Αυθεντικότητα και Ψυχοθεραπεία: Η αυτοαποκάλυψη του ψυχοθεραπευτή

Ακρόαση άρθρου......

Σε αυτό το άρθρο, θα διαβάσετε: για τη σημαντικότητα της διαφάνειας του ψυχοθεραπευτή, τα είδη αυτοαποκάλυψης και την οπτική διαφορετικών ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων σχετικά με την αναγκαιότητα της αυτοαποκάλυψης.

Θα διαβάσετε ακόμη, την εμπειρική άποψη για την αυτοαποκάλυψη του θεραπευτή, τριών ειδικών ψυχικής υγείας, συνεργατών του psychology.gr

Απόψεις για την αυτοαποκάλυψη του ψυχοθεραπευτή

Σε προηγούμενες δεκαετίες, μια ευρέως διαδεδομένη άποψη, εκπορευόμενη κυρίως από το ψυχοδυναμικό θεραπευτικό πεδίο,  ήταν εκείνη που υποστήριζε ότι η αυτοαποκάλυψη του θεραπευτή θα πρέπει να αποφεύγεται καθώς οι κίνδυνοι από τη χρήση της είναι πολλοί.

Σύμφωνα με τον Yalom, «η πρώτη σαρωτική αντίρρηση στη διαφάνεια του θεραπευτή πηγάζει από την παραδοσιακή ψυχαναλυτική πεποίθηση ότι ο κυρίαρχος θεραπευτικός παράγοντας είναι η επίλυση της μεταβίβασης ανάμεσα στον θεραπευόμενο και τον θεραπευτή. Η άποψη αυτή υποστηρίζει ότι ο θεραπευτής οφείλει να παραμένει σχετικά απρόσωπος ή αδιαφανής, για να ευνοήσει την ανάπτυξη μη ρεαλιστικών συναισθημάτων απέναντι του».

Με το πέρασμα των χρόνων, ολοένα και περισσότεροι ερευνητές αλλά και θεραπευτικές προσεγγίσεις, άρχισαν να αναθεωρούν την οπτική αυτή που θέλει τον θεραπευτή αμέτοχο και απρόσωπο.

Οι θεραπευτές εκείνοι που επιχειρούν να είναι πιο διάφανοι, υποστηρίζουν ότι η ψυχοθεραπεία είναι μια ορθολογική, εξηγήσιμη διαδικασία. Ασπάζονται μια ανθρωπιστική στάση απέναντι της, σύμφωνα με την οποία ο θεραπευόμενος θεωρείται πλήρης συνεργάτης στο θεραπευτικό εγχείρημα και κανένα μυστήριο δεν χρειάζεται να περιβάλλει τον θεραπευτή ή τη θεραπευτική διαδικασία.

Σύμφωνα και πάλι με μελέτες του Irvin Yalom, η αυτοαποκάλυψη του θεραπευτή είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, μόνο όταν χρησιμοποιείται για να προάγει την αυθεντική συμμετοχή του θεραπευόμενου στη θεραπευτική διαδικασία και όχι όταν χρησιμοποιείται για να ελέγξει ή να χειραγωγήσει τη θεραπευτική σχέση.

Κατηγορίες Αυτοαποκάλυψης

Σύμφωνα με τους Farber (2006) και Knox etal (1997), διακρίνονται δύο μεγάλες κατηγορίες αυτο-αποκάλυψης:

• αυτές κατά τις οποίες οι θεραπευτές αποκαλύπτουν γεγονότα και πληροφορίες της προσωπικής τους ζωής
• αυτές στις οποίες αποκαλύπτουν σκέψεις και συναισθήματα για τον πελάτη ή τη θεραπεία.

Τύποι αυτοαποκάλυψης

Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί τύποι αυτοαποκάλυψης: η σκόπιμη, η αναπόφευκτη, η τυχαία και αυτή που ξεκινάει από τον πελάτη.

