Η ψυχική κατάσταση κατά την περίοδο των γιορτών: οδηγός ψυχικής ανθεκτικότητας

Ακρόαση άρθρου......

Οι γιορτές αποτελούν αδιαμφισβήτητα μια «λαμπερή περίοδος», ειδικά οι γιορτές των Χριστουγέννων, οι οποίες περιβάλλονται από στοιχεία, όπως είναι τα φώτα, τα χριστουγεννιάτικα εδέσματα και τα πολυάριθμα στολίδια.

Ωστόσο, η περίοδος αυτή δεν είναι ίδια για όλους, καθώς τα βιώματα του καθενός και ειδικά η ψυχοσυναισθηματική κατάσταση διαφέρουν, ανάλογα με τις συνθήκες της ζωής.

Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, οι χαμηλές θερμοκρασίες, η υπερκατανάλωση τροφών και αλκοόλ και η ψυχική πίεση οδηγούν συχνά σε φαινόμενα συναισθηματικού άγχους (Mutch 2015, Páez et al. 2014).

Μάλιστα, σύμφωνα με την Κλίμακα Κοινωνικής Προσαρμογής (SRRS) τα Χριστούγεννα θεωρούνται ως μία από τις 43 εκφάνσεις που σχετίζονται με το άγχος και την υγεία.

Σύμφωνα με το SRRS, το επίπεδο στρες που δυνητικά προκαλείται από τα Χριστούγεννα είναι συγκρίσιμο με «μικρές παραβιάσεις του νόμου» ή «αλλαγή στις συνήθειες ύπνου».

Ως εκ τούτου, τα Χριστούγεννα είναι μια ετήσια και αναπόφευκτη πηγή άγχους για τους περισσότερους ανθρώπους.

Για παράδειγμα, σε περίπτωση που κάποιος βιώνει μια έντονη περίοδο, λόγω ενός τραυματικού ή δύσκολου γεγονότος, στην περίπτωση αυτή υφίσταται μια ενδεχόμενη πίεση να βιώσει τη γιορτινή διάθεση με τρόπο «τεχνητό», χωρίς να δίνεται ο χρόνος και ο χώρος περισυλλογής και αναστοχασμού. Τέτοιου είδους τραυματικά γεγονότα περιλαμβάνουν το πένθος λόγω της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου, τη διαχείριση ενός προβλήματος υγείας, την απώλεια εργασίας, καθώς και την αντιμετώπιση ενός χωρισμού.

Τα γεγονότα αυτά αποτελούν συχνά ανθρώπινα βιώματα και το γεγονός της έλευσης των εορτών δε συνεπάγεται ότι σταματούν με «αυτόματο» τρόπο τα όποια αρνητικά συναισθήματα που πρέπει να διαχειριστεί το κάθε άτομο στην καθημερινότητά του.

Το βίωμα των εορτών είναι μια προσωπική υπόθεση σε μεγάλο βαθμό, ωστόσο οι κοινωνικές επιταγές και οι κάθε είδους οικογενειακές υποχρεώσεις συχνά οδηγούν τους ανθρώπους στο να πιέζονται να παραστούν σε εορταστικά τραπέζια.

Οι συναθροίσεις τέτοιου είδους μπορεί να αποτελέσουν μια ευχάριστη έξοδο, ωστόσο είναι συχνό το φαινόμενο της συναναστροφής με τοξικούς συγγενείς, οι οποίοι ενδεχομένως να μη σέβονται τα όρια και τις ευαισθησίες. Επίσης, αν υφίσταται αρνητικό οικογενειακό κλίμα πριν τις εορτές, είναι δύσκολο αυτό να μεταβληθεί ως διά μαγείας τα Χριστούγεννα, ενώ συχνά προκύπτουν και οικογενειακές συγκρούσεις (Páez et al. 2011).

Η διαχείριση αυτών των καταστάσεων γίνεται ακόμα δυσκολότερη όταν το άτομο διανύει μια δύσκολη περίοδο στη ζωή του, καθώς πρέπει να θωρακιστεί παράλληλα και να οπλιστεί με ψυχική ανθεκτικότητα και υπομονή, ώστε να αντιμετωπίσει τυχόν κακόβουλα και αδιάκριτα σχόλια.

Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι ότι συχνά η ροή της καθημερινότητας, η οποία εμπεριέχει και την αίσθηση της ασφάλειας μέσω της ρουτίνας, διακόπτεται απότομα κατά την έλευση των εορτών, επομένως δεν υπάρχει η δυνατότητα ενός ψυχικού «αντίβαρου» μέσω της δημιουργικότητας της εργασίας ή άλλων δραστηριοτήτων που πιθανόν να ευχαριστούν το κάθε άτομο.

Παράλληλα, όσοι κάνουν ψυχοθεραπεία, συνήθως σταματούν για την περίοδο των εορτών, επομένως χάνεται προσωρινά και αυτό το στοιχείο του ασφαλούς «καταφύγιου» της θεραπευτικής σχέσης.

 Για την καλύτερη δυνατή διαχείριση της περιόδου αυτής, που για πολλούς ανθρώπους είναι στρεσογόνος, προτείνεται το κάθε άτομο να επιλέξει αυτοβούλως τον τρόπο με τον οποίο επιθυμεί να περάσει τις εορτές, είτε αυτό περιλαμβάνει τις συχνές συναναστροφές, είτε την ηρεμία και την περισυλλογή.

Επίσης, είναι σημαντικό να επιλεχθούν προσεκτικά τα άτομα με τα οποία θα συναναστραφεί ο καθένας στις γιορτές, χωρίς την υποχρεωτική ανταπόκριση σε οικογενειακές υποχρεώσεις. Όπως ακριβώς καθένας στην καθημερινότητά του προσπαθεί να συγχρωτίζεται με ανθρώπους που εκτιμά και με τους οποίους έχει ουσιαστική ψυχική επαφή, με τον ίδιο τρόπο και στις γιορτές πρέπει να επιλέξει να περάσει στιγμές με ανθρώπους με τους οποίους νιώθει οικειότητα, άνεση, αποδοχή και ασφάλεια.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να μην υπάρξει απότομη μετάβαση σε ένα πλαίσιο αδράνειας, αλλά να συνεχιστούν δραστηριότητες, όπως είναι η σωματική άσκηση και τα χόμπυ, ενώ καλό θα ήταν να αποφεύγεται η υπερβολική κατανάλωση φαγητού και αλκοόλ, η οποία είναι επιζήμια για τη σωματική αλλά και για την ψυχική υγεία. Συχνά η άσκηση, έστω ήπιας μορφής, κάνει καλό όχι μόνο στην υγεία, αλλά και στην καλύτερη δυνατή διάθεση, μέσω της ενδορφίνης που εκκρίνεται (Dinas, Koutedakis & Flouris, 2011).

Εκτός αυτών, συστήνεται να μην υπάρχει υπερβολική πίεση υπερκαταναλωτισμού, ειδικά σε περιόδους που ενδεχομένως να υπάρχει οικονομική δυσκολία για το κάθε άτομο, αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν υπάρχει κάποιος «κανόνας» που να υπαγορεύει την αγορά ακριβών δώρων και προϊόντων. Το ίδιο ισχύει και για την παρακολούθηση εκδηλώσεων, όπως είναι τα θέατρα κτλ.

Η περίοδος των γιορτών δεν είναι η μοναδική περίοδος που μπορούμε να παρακολουθήσουμε μια θεατρική παράσταση π.χ, γι’ αυτό και καλό είναι ο καθένας να επιλέγει ελεύθερα τον τρόπο με τον οποίο θέλει να περάσει τον χρόνο του, είτε πρόκειται για μια συναυλία, είτε πρόκειται για ένα «κλειστό» εορταστικό δείπνο με φίλους, είτε ακόμα και μόνος-η με την «παρέα» μιας καλής ταινίας.

Συχνά οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας δημιουργούν και τη σωματική ανάγκη της ξεκούρασης, η οποία δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω της προετοιμασίας δείπνων ή άλλων εκδηλώσεων.

Ένα ακόμα ζήτημα που συχνά συνδέεται με τις γιορτές, είναι η πίεση που συχνά υπάρχει να είναι ο καθένας η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του, είτε πρόκειται για την εμφάνιση, είτε για τη διάθεσή, ενώ υφίσταται μια υποβόσκουσα πίεση να είναι ο καθένας συνέχεια χαμογελαστός, λαμπερός και ευδιάθετος. Αυτό το πλαίσιο δεν είναι ρεαλιστικό, καθώς η λαμπερή εμφάνιση και η ευχάριστη διάθεση είναι στοιχεία που εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες και δεν μπορούν να επιβληθούν εν μια νυκτί. Το πρωτεύον είναι κάθε άτομο να είναι ο εαυτός του σε κάθε περίσταση.

Αναφορικά με τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, ναι μεν είναι σύνηθες να μην κανονίζονται συνεδρίες μέσα στις γιορτές, όμως είναι σημαντικό ο κάθε θεραπευόμενος να θυμάται ότι η θεραπευτική σχέση είναι ένα ασφαλές νοερό καταφύγιο, το οποίο δε χάνεται λόγω της προσωρινής απουσίας συνεδριών, αλλά συνεχίζεται, καθώς είναι μια μοναδική ευκαιρία το άτομο να περισυλλογιστεί, να αναστοχαστεί και να χρησιμοποιήσει στην πράξη όλα τα ψυχικά «εργαλεία» που έλαβε μέσω της ψυχοθεραπείας.

Ένας τρόπος διαχείρισης είναι η καταγραφή όλων των σκέψεων και των συναισθημάτων με τη μορφή ημερολογίου, όπου ο θεραπευόμενος μπορεί να εκφραστεί σαν να μιλάει στον ψυχολόγο του. Με τον τρόπο αυτό, μετά το πέρας των εορτών, ο θεραπευόμενος μπορεί να επανέλθει στην ψυχοθεραπεία με νέες σκέψεις και συναισθήματα.

Σε κάθε περίπτωση, στο επίκεντρο του ζητήματος τίθεται το ότι δεν είναι προφανώς η θρησκευτική διάσταση των Χριστουγέννων που πιέζει τους ανθρώπους, αλλά ο τρόπος με τον οποίο εορτάζονται (Green & Eliott, 2010).

Εν ολίγοις, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η περίοδος των Χριστουγέννων πρέπει να αποτελεί μια φυσική συνέχεια της καθημερινότητάς μας και δεν πρέπει να είναι πηγή πίεσης ή επιβολής προτύπων στους ανθρώπους, καθώς σε κάθε περίπτωση «ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός». 

Βιβλιογραφία

Dinas, P. C., Koutedakis, Y., & Flouris, A. D. (2011). Effects of exercise and physical activity on depression. Irish journal of medical science, 180, 319-325.

Green, M., and Elliott, M. (2010). Religion, Health, and Psychological Well-Being. Journal of Religion and Health, 49(2), 149–163.

Mutz, M. (2016). Christmas and subjective well-being: A research note. Applied Research in Quality of Life, 11(4), 1341-1356.

Páez, D., Bilbao, M. Á., Bobowik, M., Campos, M., & Basabe, N. (2011). Merry Christmas and Happy New Year! The impact of Christmas rituals on subjective well-being and family's emotional climate. International Journal of Social Psychology, 26(3), 373-386. 

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ζωή Ζιωντάκη - Ψυχολόγος

Ζωή Ζιωντάκη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, επιστημονικό προσωπικό στην ΑΔΙΠΠΔΕ στο Υπουργείο παιδείας,  απόφοιτη του Α.Π.Θ, με μεταπτυχιακό και διδακτορικό, καθώς και δεύτερο πτυχίο στο Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. Ειδίκευση στην Κλασική Ψυχανάλυση και στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. 

69.8888.4453

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού