Εγκληματικότητα, Διαδίκτυο και Εφηβεία: Μια ψυχολογική ανάλυση της σειράς φαινόμενο του Netflix

Ακρόαση άρθρου......

Η εφηβεία είναι μια περίοδος αναζήτησης ταυτότητας, αμφισβήτησης ,έντονων συναισθηματικών διακυμάνσεων και ευαλωτότητας.

Το στάδιο αυτό αποτελεί ορόσημο στην ζωή του ανθρώπου, καθώς σε αυτήν την φάση της ζωής του διαμορφώνονται οι πεποιθήσεις του, τα πιστεύω του, οι αξίες του, ενώ ταυτόχρονα επηρεάζεται βαθύτατα από το περιβάλλον τους -Οικογενειακό, κοινωνικό ,φιλικό και πλέον ψηφιακό.

Η σειρά adolescence μας ταξιδεύει στα «άδυτα» μιας συγκλονιστικής ιστορίας που καταδεικνύει τόσο τις ψυχολογικές όσο και τις κοινωνικές εκφάνσεις της νέα τομής παραβατικότητας και εγκληματικότητας.

Η ιστορία του 13χρονου Jamie, που κατηγορείται για την αποτρόπαια δολοφονία μιας συμμαθήτριάς του, δεν είναι απλώς ένα θρίλερ, αλλά μια βαθιά κοινωνική τομή στο ζήτημα της νεανικής εγκληματικότητας.

Πώς φτάνει ένας έφηβος σε μια τόσο ακραία πράξη;

Η εφηβεία ως Περίοδος Ευαλωτότητας

Οι έφηβοι βρίσκονται σε μια φάση της ζωής τους όπου ο εγκέφαλος τους αναπτύσσεται ραγδαία, αλλά δεν έχει ακόμα αποκτήσει πλήρη έλεγχο στη ρύθμιση των συναισθημάτων και των παρορμήσεων.

Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την εκτελεστική λειτουργία ,δηλαδή των παρορμήσεων, την λήψη των αποφάσεων και την ρύθμιση των συναισθημάτων .Η περιοχή αυτή του εγκεφάλου «ωριμάζει» πλήρως στην ηλικία των 25 ετών (Casey et al., 2008.)

Η ενεργοποίηση του Λιμβικού συστήματος και η υπεραντίδραση των συναισθημάτων

Κατά την εφηβεία το λιμβικό σύστημα αναπτύσσεται ταχύτερα από τον προμετωπιαίο φλοιό με αποτέλεσμα οι έφηβοι να βιώνουν πιο έντονα τα συναισθήματα και να δυσκολεύονται να τα διαχειριστούν.

Αυτή η αυξημένη δραστηριότητα μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικές αντιδράσεις σε καταστάσεις που ένας ενήλικος θα αντιμετώπιζε πιο ψύχραιμα (Steinberg,2010). Το λιμβικό σύστημα ,το οποίο περιλαμβάνει δομές, όπως η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος, είναι υπεύθυνο για την διαχείριση των συναισθημάτων και την επεξεργασία των κινήτρων.

Κατά τη περίοδο της εφηβείας, η αμυγδαλή είναι υπερδραστήρια, γεγονός που οδηγεί σε εντονότερες συναισθηματικές αντιδράσεις και μεγαλύτερη επιρροή από το άγχος, τον φόβο ή την απογοήτευση (Blakemore & Choudhury ,2006).

Ένα από τα καίρια ερωτήματα που θέτει αυτήν η σειρά και έχει απασχολήσει ανά τους αιώνες τους επιστήμονες είναι:

Η εγκληματική συμπεριφορά είναι εγγενής στον άνθρωπο ή είναι μια διαρκώς εξελισσόμενη και επίκτητη διαδικασία ;

Σύμφωνα με την κοινωνική θεωρία της μάθησης του Bandura (1977), η βία μαθαίνεται μέσω της παρατήρησης και της μίμηση. Αν ένας έφηβος μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου η βία θεωρείται αποδεκτή ή ενθαρρύνεται, είναι πιο πιθανό να την αναπαράγει.

Απεναντίας ,οι βιολογικές θεωρίες της εγκληματικότητας υποστηρίζουν ότι γενετικοί και νευρολογικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την προδιάθεση για αντικοινωνική συμπεριφορά (Raine,2013).
Ωστόσο, η πλειοψηφία των σύγχρονων επιστημών υποστηρίζουν ακράδαντα την θέση ότι η εγκληματικότητα είναι το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων.

Στην περίπτωση του εφήβου Jamie δεν υπάρχει ξεκάθαρη ένδειξη γενετικής προδιάθεσης για βία. Αντιθέτως, βλέπουμε ότι το περιβάλλον του, ο συνδυασμός οικογένειας ,διαδικτυακής ριζοσπαστικοποίησης και εφηβικής ευαλωτότητας δημιουργεί ένα έδαφος για την «καλλιέργεια» εγκληματικής δράσης.

Παράλληλα, ο χαρακτήρας του Jamie φαίνεται να παλεύει ανελλιπώς με την συναισθηματική αποσύνδεση, συγκρούσεις ταυτότητας και κοινωνική απομόνωση λόγων κάποια απόρριψης όπως ειπώθηκε στην σειρά.

Λοιπές αναφορές

Η σειρά καταδεικνύει ακόμη θέματα όπως η τοξική αρρενωπότητα, η επίδραση των social media στην ψυχοσύνθεση των εφήβων και η έλλειψη συναισθηματικής εκπαίδευσης, υπογραμμίζοντας πώς ένας έφηβος χωρίς στήριξη μπορεί να αναπτύξει επικίνδυνα μοτίβα συμπεριφοράς. Τονίζεται έμμεσα η επιτακτική ανάγκη γονεϊκές παρακολούθησης των εφήβων και της δικανικής εκτίμησης επικινδυνότητας.

Το Adolescence θέτει σημαντικά ψυχολογικά και κοινωνικά ερωτήματα σχετικά με τη λεπτή γραμμή μεταξύ θυματοποίησης και έμφυτης σκοτεινότητας, τον ρόλο της οικογένειας στη διαμόρφωση της ταυτότητας ενός παιδιού και τις κοινωνικές αποτυχίες στην έγκαιρη αναγνώριση των σημάτων κινδύνου.

Συμπεράσματα

Το Adolescence μας υπενθυμίζει ότι η εγκληματικότητα δεν είναι αποτέλεσμα μιας στιγμιαίας πράξης, αλλά μιας αλληλεπίδρασης πολλαπλών παραγόντων που ξεκινούν από την παιδική κιόλας ηλικία.

Η έγκαιρη παρέμβαση και η συναισθηματική κατανόηση των εφήβων μπορεί να αποτρέψει τέτοιου είδους εγκλήματα.

Η σειρά αυτήν δεν αφήνει τον θεατή αδιάφορο. Μας προκαλεί να συλλογιστούμε την ευαλωτότητα των εφήβων στις επιρροές του διαδικτύου και πως η έλλειψη καθοδήγησης μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικά μονοπάτια.

Οι εγκεφαλικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εφηβεία κάνουν τους νέους πιο ευάλωτους στην επιρροή και την παρορμητική συμπεριφορά, κάτι που μπορεί να τους οδηγήσει σε δρόμους που έχουν σοβαρές συνέπειες.

Η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά των εφήβων δεν συνιστά ένα απλό ποινικό ζήτημα - είναι ένα ψυχολογικό και κοινωνικό φαινόμενο που απαιτεί ολιστική προσέγγιση. Η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο τον εκάστοτε δράστη, αλλά και την κοινωνία που τον διαμόρφωσε.

Βιβλιογραφία

Bandura ,A. (1977). Social learning theory. Prentice Hall.

Raine ,A. (2013).The anatomy of violence: The biological roots of crime. Pantheon Books

Casey ,B. J., et al. (2008). The adolescent brain. Annals of the New York Academy of Sciences,1124 (1) , 11-126.

Τajfel, H., & Turner, J. C. (1979). An integrative theory of intergroup conflict. The Social Psychology of Intergroup Relations, 33–47.