Θετική Ψυχιατρική: Τι είναι;

Ακρόαση άρθρου......

Η καλή ψυχική υγεία, σύμφωνα με τη θετική ψυχιατρική, συνδέεται με το να νιώθουμε καλά και να λειτουργούμε αποτελεσματικά. Σε αντίθεση με την παραδοσιακή ψυχιατρική, η θετική ψυχιατρική δεν επικεντρώνεται μόνο στην αντιμετώπιση των προβλημάτων, αλλά και στην ενίσχυση των δυνατών σημείων του ατόμου.

Όπως λέγεται χαρακτηριστικά: “Build what is strong and fix what is wrong” δηλαδή, “Βρες, ενίσχυσε και χρησιμοποίησε τα δυνατά σου σημεία και πάρε βοήθεια για αυτά που σε δυσκολεύουν και σε εμποδίζουν”.

Η ευημερία, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ και τον κύκλο μαθημάτων “Positive Psychiatry”, ορίζεται ως μια ζωή με νόημα και αξία — μια ζωή που αξίζει να τη ζεις. Οι άνθρωποι που είναι ενεργοί στην κοινότητά τους συχνά αντλούν μεγάλη ικανοποίηση από αυτό, γεγονός που συμβάλλει στην προσωπική τους ευημερία. Επιπλέον, η ευημερία επηρεάζεται από τον εσωτερικό μας κόσμο και το επίπεδο της παραγωγικότητάς μας.

Εσωτερικός Κόσμος και Παραγωγικότητα 

Ο εσωτερικός μας κόσμος αφορά την ψυχική μας υγεία, η οποία μπορεί να μην είναι πάντα ισορροπημένη και να απαιτεί προσοχή. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε έγκαιρα τυχόν δυσκολίες και να λαμβάνουμε μέτρα για την αντιμετώπισή τους.

Πρέπει να διευκρινιστεί ότι η ευημερία δεν σημαίνει απουσία ασθένειας ή διαρκή ευτυχία και ενέργεια. Μια τέτοια προσδοκία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τοξική θετική ψυχολογία.

Στην πραγματικότητα, όλοι βιώνουμε ευχάριστα και δυσάρεστα συναισθήματα, καθώς και ποικίλα γεγονότα που μπορεί να μας στενοχωρούν ή να μας σοκάρουν. Είναι φυσιολογικό να έχουμε διακυμάνσεις στη διάθεσή μας, και άτομα με διαγνωσμένες σωματικές ή ψυχικές ασθένειες μπορούν να αισθάνονται υγιή και δυνατά.

Μάλιστα, μέσα από δύσκολες και τραυματικές εμπειρίες, είναι δυνατόν να επιτύχουμε προσωπική ανάπτυξη, γνωστή ως «μετατραυματική ανάπτυξη» (post-traumatic growth). Η παραγωγικότητά μας συνδέεται με το περιβάλλον μας, τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με αυτό και τα αποτελέσματα των πράξεών μας. Η σχέση μας με την τοπική κοινότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στο πόσο παραγωγικοί αισθανόμαστε.

Παράγοντες που Επηρεάζουν την Ευημερία

Η ευημερία μας μπορεί να επηρεαστεί από:

• Τη σύνδεσή μας με τη χώρα, την κουλτούρα και τη θρησκεία μας 
• Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώσαμε και τις εμπειρίες μας 
• Τις καταστάσεις στην οικογένεια, την κοινότητα και την εργασία μας 
• Την οικονομική μας κατάσταση και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις 
• Την αίσθηση του ανήκειν, την άσκηση, τον ύπνο και τη διατροφή μας 
• Τον χρόνο που περνάμε με φίλους και την ψυχαγωγία μας 
• Στην καθημερινότητά μας, πολλά πράγματα απαιτούν την προσοχή μας, και είναι συχνά δύσκολο να θέτουμε προτεραιότητες. Το κλειδί είναι να βρούμε μια ισορροπία.