H σκόπιμη αυτοαποκάλυψη αναφέρεται σε εκ προθέσεως, λεκτική ή μη λεκτική αποκάλυψη προσωπικών πληροφοριών από τον θεραπευτή. (πχ. τοποθέτηση κάποιας οικογενειακής φωτογραφίας στο γραφείο ή κάποια χειρονομία όπως ένα άγγιγμα)

Η αναπόφευκτη αυτοαποκάλυψη θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα ευρύτατο φάσμα αποκαλύψεων που αφορούν για παράδειγμα το φύλο ή την ηλικία του θεραπευτή ή άλλα θέματα όπως μια εγκυμοσύνη, ορατά τατουάζ, παχυσαρκία, μορφές αναπηρίας κτλ) Οι θεραπευτές αυτοαποκαλύπτονται επίσης με τον τρόπο που ντύνονται, το χτένισμα, τη χρήση του make-up, τα κοσμήματα, τα αρώματα κτλ (Barnett, 1998, Tillman, 1998, Zur, 2007). Όταν το γραφείο της θεραπείας βρίσκεται στο σπίτι του θεραπευτή, περιλαμβάνει πάντα εκτεταμένες αποκαλύψεις, όπως η οικονομική του κατάσταση, πληροφορίες για την οικογένεια και το κατοικίδιο ζώο, μερικές φορές πληροφορίες σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τα χόμπι, τις συνήθειες, τους γείτονες.

Τυχαία αυτοαποκάλυψη συμβαίνει κατά τις τυχαίες (μη προγραμματισμένες) συναντήσεις έξω από το γραφείο, με κάποια αυθόρμητη λεκτική ή μη λεκτική αντίδραση, και μέσω απρογραμμάτιστων περιστατικών που τυχαίνει να αποκαλύπτουν προσωπικές πληροφορίες θεραπευτών στους πελάτες τους (Knox, Hess, Petersen, & Hill, 1997, Stricker & Fisher, 1990).

Εσκεμμένες ενέργειες των πελατών είναι επίσης πιθανές πηγές που μπορούν να αποκαλύψουν προσωπικές πληροφορίες για τους θεραπευτές. Οι πελάτες μπορούν να ξεκινήσουν έρευνες σχετικά με τον θεραπευτή τους με μια απλή αναζήτηση στο Web (Zur, 2007, 2008, Aur & Donnor, 2009).

Μη αυτοαποκάλυψη εκ μέρους του θεραπευτή ή άρνηση να απαντήσει όταν ρωτάται, είναι επίσης μια αποκάλυψη, π.χ της στάσης του προς τον ασθενή, ενός θεωρητικού προσανατολισμού, της προσωπικότητάς του.

Η αυτοαποκάλυψη στις διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις

Δεν υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα στις διάφορες θεωρητικές κατευθύνσεις σχετικά με το αν η αυτοαποκάλυψη του θεραπευτή έχει κάποια θεραπευτική και ηθική χρησιμότητα (Denney et al., 2008). Διαφορετικές θεραπευτικές κατευθύνσεις έχουν προφανώς διαφορετική αντίληψη για την αυτοαποκάλυψη. Ενδεικτικά, αναφέρουμε την οπτική της ψυχανάλυσης, των ανθρωπιστικών προσεγγίσεων, της συστημικής και της γνωσιακής θεραπείας:

Ψυχαναλυτικές Προσεγγίσεις

Οι παραδοσιακοί αναλυτές, κατά κανόνα αποθαρρύνουν τη χρήση της αυτοαποκάλυψης εκ μέρους του θεραπευτή, επειδή έχουν την πεποίθηση ότι αυτή θα αλλοιώσει τη διαδικασία της μεταβίβασης (Knox & Hill, 2003; Peterson, 2002). Ωστόσο κάποιοι κλασικοί ψυχαναλυτές είναι πιο ανοικτοί στην αυτοαποκάλυψη του θεραπευτή. Για παράδειγμα, ο Greenson (1969), ισχυρίζεται ότι η απόλυτη ουδετερότητα είναι αδύνατη. Γράφει πως είναι σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψη ότι ενώ οι πελάτες μας έχουν λίγες ευκαιρίες να μας μάθουν, ωστόσο δεν είναι χωρίς πηγές. Άλλοι ψυχαναλυτές όπως η Esther Menaker (1942) και η Anna Freud (1954) έχουν επίσης μιλήσει για το αναπόφευκτο της αυθεντικής σχέσης.

Ανθρωπιστικές/Υπαρξιακές θεραπευτικές προσεγγίσεις

Οι ανθρωπιστικές και υπαρξιακές θεραπείες τόνιζαν πάντα τη σημασία της αυτοαποκάλυψης και της διαφάνειας των θεραπευτών στην ενίσχυση της αυθεντικής θεραπευτικής συμμαχίας ως τον πιο σημαντικό παράγοντα στην πρόβλεψη της κλινικής έκβασης (Lambert, 1991; Norcross & Goldfried, 1992).

