Διατύπωση στόχων τη νέα χρονιά: σκέψεις και αναστοχαστικές προεκτάσεις

Ακρόαση άρθρου......

Με αφορμή την έναρξη της νέας χρονιάς, συχνά διατυπώνεται η άποψη ότι είναι ευκαιρία διατύπωσης νέων στόχων, με γνώμονα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την εξέλιξη του ατόμου, καθώς και τη δημιουργία νέων ευκαιριών στον επαγγελματικό και προσωπικό τομέα.

Επίσης, συχνά τα άτομα θέτουν μεγαλεπήβολους στόχους, όπως είναι η ανάληψη πρωτοβουλιών, η εφαρμογή ενός υγιεινού τρόπου ζωής με διατροφή και γυμναστική, καθώς και η καλύτερη διαχείριση των διαπροσωπικών σχέσεων.  

Είναι σύνηθες όταν οι άνθρωποι επιθυμούν να αλλάξουν κάτι στη ζωή τους, να ξεκινούν από ένα χρονικό ορόσημο, καθώς αποτελεί ένα «εφέ της νέας εκκίνησης» (Dai, Milkman & Riis, 2014).

Αδιαμφισβήτητα, το παραπάνω πλαίσιο είναι ιδιαιτέρως αισιόδοξο και δίνει στο άτομο την αίσθηση της αλλαγής, του «καινούριου», καθώς και την πεποίθηση του ελέγχου στη ζωή του.

Είναι, ωστόσο, σημαντικό να τίθενται ρεαλιστικοί στόχοι, οι οποίοι να βασίζονται σε συγκεκριμένα δεδομένα της ζωής του κάθε ατόμου, ειδάλλως υπάρχει ο κίνδυνος της άκριτης υιοθέτησης νέων συνηθειών, που ενδεχομένως θα εγκαταλειφθούν γρήγορα και θα οδηγήσουν στην απογοήτευση, αν δεν έχουν γίνει πραγματικό «κτήμα» του ατόμου. Επίσης, συχνά η διαμόρφωση ενός νέου τρόπου ζωής απαιτεί σταδιακά βήματα, με στόχο τη δημιουργία ενδυνάμωσης και ψυχικής ανθεκτικότητας.

Στο πλαίσιο της Κοινωνικής Ψυχολογίας, η παράδοση της λήψης αποφάσεων για την Πρωτοχρονιά προσφέρει μια ευκαιρία να μελετήσουμε τη διαμόρφωση και τη σταθερότητα των εξατομικευμένων προσπαθειών αλλαγής συμπεριφοράς.

Με βάση μια σχετική έρευνα (Oscarsson et al. 2020)., διερευνήθηκε ποιες αποφάσεις λαμβάνουν οι άνθρωποι όταν είναι ελεύθεροι να τις διατυπώσουν, εάν οι διαφορετικές αναλύσεις φτάνουν σε διαφορετικά ποσοστά επιτυχίας, καθώς και εάν είναι δυνατό να αυξηθεί η πιθανότητα επιτυχίας με τη χορήγηση πληροφοριών και συγκεκριμένων πρακτικών σχετικά με τον αποτελεσματικό καθορισμό στόχων.

Οι συμμετέχοντες (N = 1066) από το ευρύ κοινό τυχαιοποιήθηκαν σε τρεις ομάδες, με βάση τον βαθμό καθοδήγησης: ενεργός έλεγχος, περιορισμένος βαθμός υποστήριξης και εκτεταμένη υποστήριξη.

Οι πιο δημοφιλείς προτάσεις αφορούσαν τη σωματική υγεία, την απώλεια βάρους και τις διατροφικές συνήθειες.

Σε μια παρακολούθηση ενός έτους, το 55% των ερωτηθέντων, αναφέρθηκε στο ότι είχαν επιτυχία στην επιτέλεση των στόχων που είχαν θέσει.

Μία σημαντική πτυχή είναι ότι οι συμμετέχοντες με στόχους προσανατολισμένους στην προσέγγιση ήταν σημαντικά πιο επιτυχημένοι από εκείνους με στόχους προσανατολισμένους στην αποφυγή μιας δραστηριότητας η μιας κατάστασης (58,9% έναντι 47,1%).  