Στοιχεία που Βοηθούν στην Ευημερία:

• Σωματική δραστηριότητα και καλή φυσική κατάσταση 
• Επαρκής ύπνος 
• Υγιεινή διατροφή 
• Σύνδεση με άλλους ανθρώπους 
• Ενασχόληση με δραστηριότητες που μας ευχαριστούν (χόμπι) 
• Συμμετοχή στην τοπική κοινότητα (αίσθηση του ανήκειν) 
• Αίσθηση ασφάλειας (οικονομική, κατοικίας, εργασίας, υποστηρικτικές σχέσεις) 
• Δυνατότητα να ζητάμε βοήθεια όταν τη χρειαζόμαστε 

Διαδικασία Ανάκαμψης και Θετική Ψυχιατρική 

Για να επιτύχουμε μια ζωή γεμάτη υγεία, χρειάζεται να περάσουμε από διάφορα στάδια ανάκαμψης της υγείας μας. Αυτή η διαδικασία είναι προσβάσιμη σε όλους και δεν υπάρχουν φάσεις υποτροπής όπου κάνουμε βήματα προς τα πίσω αντί για μπροστά. Όλες οι φάσεις της ανάκαμψης της υγείας μας είναι μέρος της διαδικασίας και της προσωπικής μας πορείας.

Μέσω της θετικής ψυχιατρικής, επικεντρωνόμαστε σε ό,τι μπορούμε να κάνουμε, αντί να εστιάζουμε στις αδυναμίες μας.

Όταν λαμβάνουμε μια διάγνωση για μια ψυχική ασθένεια που περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, είναι εύκολο να προκύψει κοινωνικό στίγμα. Για να μειώσουμε το στίγμα, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ, η περιγραφή της ασθένειας δεν πρέπει να επισκιάζει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζονται τα ταλέντα, τα δυνατά σημεία, οι κλίσεις και οι ρόλοι που μπορεί να αναλάβει ένας άνθρωπος για να είναι παραγωγικός/ή.

Βιολογικές και Ψυχολογικές Διαστάσεις 

Η ιδιοσυγκρασία μας επηρεάζεται από τα γονίδιά μας, ενώ η προσωπικότητά μας μπορεί να διαμορφωθεί από τα γεγονότα της ζωής μας. Από ιατρική και βιολογική άποψη, γνωρίζουμε ότι η ψυχική υγεία είναι αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης γενετικών, βιολογικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Οι νευροβιολογικές διεργασίες, όπως η λειτουργία των νευροδιαβιβαστών και η πλαστικότητα του εγκεφάλου, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα απέναντι στις ψυχικές ασθένειες. Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών μας επιτρέπει να αναπτύξουμε πιο αποτελεσματικές θεραπείες και παρεμβάσεις.

Διαταραχές Προσωπικότητας και Θετική Προσέγγιση 

Στη θετική ψυχιατρική, μια διαταραχή προσωπικότητας ορίζεται ως σύνολο χαρακτηριστικών που οδηγούν το άτομο να μην συνεργάζεται και να προκαλεί καταστάσεις όπου άλλοι υποφέρουν.

Ωστόσο, αυτές οι διαταραχές μπορεί να συνυπάρχουν με δυνατά σημεία του χαρακτήρα.

Η θετική προσέγγιση αναγνωρίζει και αξιοποιεί αυτά τα δυνατά σημεία, προάγοντας την ανάπτυξη και την ευημερία του ατόμου.

Θεραπευτική Προσέγγιση της Θετικής Ψυχιατρικής 

Η θετική ψυχιατρική προτείνει μια θεραπευτική προσέγγιση που επικεντρώνεται στην ανάκαμψη μέσω θετικών ενδείξεων για το άτομο.

Αυτό περιλαμβάνει:

• Καθορισμό στόχων που επιθυμεί το ίδιο το άτομο 
• Εστίαση στα όνειρα και τις επιθυμίες του 
• Ανάδειξη και αξιοποίηση των ταλέντων του 
• Με αυτόν τον τρόπο, αυξάνεται η θετικότητα και η αίσθηση ελπίδας στους ασθενείς. Βρίσκουν νόημα και σκοπό στη ζωή τους, κάτι που συχνά απουσίαζε σε θεραπείες που επικεντρώνονταν αποκλειστικά στα προβλήματα και την επίλυσή τους.

Επιστημονική Τεκμηρίωση και Ασφάλεια 

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το πλάνο που προτείνει η θετική ψυχιατρική βασίζεται σε επιστημονικά τεκμηριωμένες πρακτικές και περιλαμβάνει αξιολογήσεις, με την ασφάλεια του ατόμου να αποτελεί πρωταρχικό μέλημα.

Η θετική ψυχιατρική δεν αντικαθιστά τις παραδοσιακές θεραπευτικές μεθόδους αλλά τις συμπληρώνει, προσφέροντας ένα πιο ολοκληρωμένο πλαίσιο για την αντιμετώπιση της ψυχικής υγείας.

Οκτώ Παράγοντες που Συνδέονται με την Ευημερία σύμφωνα με το πανεπιστήμιο του Σύδνεϋ και το course “Positive psychiatry”: 

1.  Σύνδεση των εσωτερικών αξιών με τους στόχους μας 

2.  Πράξεις καλοσύνης προς τους συνανθρώπους μας 

3.  Παρουσία στο παρόν και αποδοχή της ζωής με συμπόνια 

4.  Εστίαση στα δυνατά μας χαρακτηριστικά και επίλυση δυσκολιών 

5.  Ασκήσεις ευγνωμοσύνης (εκτίμηση όσων έχουμε) 

6.  Συγγραφή ενός γράμματος συγχώρεσης 

7.  Δημιουργία κοινωνικών δικτύων με κοινά ενδιαφέροντα 

8.  Επανεξέταση και αναθεώρηση καταστάσεων 

Πρακτική Εφαρμογή και Προσωπική Εμπειρία

Δρ. Χριστίνα Λαμπροπούλου: “Ως ιατρός, βιολόγος και σύμβουλος ψυχικής υγείας, καθημερινά διαπιστώνω την αποτελεσματικότητα της θετικής ψυχιατρικής στην κλινική - κι όχι μόνο - πρακτική.

Ενσωματώνοντας τις αρχές της, μπορούμε να υποστηρίξουμε τα άτομα τόσο στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων τους, όσο και στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων και των δυνατοτήτων τους.

Μέσα από τεχνικές όπως η συμβουλευτική, η ενσυνειδητότητα και παρεμβάσεις που προάγουν την εσωτερική ισορροπία και την ανθεκτικότητα, τα άτομα βρίσκουν νέο νόημα και σκοπό στη ζωή τους, χτίζοντας ένα πιο σταθερό και ουσιαστικό μέλλον.”

Βιολογική Διάσταση της Θετικής Εμπειρίας 

Η έρευνα έχει δείξει ότι οι θετικές εμπειρίες και συναισθήματα μπορούν να επηρεάσουν τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, προάγοντας τη δημιουργία νέων νευρωνικών συνδέσεων. Αυτό σημαίνει ότι η ενίσχυση των θετικών στοιχείων έχει πραγματικές, μετρήσιμες επιπτώσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου και στην ψυχική υγεία.

Η κατανόηση αυτών των βιολογικών μηχανισμών ενισχύει την αποτελεσματικότητα των θεραπειών που βασίζονται στη θετική ψυχιατρική.

Η θετική ψυχιατρική προσφέρει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο που ενσωματώνει τις βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις της ψυχικής υγείας. Εστιάζοντας στα θετικά στοιχεία και ενισχύοντας τις δυνατότητες του ατόμου, μπορούμε να προάγουμε την ευημερία και την ποιότητα ζωής, όχι μόνο για τους ασθενείς μας αλλά και για την κοινωνία συνολικά.

Είναι καθήκον μας ως επαγγελματίες υγείας να προωθούμε προσεγγίσεις που ενισχύουν την ανθεκτικότητα και την αυτονομία των ατόμων. Η θετική ψυχιατρική μας δίνει τα εργαλεία για να το επιτύχουμε αυτό, συνδυάζοντας την επιστημονική γνώση με μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση.

* Στη συγγραφή του άρθρου, είχε συμμετοχή και η : Δρ. Χριστίνα Λαμπροπούλου