίσως να έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να φανεί προφανής. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να ονομάσουν αρκετά ταλέντα που βασανίστηκαν από ψυχικές ασθένειες στη ζωή τους. Θέλετε να εξετάσουμε τον Καρυωτάκη; Τον Χεμινγουέι; Την Κατερίνα Γώγου;

Η ιδέα της «τρελής μεγαλοφυίας» είναι παλαιότερη από την ίδια την ψυχολογία.

Αλλά μόνο επειδή μια ιδέα είναι παλιά, ευρέως διαδεδομένη ή πιθανή, δεν σημαίνει ότι είναι η μόνη αλήθεια. Για να διερευνήσουμε αν η δημιουργικότητα συνδέεται πράγματι με ψυχικές ασθένειες, θα πρέπει να βασιστούμε σε κάποια επιστημονική μελέτη.

Όταν ένας ερευνητής θέλει να παράγει μια νέα μελέτη, διαβάζει πρώτα τι έχει ήδη γίνει στον τομέα του. Κι όταν πρόκειται να αναλυθεί η σχέση μεταξύ της ψυχικής ασθένειας και της δημιουργικότητας, υπάρχουν δύο κεντρικές δημοσιεύσεις που σχεδόν όλοι οι ερευνητές αναφέρουν, όπως γράφει η αμερικανίδα ψυχολόγος Judith Schlesinger: μια μελέτη (1987) των ψυχιάτρων Nancy Andreasen και Arnold K. Ludwig και μια μελέτη του 1989 από την ψυχολόγο Kay Redfield Jamison. Εκεί ξεκινά το πρόβλημα.

Όπως γράφει η Schlesinger σε άρθρο του 2009 που δημοσιεύθηκε σε περιοδικό American Psychological Association, καμία από αυτές τις μελέτες δεν ήταν αρκετά αυστηρή ώστε να δικαιολογεί την άποψη που έχουμε για συσχέτιση δημιουργικότητας με ψυχολογικά προβλήματα. Η μελέτη Andreasen εξέτασε μόνο 30 δημιουργικά άτομα μέσα σε 15 χρόνια. Όλοι ήταν συγγραφείς, 27 από τους 30 ήταν άνδρες, και απομακρύνθηκαν από το Workshop των Λογοτεχνών της Αϊόβα, ένα μέρος που υπήρξε διάσημο καταφύγιο όπου οι διακεκριμένοι συγγραφείς πηγαίνουν να ανακάμψουν από τις αποτυχίες και το λεγόμενο μπερνάουτ, δηλαδή το «κάψιμο» της δημιουργικότητάς τους.

Επιπλέον, ο ορισμός της ψυχικής ασθένειας της μελέτης περιελάμβανε τα πάντα, από τα τακτικά, σοβαρά συμπτώματα μέχρι μια μεμονωμένη εμπειρία σε κάποιο σημείο της ζωής ενός ατόμου.

Αλλά ακόμη και με αυτούς τους περιορισμούς, το αποτέλεσμα του Andreasen ισχυρίζεται ότι το 80% των συγγραφέων έχουν διαταραχές της διάθεσης έχει εξαπλωθεί σε μεγάλο βαθμό - μερικές φορές τα συμπεράσματα πάνε πέρα από τους συγγραφείς για να συμπεριλάβουν δημιουργούς οποιουδήποτε είδους.

Η μελέτη της Jamison πάλι, είχε παρόμοια προβλήματα. Χρησιμοποίησε 47 δημιουργούς που γνώριζε προσωπικά και δεν χρησιμοποίησε ομάδα ελέγχου - δηλαδή άτομα από τον γενικό πληθυσμό που θα μπορούσε να συγκρίνει την ομάδα μελέτης της. Όπως και η άλλη μελέτη, ο ορισμός της "διαταραχής της διάθεσης" περιλάμβανε τα πάντα, από το να βλέπεις έναν ψυχίατρο, ως τη λήψη ψυχιατρικής φαρμακευτικής αγωγής ενώ τα πρόσωπα της ήταν κυρίως μεσήλικες συγγραφείς. Ωστόσο, η ίδια επέκτεινε τα αποτελέσματά της πέρα από αυτό λέγοντας ότι «η μελέτη εξηγεί αρκετά πειστικά ότι μπορεί να υπάρξουν κάποιες πολύ θετικές πλευρές στις διαταραχές της διάθεσης και το κύριο είναι η δημιουργικότητα».

Εμπνευσμένη από το άρθρο της Schlesinger λοιπόν, τον περασμένο χρόνο η ψυχολόγος Christa L. Taylor πραγματοποίησε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση - ένα είδος σούπερ-μελέτης που αναλύει εκ νέου τα δεδομένα από δεκάδες ή ακόμα και εκατοντάδες άλλες μελέτες - για να δει ποια στοιχεία υπήρξαν για μια σύνδεση μεταξύ της δημιουργικότητας και των διαταραχών της διάθεσης. Το αποτέλεσμα; Δεν βρήκε ξεκάθαρη σχέση.

"Μπορείτε να έχετε μια διαταραχή διάθεσης και να είστε δημιουργικοί, αλλά αυτά τα πράγματα δεν εξαρτώνται καθόλου από το ένα το άλλο", δήλωσε η Taylor. Το αποτέλεσμα της μελέτης της δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένας σύνδεσμος, αλλά ότι υπάρχουν λίγα σοβαρά αποδεικτικά στοιχεία.

Αυτό είναι σημαντικό επειδή η ιδέα της «τρελής μεγαλοφυίας» μπορεί να είναι και καταστρεπτική. Βέβαια, κάνει όσους δεν έχουν μεγάλη δημιουργικότητα να νιώθουν λίγο καλύτερα για τον εαυτό τους - "τουλάχιστον έχω την ψυχική υγεία μου!" - αλλά για τους ανθρώπους που ασκούν δημιουργική δραστηριότητα και για τα άτομα με ψυχικές ασθένειες, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Αυτό γιατί δημιουργικοί άνθρωποι, όπως ζωγράφοι η λογοτέχνες, συνήθως κρίνονται σκληρά από δυνητικούς συνεργάτες, ακόμη και από τράπεζες που πιστεύουν ότι είναι υπερβολικά μεγάλος ο κίνδυνος να ασχοληθούν μαζί τους, γιατί «αυτοί έχουν μια τρέλα». Και από την άλλη πλευρά, για δημιουργικούς ανθρώπους που έχουν όντως σοβαρές ψυχικές διαταραχές, ο μύθος της συσχέτισής τους με την δημιουργικότητα, θα μπορούσε να τους κάνει να αποφύγουν τη θεραπεία για να διατηρήσουν το «δώρο» τους ανέπαφο.

Αλλος αμερικανός ψυχίατρος, επικρίνοντας την κλασική μελέτη του Andreasen, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλα τα δημιουργικά πρόσωπα έχουν όντως ένα κοινό πράγμα, αλλά δεν είναι ψυχική ασθένεια.

"Μόνο ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας και του προσανατολισμού προς τη ζωή και την εργασία είναι απόλυτα και γενικά παρόν σε όλους τους δημιουργικούς ανθρώπους: Το κίνητρο.

Θέλουν να είναι δημιουργικοί, όχι απλώς να είναι επιτυχείς, αποτελεσματικοί ή ικανοποιημένοι". Που καταλήγουμε; Οτι δεν είναι αναγκαίο να είναι κανείς σε ψυχική ανισοροπια για να γίνει δημιουργός, χωρίς φυσικά να αποκλείεται κι όλας. Αυτό  που σίγουρα χρειάζεται, είναι να έχει το κατάλληλο κίνητρο, όποιο κι αν είναι αυτό.

 * Πηγή πληροφοριών από: curiocitycom