Πώς μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά για τα λάθη και την αποτυχία

Ακρόαση άρθρου......

Η Dr. Robyn Silverman, γνωστή ως «γιατρός της συνομιλίας» («Conversation Doc») και ειδική στην ανάπτυξη παιδιών μέσα από το νέο της βιβλίο «Πώς να μιλάμε στα παιδιά για τα πάντα» μας εξηγεί πώς να μιλήσουμε στα παιδιά για τα λάθη και την αποτυχία.

Οι έρευνες λένε ότι, προκειμένου να είμαστε σίγουροι πως μαθαίνουμε στο βέλτιστο δυνατό επίπεδο, θα πρέπει να αποτυγχάνουμε περίπου στο 15% των προσπαθειών μας!

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποτύχουμε προκειμένου να πετύχουμε. Κι αν δεν μάθουμε στα παιδιά μας τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η αποτυχία, τότε ίσως σπαταλήσουν όλη τους τη ζωή προσπαθώντας με κάθε τρόπο να την αποφύγουν.

Ε.Ε.Ε.: Εναρμονιστείτε, Επαναδιατυπώστε, Ενδιαφερθείτε

1. Εναρμονιστείτε: Δώστε σημασία στα συναισθήματα του παιδιού σας. Ακόμη κι αν εσείς δεν θεωρείτε ότι είναι και τόσο σοβαρό γεγονός το ότι το παιδί έκανε ένα λάθος ή είχε μια αποτυχία, δώστε του να καταλάβει ότι το νιώθετε, και δείξτε το και με τα λόγια σας.

Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να πείτε: «Βλέπω πως είσαι πραγματικά στενοχωρημένος που δεν κατάφερες να μπεις στην ομάδα» ή «κατανοώ απολύτως πόσο στενοχωρήθηκες που έσπασε το παιχνίδι σου όταν το πάτησες κατά λάθος». Πρόκειται μάλιστα εδώ για ένα βήμα που συχνά παραλείπουμε να κάνουμε – και μετά αναρωτιόμαστε για ποιο λόγο τα παιδιά μας δεν θέλουν να μας μιλήσουν ή νιώθουν πως δεν τα καταλαβαίνουμε.

2. Επαναδιατυπώστε: Παρουσιάστε στο παιδί έναν διαφορετικό τρόπο να δει το σφάλμα / την αποτυχία του. Μετατοπίστε το επίκεντρο της προσοχής από αυτό το οποίο δεν επιτεύχθηκε, δίνοντας έμφαση στη διαδικασία και τη δυνατότητα εξέλιξης.

Αντί να ρωτήσετε «γιατί δεν πήρες άριστα;» ή «γιατί πήρες Γ;», ρωτήστε καλύτερα «τι μπορείς λοιπόν να μάθεις από αυτό;». Σκεφτείτε τα λάθη όχι ως μειονεκτήματα του χαρακτήρα του παιδιού αλλά ως μαθησιακές ευκαιρίες.

3. Ενδιαφερθείτε, δείξτε περιέργεια: Η Μπρενέ Μπράουν μας παροτρύνει, σε ένα άρθρο της του 2019 σχετικά με το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε και έγινε viral, να επιμείνουμε στην ευαλωτότητα, παραμένοντας περίεργοι, γενναιόδωροι και ανοιχτοί στην επίλυση προβλημάτων. Μου αρέσει πολύ το λεξιλόγιο το οποίο μας προτείνει για το ξεκίνημα ζόρικων συζητήσεων: - «Είμαι περίεργος/η» - «Πες μου περισσότερα…» - «Αναρωτιέμαι…» - «Εξήγησέ μου το αυτό».

Αφήνοντας κατά μέρος κάθε μορφή παθητικής επιθετικότητας ή οποιαδήποτε «ατζέντα» για το τι πρέπει να κάνει το παιδί, το βοηθάμε να βρει τις δικές του λύσεις και να κατανοήσει μόνο του το μάθημα του λάθους. Κι αυτός είναι ένας τρόπος για να στηρίξουμε την πορεία ενός παιδιού προς την αυτονομία, έτσι ώστε να μάθει πώς να αντιμετωπίζει τα σφάλματά του και να προχωρεί μπροστά αντί να καταρρέει.

Τη στιγμή που το παιδί νιώθει απογοητευμένο από το λάθος του είναι απολύτως φυσιολογικό να θέλουμε να είμαστε υποστηρικτικοί. Κι εγώ το ίδιο κάνω. Όπως αποδεικνύεται όμως, αυτό που κάνει το παιδί να νιώθει ότι το ακούτε και το καταλαβαίνετε, κάτι που με τη σειρά του το ενδυναμώνει, είναι η εναρμόνιση με τα συναισθήματά του και τη γενικότερη ψυχική του διάθεση.

Για σταθείτε μια στιγμή! Μήπως στέλνετε το λάθος μήνυμα;

Ποιος γονιός δεν θέλει να δει ένα τεράστιο «άριστα» με θαυμαστικά στην εργασία του παιδιού του; Έχουμε προγραμματίσει τον εγκέφαλό μας να πανηγυρίζει όταν το παιδί μας παίρνει καλό βαθμό, αλλά, όταν δοξάζουμε το αποτέλεσμα (βαθμό, μετάλλιο, κύπελο) περισσότερο από την προσπάθεια, την επιμονή, τη δέσμευση και τις θυσίες που χρειάστηκαν για να επιτευχθεί ο κάθε στόχος, τότε μπορεί άθελά μας να μεταδώσουμε στο παιδί το μήνυμα πως, από τη στιγμή που επιτεύχθηκε ο τελικός στόχος, δεν έχει καμία σημασία το πώς έφτασε ως εκεί.

Είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, οι γονείς μαθαίνουν στα παιδιά τους ότι το «δώρο» είναι η επιτυχία και, συνεπώς, ότι, αν υπάρχει κάπου η πιθανότητα να αποτύχουν ή να «ντροπιαστούν», τότε δεν αξίζει να επιδιώξουν έναν στόχο.
Ας δούμε λοιπόν πώς μπορεί να μεταφέρουμε αυτού του είδους τα μηνύματα.

«Οι βαθμοί σου είναι και δικοί μου βαθμοί». Φανταστείτε πως το παιδί σας κερδίζει μετάλλιο για τις επιδόσεις του σε μια σχολική παράσταση, έναν διαγωνισμό ή έναν αθλητικό αγώνα. Είναι στην ανθρώπινη φύση να νιώσετε υπερηφάνεια και, την ίδια στιγμή, πως αυτή η επιτυχία οφείλεται εν μέρει και σε εσάς – πολλές φορές βλέπουμε τους βαθμούς ή τις άλλες επιδόσεις των παιδιών μας ως αποτέλεσμα της δικής μας γονικής φροντίδας.

Κι όταν, από την άλλη πλευρά, το παιδί σας φέρνει έναν άσχημο έλεγχο, είναι εξίσου εύκολο να κατηγορήσετε τον εαυτό σας και ν’ αρχίσετε να αναρωτιέστε τι κάνατε λάθος. Είναι απαραίτητο οι γονείς να είναι επιτέλους ειλικρινείς όσον αφορά τον λόγο που είναι τόσο εστιασμένοι στις επιδόσεις των παιδιών τους, και παίρνουν οι ίδιοι τόσο προσωπικά τα λάθη τους και τις αποτυχίες τους.

«Σ’ αγαπώ περισσότερο όταν παίρνεις καλούς βαθμούς». Στη διάρκεια παρουσιάσεων που έκανε σε σχολεία, η Λάχεϊ έλεγε στους μαθητές και τις μαθήτριες «σηκώστε το χέρι σας αν πραγματικά πιστεύετε πως οι γονείς σας σας αγαπούν περισσότερο αν φέρνετε καλούς βαθμούς στο σπίτι, και λιγότερο όταν οι βαθμοί σας είναι χαμηλοί».

Ανακάλυψε ότι στα γυμνάσια το ποσοστό των μαθητών και μαθητριών που σήκωναν το χέρι τους ήταν περίπου 80%. (Στο λύκειο το ποσοστό αυτό πλησιάζει το 90%.) Αυτό είναι σοβαρό. Τα παιδιά μας δεν θα έπρεπε ποτέ να αισθάνονται πως τα αγαπάμε λιγότερο και πως νοιαζόμαστε λιγότερο για αυτά όταν αποτυγχάνουν ή κάνουν λάθη.

Πολλές φορές, η στάση μας ως γονείς απέναντι στα θέματα της αποτυχίας ή των λαθών που κάνουν τα παιδιά μας προέρχεται από τα δικά μας βιώματα και τους δικούς μας ανεκπλήρωτους στόχους – ή και από την επιθυμία μας να είναι τα παιδιά μας πάντοτε «τέλεια».

Αν όμως θέλουμε να μεταδώσουμε μια υγιή άποψη για την αποτυχία και τα λάθη, είναι ζωτικής σημασίας να διερευνήσουμε εξονυχιστικά τα μηνύματα τα οποία μεταδίδουμε στα παιδιά μας, να δούμε με ειλικρίνεια ποια είναι τελικά η συμπεριφορά μας όταν τα παιδιά μας αποτυγχάνουν, και για ποια πράγματα τα επαινούμε στην καθημερινή μας ζωή.

*Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Πώς να μιλάμε στα παιδιά για τα πάντα ο οδηγός σας για να μιλήσετε στα παιδιά σας για οτιδήποτε, καθώς μεγαλώνουν από νήπια σε έφηβους.

Διαβάστε τις πρώτες σελίδες του βιβλίου.