Μάλιστα, η ομάδα που έλαβε έναν σχετικό βαθμό υποστήριξης ήταν σημαντικά πιο επιτυχημένη σε σύγκριση με τις άλλες δύο. Αυτή η μελέτη αποκαλύπτει ότι οι αποφάσεις της Πρωτοχρονιάς μπορούν να έχουν διαρκή αποτελέσματα, ακόμη και μετά από παρακολούθηση ενός έτους, αρκεί να έχει διαμορφωθεί το κατάλληλο πλαίσιο, μέσα από μια προσεκτικά σχεδιασμένη και εξατομικευμένη προσέγγιση.

Συχνά η διατύπωση στόχων για τη νέα χρονιά έχει και περαιτέρω προεκτάσεις, καθώς οι στόχοι που θέτουμε αποτελούν πράξεις κατ’ ουσίαν πράξεις αποτίμησης, όπου οι άνθρωποι διατυπώνουν τι αξιολογούν ως σημαντικό στη ζωή τους. Μια ιδιαιτερότητα της σύγχρονης εποχής είναι ότι η διατύπωση των νέων στόχων έχει μετατραπεί σε ένα πλαίσιο «τελετουργίας» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέσα από τη διαδραστικότητα και την προσέγγιση των άλλων χρηστών (Hallinan et al. 2023).

Όπως είναι λογικό, η διατύπωση των στόχων έχουν και πολιτισμικό πρόσημο, υφίστανται, ωστόσο, ορισμένες κοινές συνιστώσες, όπως είναι η έντονη εστίαση στον εαυτό, ειδικά με στόχο την αυτογνωσία, την αποδοχή του εαυτού και την αυτόβελτίωση. Παράλληλα, η κουλτούρα της αυτό-βελτίωσης συχνά μπορεί να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, καθώς το άτομο μπαίνει σε μια διαδικασία σύγκρισης με όσα βλέπει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία είναι σε μεγάλο βαθμό πλασματικά ή «πασπαλισμένα» με δόση υπερβολής και ωραιοποίησης της πραγματικότητας. Επίσης, τα προγνωστικά μοντέλα προτείνουν ότι η διακύμανση στα αποτελέσματα των στόχων μπορεί να προβλεφθεί με βάση την πιθανή μεταβολή των στόχων κατά τη διάρκεια της χρονιάς (Moshontz, 2020).

Με στόχο τη δημιουργία ρεαλιστικών στόχων, που μπορούν να οδηγήσουν στα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα, προτείνονται τα εξής:

Διαμόρφωση βραχυπρόθεσμων ή μεσοπρόθεσμων στόχων, ώστε να ακολουθήσει το άτομο συγκεκριμένα βήματα, κοντά στις ανάγκες και στις επιθυμίες του. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της επιθυμίας διαμόρφωσης ενός υγιεινού τρόπου ζωής, είναι σημαντικό να διαμορφωθεί ένα πλάνο φιλικό προς την καθημερινότητα του ατόμου, ώστε να μην εγκαταλείψει γρήγορα την προσπάθεια.

Καταγραφή των στόχων με τη μορφή ημερολογίου, ώστε να μπορεί το άτομο να ανατρέχει στη στοχοθεσία και να συγκρίνει σταδιακά τον βαθμό επίτευξης. Παράλληλα, πέρα από τις αλλαγές που επιθυμούμε, είναι σημαντικό να θυμόμαστε και τα θετικά σημεία της ζωής μας, γι’ αυτό και προτείνεται ταυτόχρονα και η καταγραφή όσων στοιχείων στην καθημερινότητά μας δεν θα θέλαμε να μεταβληθούν, για τα οποία είμαστε ευγνώμονες