Πιστεύουν ότι εξισορροπεί τη δύναμη στη σχέση (Jourard, 1971), απομυθοποιεί την ψυχοθεραπευτική διαδικασία (Kaslow, Cooper & Linsenberg, 1979) και προάγει την ανοιχτότητα, την εμπιστοσύνη, την ενόραση και την αλλαγή (Rogers, 1951, Truax & Carkhuff, 1967). Εξάλλου, η δουλειά του Jourard στην αυτοαποκάλυψη βασίστηκε, εν μέρει, στην ιδέα ότι η αυτοαποκάλυψη ήταν ένα σημάδι της ικανότητας για ανάπτυξη και αυτοπραγμάτωση (Cozby, 1973)

Συστημική Προσέγγιση

Οι θεωρητικοί της οικογενειακής θεραπείας υιοθέτησαν διαφορετικές στάσεις σχετικά με τη διαφάνεια του θεραπευτή. Στο δομικό μοντέλο υιοθετήθηκαν ψυχοδυναμικές ιδέες, σε ό,τι αφορά στα όρια μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου γενικά και της αποκάλυψης του πρώτου ειδικότερα. Ο θεραπευτής, από μια θέση ισχύος και ευθύνης, διατηρεί τον έλεγχο της διαδικασίας χρησιμοποιώντας τον εαυτό του, αλλά η αποκάλυψη προσωπικών βιωμάτων του αποφεύγεται.

Στο μοντέλο του Bowen, η αυτοαποκάλυψη του θεραπευτή θεωρείται σημαντική καθώς υποστηρίζεται ότι το στάδιο ζωής στο οποίο βρίσκεται ο ίδιος, επηρεάζει συνολικά τη διαδικασία της θεραπείας.

Συμπεριφορικές, Γνωσιακές Προσεγγίσεις

Οι γνωσιακές-συμπεριφορικές θεραπείες έχουν υπογραμμίσει τη σημασία του θεραπευτή ως αυθεντία, ως καθοδηγητή και πρότυπο για τον θεραπευόμενο και κατ' επέκταση, την τεχνική της αυτοαποκάλυψης ως ένα αποτελεσματικό μέσο για την ενίσχυση του θεραπευτικού αποτελέσματος (Freeman, Fleming, & Pretzer 1990; Goldfried, et al., 2003). Πράγματι, φαίνεται λογικό ότι η απλή πράξη ενός συμβούλου να μιλά για τον εαυτό του θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο/ μοντέλο για τους πελάτες να αποκαλύψουν τους εαυτούς τους.

Παγίδες της διαφάνειας του θεραπευτή

Ο Irvin Yalom, στο βιβλίο του "Θεωρία και πράξη της ομαδικής ψυχοθεραπείας", αναφέρει το εξής περιστατικό:

Πριν από αρκετό καιρό, παρακολουθούσα μια ομάδα την οποία συντόνιζαν δύο νεοφώτιστοι ομαδικοί θεραπευτές, πολύ αφοσιωμένοι, τότε, στο ιδανικό της διαφάνειας του θεραπευτή. Είχαν φτιάξει μια ομάδα εξωτερικών ασθενών και η συμπεριφορά τους χαρακτηριζόταν από αδάμαστη ειλικρίνεια. Στις πρώτες συνεδρίες, εξέφραζαν ανοικτά την αβεβαιότητα τους για την ομαδική ψυχοθεραπεία, την απειρία τους, τις αμφιβολίες που είχαν για τον εαυτό τους και το προσωπικό τους άγχος. Ίσως να θαύμαζες το κουράγιο τους, αλλά όχι και την αποτελεσματικότητα τους!

Στον υπερβάλλοντα ζήλο τους να ασπαστούν τη διαφάνεια, αμέλησαν τη λειτουργία που είχαν να επιτελέσουν για τη διατήρηση της ομάδας και μέσα στις 6 πρώτες συνεδρίες, τα περισσότερα μέλη αποχώρησαν από την ομάδα!

Ανεκπαίδευτοι συντονιστές που αναλαμβάνουν να συντονίσουν ομάδες με μόνη αρχή το μονολιθικό πιστεύω «να είσαι ο εαυτός σου», συνήθως δεν επιτυγχάνουν την ελευθερία αλλά τον περιορισμό. Το παράδοξο είναι ότι η ελευθερία και ο αυθορμητισμός σε ακραίες μορφές μπορούν να οδηγήσουν τον συντονιστή σε ένα ρόλο εξίσου στενό και περιοριστικό, όσο ο παροδοσιακός ρόλος της «λευκής οθόνης». Με λάβαρο το «τα πάντα επιτρέπονται, αν είναι αυθεντικά», ο συντονιστής θυσιάζει την ευελιξία.

Ενσυναίσθηση της κατάστασης – Η διαφάνεια, την κατάλληλη χρονική στιγμή!

Ένας από τους πιο σημαντικούς κανόνες για τη σωστή χρήση της αυτό-αποκάλυψης, είναι ο κανόνας της κατάλληλης στιγμής! Είναι ίσως αυτό που ο Carl Rogers ονομάζει «ενσυναίσθηση της κατάστασης ή αλλιώς, ενσυναίσθηση της στιγμής (situational empathy).

Σύμφωνα με τον Yalom, η διαφάνεια του θεραπευτή στο εδώ και τώρα είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να ενθαρρύνει την αυτό-αποκάλυψη του θεραπευόμενου. Όμως, η διαφάνεια του θεραπευτή, πρέπει πάντοτε να τοποθετείται στο πλαίσιο του τι είναι χρήσιμο για τη λειτουργικότητα της θεραπείας, σε μια δεδομένη χρονική στιγμή.

Για παράδειγμα, ο συντονιστής μιας θεραπευτικής ομάδας είναι προφανές ότι δεν θα πρέπει να αποκαλύπτει αισθήματα που θα υπονομεύσουν την αποτελεσματικότητα της ομάδας, όπως το ότι αισθάνεται μεγάλη ανυπομονησία για την έκβαση της αποτελεσματικότητας της ομάδας, όπως ότι απασχολεί τη σκέψη του ένας θεραπευόμενος που είδε νωρίτερα μέσα στην ημέρα ή κάποια από τις πολλές άλλες προσωπικές του ανησυχίες.

Στο παράδειγμα που αναφέρθηκε παραπάνω με τους «νεοφώτιστους» θεραπευτές, αυτό που συνέβη είναι πως οι θεραπευτές, παρέβλεψαν το γεγονός ότι μια συμπεριφορά του θεραπευτή που μπορεί να είναι κατάλληλη για ένα στάδιο της θεραπείας, μπορεί να είναι εντελώς ακατάλληλη για ένα άλλο στάδιο.

Αν οι θεραπευόμενοι, στην αρχή της θεραπευτικής διαδικασίας χρειάζονται υποστήριξη και δομή για να παραμείνουν στη θεραπεία, τότε το καθήκον του θεραπευτή είναι να παρέχει ακριβώς αυτά!

Σύμφωνα με τον Parloff, ειλικρινής θεραπευτής είναι εκείνος που προσπαθεί να παρέχει αυτό που ο θεραπευόμενος μπορεί να αφομοιώσει, να επαληθεύσει και να χρησιμοποιήσει!

Αυθεντικότητα και ευθύνη

Το βασικό πρόσθετο συστατικό που θα κάνει την αυτοαποκάλυψη μια πετυχημένη θεραπευτική τεχνική ή παρέμβαση, είναι η ευθύνη!

Το να κατανοεί δηλαδή πλήρως ο θεραπευτής, γιατί κάνει μια τέτοια παρέμβαση, γιατί αποκαλύπτει τον εαυτό του, ποιο είναι το κίνητρο του και τι αντίκτυπο αναμένει πως θα έχει για τη θεραπευτική διαδικασία.

Τρεις Ειδικοί Ψυχικής Υγείας, συνεργάτες του E-Psychology, μιλούν για την εμπειρία της αυτοαποκάλυψης

Η Μαρία Γιαννοπούλου, Ψυχολόγος, εκπαιδευμένη στη Gestalt θεραπεία, μας είπε:

Η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση της Gestalt που ακολουθώ ''απαιτεί'' να φέρνω τον αυθεντικό μου εαυτό στο δωμάτιο θεραπείας, καθώς είναι μια προσέγγιση που βασίζεται στην σχέση που αναπτύσσει ο θεραπευτής με τον θεραπευόμενό του. Κάποιες φορές, χρειάστηκε να κάνω κάποια αυτοαποκάλυψη στον θεραπεόμενο μου και αυτό στα πλαίσια της ισότιμης σχέσης που χρειάζεται να αναπτύξουμε και γιατί εκείνη την στιγμή θεώρησα ότι θα τον βοηθούσα να κάνει ένα βήμα παραπάνω στη θεραπεία του αλλά και ότι θα τον βοηθούσα να δει κάποια πράγματα που για αρκετές συνεδρίες ήταν αδύνατο να δει.

Αν με ρωτήσει κάποιος θεραπευόμενος μου προσωπικές πληροφορίες για εμένα, θα απαντήσω σε αυτές, εφόσον αφορούν κομμάτι της γνωριμίας μας. Θεωρώ ότι είναι και αυτό στα πλαίσια της ισότιμης σχέσης που προσπαθούμε να αναπτύξουμε, καθώς φανταστείτε να λέτε τα πιο βαθιά σας συναισθήματα και σκέψεις σε έναν άνθρωπο και να μην γνωρίζετε τίποτα απολύτως για τον άλλον και μάλιστα όταν σας ρωτάει να προσπαθείτε να το αποφύγετε γιατί δεν είναι ''δεοντολογικό''.

Οπότε αυτό που συνήθως κάνω προσωπικά με τους θεραπευόμενους μου είναι να λέω κάποιες προσωπικές μου πληροφορίες που βοηθούν στην σχέση μας, φιλτράροντας τες όμως και εξερευνώντας μαζί με τον θεραπευόμενο μου (ειδικά αν επιμένει να μάθει) τι είναι αυτό που θα τον βοηθήσει αν μάθει πολύ προσωπικές μου πληροφορίες, τι θα ήθελε να δει κτλ. θυμίζοντας πάντα το πλαίσιο της συνεργασίας μας , το οποίο δεν θα γίνει και δεν είναι ποτέ φιλικό.

Πρόσφατα , με έναν θεραπευόμενο μου, χρειάστηκε να κάνω μια αυτοαποκάλυψη για το πως ένιωθα για ένα γεγονός που είχε συμβεί στις συνεδρίες μας, έτσι λοιπόν μοιράστηκα τον θυμό μου μαζί του άλλα και ένα κομμάτι από την δική μου θεραπεία όταν έκρινα, ότι αυτό για το οποίο παραπονιόταν ό,τι τον ενοχλούσε, ήταν κοινό με δικές μου ανησυχίες και εμπειρίες.

Στην θεραπεία μου λοιπόν είχα καταφέρει να δω τι με εμπόδιζε και με δυσκόλευε οπότε θεώρησα πολύ βοηθητικό να το μοιραστώ μαζί του γιατί ίσως τον βοηθούσα να δει τα πράγματα με μια άλλη οπτική και για να μοιραστώ ότι όλοι οι ανθρωποι έχουμε παρόμοιες αδυναμίες και δυσκολίες. Η συγκεκριμένη λοιπόν συνεδρία, κατέληξε να είναι από τις πιο δυνατές μας και βοήθησε έτσι ώστε να εδραιωθεί η εμπιστοσύνη στην σχέση μας, καθώς εκτίμησε ο ίδιος το γεγονός της ειλικρίνειας μου, και ότι δεν άφησα ένα συναισθημα, όπως ο θυμός να πλανάται ανάμεσα μας το οποίο μπορεί και να μας δυσκόλευε στο μέλλον και το οποίο δεν είχε μάθει στις μέχρι τώρα σχέσεις του να το εκφράζει άλλα και να επιτρέπει να του εκφράζουν.Τέλος, το γεγονός ότι μοιράστηκα κομμάτι της θεραπείας μου, μετά από δύο συνεδρίες μου ανέφερε ότι τον/ την βοήθησε πολύ ώστε να δει τα πράγματά πιο ψυχραιμία και να μπορέσει να δοκιμάσει άλλους τρόπους επικοινωνίας.

Η Μαρτίνα Αθανασίου,  Ψυχολόγος - Μέλος του Βρετανικού Συλλόγου Ψυχολόγων, ασκεί την Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία. Στα ερωτήματα μας για την αυτοαποκάλυψη του θεραπευτή, απάντησε: 

Πιστεύω ότι στα πλαίσια της θεραπευτικής προσέγγισης, ο θεραπευτής οφείλει πάνω από όλα να είναι άνθρωπος. Σαν θεραπευτής, εκπαιδεύεσαι να ακούς και να αντιδράς σύμφωνα με την εκπαίδευση που έχεις λάβει. Μερικές φορές όμως, η θεραπεία χρειάζεται και στοιχεία δικά σου.

Σε κάθε συνεδρία, ο θεραπευόμενος καλείται να μοιραστεί κομμάτια του εαυτού του, να ΄ξεγυμνωθεί’ μπροστά σε ένα άλλο ον, και έτσι να χτίσει σιγά σιγά σχέση μαζί του. Η σχέση αυτή που δημιουργείται ανάμεσα σε θεραπευόμενο και θεραπευτή, έχει ως θεμέλιο την εμπιστοσύνη. Πως θα χτίσεις λοιπόν εμπιστοσύνη με ένα άτομο για το οποίο δεν γνωρίζεις τίποτα;

Στη δουλειά μου, μοιράζομαι προσωπικές εμπειρίες με τους θεραπευόμενούς μου όταν κρίνω πως αυτό είναι απαραίτητο. Συνήθως, τους βοηθά να αποκτήσουν μια πιο θετική στάση απέναντι στην κατάσταση ή πρόβλημα τους. Αυτή μου η κίνηση επίσης τους παροτρύνει να αναπτύξουν την εμπιστοσύνη που έχουν στο πρόσωπο μου και έτσι να ανοιχτούν περισσότερο καθώς προχωράει η θεραπεία τους.

Συνήθως, θα μοιραστώ κάτι προσωπικό με κάποιο θεραπευόμενο όταν εκείνος δείχνει να χρήζει διαφορετικής οπτικής επάνω σε ένα θέμα και να ‘πνίγεται σε μια κουταλιά νερό’. Η λεγόμενη ‘αποκάλυψή’ μου, θα τον κάνει να συνειδητοποιήσει πως κάποιος άλλος αντιμετώπισε παρόμοιο πρόβλημα αποτελεσματικά, ή ίσως του ξυπνήσει κάποια ιδέα ώστε να βρει λύση στο πρόβλημά του.

Κατανοώ ασφαλώς, πως υπάρχουν συνάδελφοι οι οποίοι δεν ακολουθούν το ίδιο σκεπτικό και κάνουν εξίσου θαυμάσια δουλειά. Πιστεύω πως εδώ παίζει ρόλο η ιδιοσυγκρασία του θεραπευτή, η προσέγγιση που ακολουθεί καθώς και οι προσωπικές του προτιμήσεις και εμπειρίες επάνω στην άσκηση.

Ένα περιστατικό αυτο-αποκάλυψης που θα μπορούσα να αναφέρω, είναι όταν ένας θεραπευόμενός μου μοιράστηκε μαζί μου τα προβλήματα που βίωνε καθημερινά στην οικογένεια του λόγω της συμπεριφοράς ενός συγγενή. Πίστευε ότι ήταν ακατόρθωτο να αλλάξει την τόσο αρνητική του σχέση με αυτό το άτομο, και ένιωθε πως η σχέση του με το συγγενή του όριζε την ποιότητα ζωής του.

Η αποκάλυψη μου ότι και εγώ είχα ένα δύσκολο άτομο στην οικογένεια με το οποίο διατηρούσα αρνητική σχέση, προκάλεσε έκπληξη αλλά και ανακούφιση στο θεραπευόμενο. Ένιωσε πως δεν ήταν μόνος. Με ρώτησε τι έκανα, πως άλλαξα αυτή την κατάσταση. Του περιέγραψα τα στάδια που πέρασα και τη δουλειά που έκανα με τον εαυτό μου ώστε να αλλάξω αυτή την κατάσταση στη ζωή μου. Μέσα από αυτήν μας την κουβέντα, ο θεραπευόμενος ένιωσε υποστήριξη και σιγουριά και σκέφτηκε καινούριους τρόπους αντιμετώπισης του δικού του συγγενή, ενώ στην αρχή της θεραπείας επέμενε πως δεν υπήρχε λύση και πως είχε δοκιμάσει τα πάντα. Επίσης, μέσα από τη δική μου αποκάλυψη και ένδειξη ευαλωτότητας, ο θεραπευόμενος τόλμησε να κατεβάσει τις άμυνες του και να δει πιο καθαρά τους λόγους που ίσως έφερε αυτή την κατάσταση στη ζωή του, ενώ πριν καθόταν απέναντί μου κλειδωμένος.

Βλέπετε, καμιά φορά το μόνο που χρειάζεται κάποιος, είναι ενθάρρυνση και ένα σωστό παράδειγμα, και τότε το δυναμικό του ξετυλίγεται. Βέβαια, αυτό εννοείται πως δεν συμβαίνει κάθε φορά, για αυτό και η αυτό-αποκάλυψη του θεραπευτή δεν είναι μια συχνή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ούτε χρησιμοποιείται ως τεχνική θεραπείας στις συνεδρίες. Είναι μια απλή ανταλλαγή ανθρωπιάς και εμπιστοσύνης, που μερικές φορές έχει ως ‘παρενέργεια’ θετικά αποτελέσματα και πρόοδο στη θεραπεία.

Άλλοι τρόποι αυτό-αποκάλυψης μπορεί να περιλαμβάνουν περιγραφή κάποιας εμπειρίας μου σε μικρότερη ηλικία, ώστε ο θεραπευόμενός να δει ότι πέρασα το ίδιο που πέρασε και εκείνος όταν ήταν παιδί, αλλά βρίσκομαι εδώ που είμαι σήμερα στη θέση του νικητή και το ίδιο μπορεί να κάνει και αυτός, ανεξάρτητα από το παρελθόν του.

Συνήθως οι θεραπευόμενοί μου δεν μου κάνουν προσωπικές ερωτήσεις από μόνοι τους. Όταν έρχονται σε εμένα είναι τόσο βαθιά βουτηγμένοι στη δική τους πραγματικότητα, που είναι επόμενο να μην ενδιαφέρονται για κάποιον πέρα από τον εαυτό τους. Στις περιπτώσεις όμως που μου γίνονται προσωπικές ερωτήσεις, συνήθως απαντώ γενικά ή αν αισθάνομαι πως κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, λέω πως δεν θα ήθελα να αποκαλύψω περεταίρω πληροφορίες επάνω στο θέμα για το οποίο ερωτώμαι. Υπήρχαν όμως και φορές που ένιωσα άβολα ή που "αναγκάστηκα" να απαντήσω σε μια ερώτηση λόγω δικής μου αδυναμίας να θέσω όρια. Πιστεύω πως οι φορές που "απέτυχα", ήταν και οι πιο σημαντικές για εμένα, γιατί με βοήθησαν να χτίσω ισχυρότερα όρια και να αναπτυχθώ μέσα από τη δουλειά μου.

Η Κωνσταντίνα Γεραντώνη, κοινωνική λειτουργός, εκπαιδευόμενη στη συστημική θεραπεία και Επιστημονική Συνεργάτιδα του E-Psychology, μας είπε:

Η αυτο-αποκάλυψη, κατά τη γνώμη μου χρειάζεται να γίνεται πολύ προσεκτικά, στοχευμένα και αφού έχει εγκαθιδρυθεί η σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου. Προσωπικά, σπάνια δίνω πληροφορίες για μένα στη συμβουλευτική διαδικασία. Αν γίνει, θα είναι για να καθρεφτίσω ενσυναίσθηση. Για παράδειγμα, σε μια συμβουλευόμενη που μου εξηγούσε πώς είναι να σπουδάζει κανείς μακριά από την πόλη του, της ανέφερα σε κάποιο σημείο ότι καταλαβαίνω επειδή έχω ανάλογη εμπειρία. Οι άνθρωποι που βλέπω, συχνά ρωτάνε πράγματα για την προσωπική μου ζωή και αυτό που κάνω είναι να ρωτώ πώς και θέλουν να έχουν αυτές τις πληροφορίες. Είναι σημαντικό να διερευνηθεί το ασυνείδητο κίνητρο που κρύβεται πίσω από κάθε ερώτημα.

Βιβλιογραφία και πηγές

1. Θεωρία και πράξη της Ομαδικής Ψυχοθεραπείας – Irvin Yalom, Εκδόσεις Άγρα
2. www.psych.gr/ 
3. nemertes.lis.upatras.gr