Προσπάθεια δημιουργίας και επίτευξης των στόχων από κοινού με τους κοντινούς ανθρώπους του κάθε ατόμου. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς οι στόχοι που θέτουμε για τη νέα χρονιά συχνά επηρεάζουν και τους γύρω μας και αλληλοδιαπλέκονται με τους στόχους που θέτει ο περίγυρός μας. Αν υπάρχει σύμπνοια στους στόχους, για παράδειγμα μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, είναι πιο πιθανό να διατηρηθεί η προσπάθεια και να αποφέρει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Διαμόρφωση στόχων που να σχετίζονται με τα υπάρχοντα ενδιαφέροντα. Είναι πολύ σημαντικό το άτομο να θέτει στόχους με βάση τις ήδη υπάρχουσες συνήθειες και να μην αποσκοπεί στη δημιουργία εντελώς νέων συνηθειών, στις οποίες ενδεχομένως δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Για παράδειγμα, στην περίπτωση που κάποιος έχει μια πολύ απαιτητική εργασία, πιθανόν να μην αποφέρει αποτέλεσμα το να θέσει ως στόχο να πηγαίνει κάθε μέρα στο γυμναστήριο, αλλά μπορεί να αποφασίσει να αφιερώσει χρόνο για άθληση το Σαββατοκύριακο για αρχή.

Δημιουργία εναλλακτικών στόχων ή εναλλακτικών «διαδρομών» για την επίτευξη των στόχων. Είναι σημαντικό το άτομο να έχει κατά νου ότι ορισμένοι στόχοι μπορεί να χρειάζεται να δώσουν τη θέση τους σταδιακά σε άλλους στόχους, ανάλογα με τη ροή των γεγονότων. Για παράδειγμα, στην περίπτωση που κάποιος έχει ως θέση ως στόχο την εύρεση μιας συγκεκριμένης θέσης εργασίας, ενδέχεται να πρέπει αρχικά να περάσει από διαφορετικά εργασιακά πόστα, μέχρι να φτάσει στην επιθυμητή εργασιακή κατάσταση. Επίσης, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν υπάρχει αποκλειστικά μια «διαδρομή» για να φτάσουμε στον στόχο που επιθυμούμε, αλλά πρέπει να έχουμε ευελιξία στις αλλαγές και στους αστάθμητους παράγοντες που ενδεχομένως θα ανακύψουν.

Συμπερασματικά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η πορεία της ζωής του κάθε ατόμου είναι μοναδική, υπερβαίνει κατά πολύ τη διατύπωση στόχων, σχετίζεται με τις εκάστοτε συνθήκες, αλλά και με παράγοντες που δεν μπορούμε πάντοτε να προβλέψουμε, ενώ η επιθυμία για βελτίωση και αλλαγή πρέπει να υπάρχει πάντοτε και να μην ακολουθεί μόνο χρονικά ορόσημα, όπως είναι η Πρωτοχρονιά, τα οποία συνιστούν ανθρώπινα δημιουργήματα και δεν αντικατοπτρίζουν πάντοτε την πραγματικότητα.

Η εξέλιξη σε κάθε περίπτωση είναι θεμιτή και δεν υπαγορεύεται πάντοτε από μια γραμμική στοχοθεσία, αλλά σχετίζεται με την έμφυτη επιθυμία μας για αυτογνωσία και αυτό-βελτίωση. 

Βιβλιογραφία

Dai H, Milkman KL, Riis J. (2014). The Fresh Start Effect: Temporal Landmarks Motivate Aspirational Behavior. Manage Sci. 60(10):2563–2582.

Hallinan, B., Kim, B., Mizoroki, S., Scharlach, R., Trillò, T., Thelwall, M., ... & Shifman, L. (2023). The value (s) of social media rituals: A cross-cultural analysis of New Year’s resolutions. Information, Communication & Society, 26(4), 764-785.

Moshontz, H. (2020). Understanding Ordinary Goal Pursuit: Describing and Predicting Success in New Year’s Resolutions.

 Oscarsson, M., Carlbring, P., Andersson, G., & Rozental, A. (2020). A large-scale experiment on New Year’s resolutions: Approach-oriented goals are more successful than avoidance-oriented goals. PLoS One, 15(12), e0234097.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ζωή Ζιωντάκη - Ψυχολόγος

Ζωή Ζιωντάκη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, επιστημονικό προσωπικό στην ΑΔΙΠΠΔΕ στο Υπουργείο παιδείας,  απόφοιτη του Α.Π.Θ, με μεταπτυχιακό και διδακτορικό, καθώς και δεύτερο πτυχίο στο Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. Ειδίκευση στην Κλασική Ψυχανάλυση και στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. 

69.8888.4453

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού