Όλα όσα πρέπει να απομυθοποιήσουμε για το σεξ μετά το πένθος

Ακρόαση άρθρου......

Μπροστά στον ανθρώπινο και σκληρό ψυχικό πόνο της απώλειας, οι επιστημονικές θεωρήσεις φαίνονται αδύναμες στο να απαλύνουν την πληγή. Το άτομο που πενθεί, θρηνεί ψυχικά και σωματικά. Η «για πάντα» στέρηση του αγαπημένου του προσώπου ξεδιπλώνει έντονα υπαρξιακά ερωτήματα.

Ο πενθών περιπλανιέται ανίκανος να αισθανθεί οτιδήποτε, νιώθει αποσυνδεδεμένος, μουδιασμένος, ανήμπορος και αποδιοργανωμένος συνειδητοποιώντας ότι το παρελθόν δεν μπορεί να ξαναζωντανέψει.

Πολλές φορές αναδύονται αγωνίες γύρω από την ταυτότητα του ίδιου του πενθούντος, π.χ. αν το παιδί μου πέθανε συνεχίζω να είμαι γονιός;

Αν πέθανε ο άνδρας μου είμαι ακόμη σύζυγος;

Η φάση της αναδιοργάνωσης ξεκινάει όταν πια το άτομο αρχίζει να μαζεύει τα κομμάτια του και να ανασκευάζει την καθημερινότητα και τον τρόπο ζωής. Να ανασυγκροτήσει τον εαυτό του μέσα από μια δυνατή αλλαγή, να εμβαθύνει στη στάση του απέναντι στο θάνατο και να αποδεχτεί την πραγματικότητα στην οποία καλείται να προσαρμοστεί.

Η απώλεια και η αλλαγή είναι προσωπική υπόθεση

Η απώλεια φέρνει τεράστιες απαιτήσεις γιατί πρέπει να εγκαταλείψουμε κάτι που πια δεν υπάρχει και θεωρείται αναντικατάστατο. Όμως, όπως όταν πρέπει να αλλάξουμε κάτι στη ζωή μας ριζικά πρέπει να χάσουμε και κάτι, έτσι βιώνοντας και την ίδια την απώλεια αλλάζουμε.

Οι αλλαγές και οι απώλειες αλληλοσυνδέονται πότε με θετικό και πότε με αρνητικό πρόσημο. Η αλλαγή έχει την προσωπική μας σφραγίδα. Το ίδιο και η απώλεια.

Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν διάφορα μοντέλα που παρουσιάζουν τα στάδια του πένθους, φαίνεται εμπειρικά ότι δεν υπάρχει καθολικός κανόνας ούτε οδηγός για το πώς και για το πόσο θα χρειαστεί κάποιος να πενθήσει.

Ο καθένας έχει μοναδικούς μηχανισμούς που διαχειρίζεται μια απώλεια και μια μοναδική επίσης επεξεργασία που περνά στο να νοηματοδοτήσει την απώλειά του. Συνεπώς, δεν υπάρχουν κοινωνικές επιταγές στο πένθος ούτε και πρέπει.

Υπάρχουν ταμπού στο πένθος;

Είναι γεγονός ότι το πένθος ιδίως στην αρχή επιφέρει ένα συναισθηματικό «shutdown» σε κάθε πτυχή της ζωής, την κοινωνική, την επαγγελματική, αυτή της σωματικής υγείας, των διαπροσωπικών σχέσεων και βέβαια της ερωτικής.

Και λόγω των πολλών «πρέπει» που σχετίζονται τόσο με το σεξ όσο και με το πένθος, πληθαίνουν και πράγματα ή συναισθήματα που δεν λέει εύκολα κάποιος, και οι μύθοι απέναντι στην αλήθεια δυναμώνουν.

Είναι περισσότερο αποδεκτό να ξεκινήσει κάποιος πάλι τη δουλειά ή να πάει ένα ταξίδι για να «ξεχαστεί», από το να είναι ξανά ενεργός σεξουαλικά σε κατάσταση πένθους;

Ιδιαίτερα η σχέση του σεξ με την απώλεια μοιάζει οξύμωρη, ανασύρει πολλές φορές ένα αίσθημα ενοχής και ντροπής είτε αφορά εμάς είτε τους άλλους.

Τι θέση μπορεί να έχει το σεξ ενώ πενθούμε ή αφού έχουμε ξεπεράσει την απώλεια;

Απαγορεύεται να μιλάμε για αυτό; Θεωρείται ταμπού;

Και γιατί κάποιος να ντρέπεται να μιλήσει για το σεξ μετά ή κατά τη διάρκεια του πένθους;

Μήπως εστιάζουμε λανθασμένα στο σεξ αυτό καθεαυτό και τη σχέση του με έναν από τους πιο δυσάρεστους πόνους;

Παρακάτω θα δούμε πιο συγκεκριμένα απόψεις και ιδέες που θα πρέπει να απομυθοποιήσουμε γύρω από τη σεξουαλική ζωή και το πένθος.

Μύθος: Το πένθος δημιουργεί ανηδονία

Αλήθεια: Ναι, η γενική ομολογία δείχνει ότι το πένθος επιδρά αρνητικά στην ικανότητα του ατόμου να νιώσει ευχαρίστηση μέσα από ποικίλες καταστάσεις όπως και το σεξ. Είναι λογικό διότι το άτομο πενθεί, υπάρχει θλίψη που πολλές φορές τείνει σε καταθλιπτική διάθεση. Στο μόνο πράγμα που βυθίζεται το μυαλό είναι η απώλεια και οι συνέπειές της. Το κίνητρο, λοιπόν, για οικειότητα με έναν άλλον άνθρωπο και η ερωτική σύνδεση έχει σβήσει γιατί δεν υπάρχει το ενδιαφέρον πια ως προς αυτό καθώς και εγκεφαλικά η ορμόνη της ντοπαμίνης και της λίμπιντο έχει απορρυθμιστεί.

Από την άλλη, όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις κατά τις οποίες το πένθος μπορεί να ωθήσει σε ερωτική σύνδεση, προκειμένου το άτομο να θάψει μέσα του τον πόνο της απώλειας.

Δημιουργείται, λοιπόν, μια αυξημένη ανάγκη για σεξ, αλλά το ερώτημα εδώ είναι πως χρησιμοποιείται το σεξ;

Πρώτον, μπορεί κάποιος να κάνει έρωτα με την σύντροφό του μετά το χαμό της μητέρας του, έχοντας την επίγνωση ότι θα νιώσει καλύτερα και θα πάρει μια ψυχική ενθάρρυνση. Το να χάνει κανείς την μητέρα ή τον πατέρα είναι σαν να χάνει τις ρίζες του και φέρνει μοναχικά συναισθήματα.

Ενημερωθείτε για το ασύγχρονο σεμινάριο Η ψυχική δουλειά στην ενοχή από την πλατφόρμα του PSYVERSITY

Όλοι έχουμε ανάγκη από ένα άγγιγμα, μια αγκαλιά, ένα χάδι τρυφερό σε στιγμές που νιώθουμε μοναξιά και εδώ η σεξουαλική επιθυμία σηματοδοτεί την ανυπέρβλητη εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου για βαθιά σύνδεση, ψυχική και σωματική με τον άλλον. Χρειαζόμαστε από κάπου να κρατηθούμε, να νιώσουμε ζωντανοί και ότι κάποιος είναι εκεί για μας. Ένας τέτοιος μηχανισμός μπορούμε να πούμε ότι είναι δυνητικά υγιής χωρίς να κρύβει κάποια παθολογία.

Το δεύτερο σκέλος αφορά τους ανθρώπους που κατά το πένθος καταγράφουν μεγαλύτερη σεξουαλική δραστηριότητα σε συχνότητα συγκριτικά με την περίοδο πριν την απώλεια.

Εδώ αναδύεται ένας δυσλειτουργικός μηχανισμός αντιμετώπισης του πόνου της απώλειας. Το σεξ γίνεται απρόσωπο με αποκλειστικό σκοπό να απωθήσει κανείς τα αρνητικά συναισθήματα και να αποδράσει από τη θλίψη του.

Αυτό σημαίνει ότι το άτομο αρνείται ακόμη να συνειδητοποιήσει αλλά και να αποδεχτεί το γεγονός της απώλειας. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση και να καταλήξει σε εθισμό από το σεξ. Όλα όσα προαναφέρθηκαν ισχύουν για οποιασδήποτε σεξουαλική συμπεριφορά όπως τον αυνανισμό ή το περιστασιακό σεξ.

Ας σκεφτούμε λίγο όσους πίνουν αλκοόλ, ναρκωτικά, όσους αυτοτραυματίζονται απομονωμένοι στο δωμάτιό τους ώστε να καταπολεμήσουν τον πόνο.

Είναι το ίδιο; Είναι διαφορετικό; Για κάποιο λόγο τείνουμε να εκφράζουμε λύπηση για κάποιον που πίνει ενώ ντροπή και θυμό για κάποιον που κάνει σεξ, ενώ ο σκοπός και των δύο είναι ο ίδιος.

Μήπως βλέπουμε διαφορετικά το αλκοόλ και διαφορετικά το σεξ;

Μύθος: Το σεξ κατά/μετά το πένθος είναι ντροπή και αμαρτία

Το σεξουαλικό ένστικτο εγκυμονεί πολλές ενοχές που έχουμε αποτυπωμένες χρόνια. Οι αντιλήψεις μας, οι αντιστάσεις μας, οι πεποιθήσεις μας θρησκευτικές και μη, οι ορμές μας απέναντι στο σεξ ρέουν μέσα μας και καθοδηγούν την σεξουαλική συμπεριφορά μας.

Το εάν πρέπει ή όχι να κάνει κάποιος σεξ καθ’ αυτή την περίοδο είναι θέμα ελεύθερης επιλογής. Η έμφαση πρέπει να δίνεται στο πως νιώθει κανείς. 

Είναι λογικό κάποια γυναίκα, για παράδειγμα, αφού έχει χάσει τον άνδρα της να αρνείται να κάνει μια νέα σχέση ή να συνδεθεί ερωτικά με κάποιον άλλον γιατί αισθάνεται ότι προδίδει τον άνδρα της. Αυτά τα εμπόδια είναι απόλυτα φυσιολογικά. Όμως με τον καιρό συνειδητοποιούμε ότι κάνοντας το επόμενο βήμα με έναν άλλον άνθρωπο δεν σημαίνει ότι αγαπούσαμε λιγότερο τον άνθρωπο που απεβίωσε αλλά ούτε ότι υποβαθμίζουμε τον εαυτό μας αισθανόμενοι τύψεις.

Κανείς δεν υποχρεούται να μείνει μόνος επειδή έχασε τον/την αγαπημένη του. Και κανείς δεν έρχεται στη ζωή για να αντικαταστήσει τον προηγούμενο.

Όλοι πρέπει να πάρουμε το χρόνο που χρειαζόμαστε ώστε να αισθανθούμε καλά με τον εαυτό μας και σίγουροι να ανοίξουμε την καρδιά μας σε νέες προοπτικές. Και αυτό το κομμάτι δεν γνωρίζει ηλικιακά όρια. Είτε είμαστε 30, 40, 50, 60 και 70 έχουμε το δικαίωμα στην ευκαιρία μιας ρομαντικής συνύπαρξης με έναν άλλον άνθρωπο, εάν το επιθυμούμε φυσικά.

Μύθος: Κανείς δεν θα με θέλει πια

Αυτή η έκφραση αποτελεί ένα αυθαίρετο συμπέρασμα που είναι και αυτοκαταστροφική για το άτομο. Δεν έχει κάποια ρεαλιστική βάση ώστε να την πιστεύει κανείς, διότι για να είχε κανείς φίλους και συντρόφους πριν το πένθος σημαίνει ότι θα μπορεί να έχει και μετά από αυτό.

Το άτομο που απεβίωσε δήλωνε την ασφάλειά μας, το αποκούμπι μας, μια δεδομένη αγκαλιά.

Όσο μακροχρόνια και συναισθηματική ήταν η σχέση μας με το άτομο τόσο περισσότερο ευάλωτοι γινόμαστε στο να αναρωτιόμαστε «Θα με αγαπήσει κάποιος όπως με αγάπησε εκείνος;». Αυτή η αγωνία είναι φυσιολογική αλλά δεν αντικατοπτρίζει το παιχνίδι που μας παίζει η ζωή στην πραγματικότητα.

Πολλές φορές αναρωτιόμαστε το ίδιο μετά από έναν χωρισμό, που μοιάζει με απώλεια και αυτός, λέγοντας «Θα βρω άλλον σαν και αυτόν; Θα μπορέσω να ξαναερωτευτώ; Όμως, οι σχέσεις των ανθρώπων έρχονται και παρέρχονται. Αρκεί να έχουμε πίστη, ελπίδα και να δώσουμε χρόνο στον εαυτό μας.  

Μύθος: Περίμενε... μέχρι να ξεπεράσεις το πένθος 

Δεν θα ήταν καλό να υπολογίζουμε με χρονόμετρο τις ψυχικές ανάγκες των ανθρώπων. Ο καθένας προχωράει με τους δικούς του ρυθμούς και πολλές φορές εξαρτάται από τις συνθήκες της απώλειας, (το άτομο που απεβίωσε, ο τρόπος που απεβίωσε).

Το πένθος εξελίσσεται διαφορετικά στον καθένα και το κατεύνασμα του πόνου μπορεί να ανέρχεται σε μερικούς μήνες μπορεί και σε 1 με 2 χρόνια.

Αποκτήστε το βιβλίο της Elisabeth Kübler - Ross Πλησιάζοντας τον θάνατο από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του PSYCHOLOGY.GR

Το πενθος δεν θα εξαλειφθεί αλλά ο πόνος δεν θα είναι ο ίδιος. Το πότε κανείς θα επιστρέψει στη σεξουαλική του δραστηριότητα εξαρτάται από το πότε θα νιώσει έτοιμος να το κάνει, χωρίς να καταπιέζεται από άλλους που συμβουλεύουν «Περίμενε … είναι νωρίς ή αρκετά πένθησες μέχρι τώρα, φτάνει… πρέπει να προχωρήσεις».

Να ακούμε μόνο αυτό που λέει η καρδιά μας, χωρίς επιπολαιότητα ή βιασύνη.

Μύθος: Το πένθος είναι μόνο θλίψη

Μια αλήθεια όμως που πολλοί δυσκολεύονται να εξωτερικεύσουν είναι ότι το πένθος μπορεί να συνοδεύεται και από ένα αίσθημα ανακούφισης.

Εάν ο σύντροφος ή ο πατέρας ή η μητέρα που έχασε κάποιος υπέφερε από μια χρόνια πάθηση, ιδιαίτερα εάν αυτός ο κάποιος ήταν ο φροντιστής, είναι φυσιολογικό να επέρχεται ένα τέτοιο συναίσθημα. Γιατί μια πολυετή περιπέτεια υγείας που απαιτούσε εντατική παρακολούθηση, φροντίδα, συνεχείς επισκέψεις, περιπέτειες με γιατρούς και νοσοκομεία ταλαιπωρεί και τις δύο πλευρές, οδηγώντας σε ψυχική εξάντληση.

Ιδίως στις ανίατες ασθένειες όπως η άνοια, το Alzheimer και άλλες που μικραίνουν το προσδόκιμο ζωής, τα κοντινά άτομα είναι σαν να πενθούν κάθε μέρα και προετοιμάζονται για πολύ καιρό ψυχολογικά για το επικείμενο τέλος και έχουν συμφιλιωθεί με τη  ιδέα ότι το τέλος είναι κοντά και θα γίνει με αναμενόμενο τρόπο.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, το άτομο που πενθεί επιστρέφει πιο εύκολα στις δραστηριότητές του κάνοντας πράξη το ότι η ζωή συνεχίζεται.

Η ηθική προοπτική γύρω από το σεξ και το πένθος

Οι ηθικοί ορίζοντες του κάθε ανθρώπου μπορούν να καθορίσουν την σεξουαλική συμπεριφορά γενικότερα στη ζωή αλλά και κατά το πένθος. Οι ηθικοί νόμοι που αφουγκραζόμαστε σηματοδοτούν ποιες πράξεις είναι αποδεκτές, ποιες είναι απαγορευμένες, ποιες είναι ανάρμοστες και ποιες είναι λανθασμένες. Επί της ουσίας δημιουργούν τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουμε πώς θα ενεργήσουμε σε διάφορα ζητήματα.

Οι θρησκευτικές και πνευματικές πεποιθήσεις

Γύρω από το σεξ ο καθένας ορίζει τους δικούς του κανόνες και τη δική του φιλοσοφία με τους φραγμούς που έχει χτίσει. Οι ιδέες για το σεξ διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των ανθρώπων και εύκολα κανείς κατακρίνει και χαρακτηρίζει τον άλλον.

Τα θρησκευτικά και πνευματικά «πιστεύω» συνήθως προάγουν μια περίοδο αποχής από το σεξ κατά και μετά το πένθος. Συγγενείς αντιλήψεις φέρουν την ιδέα ότι αφού πενθήσει το άτομο θα πρέπει ο επόμενος σύντροφος που θα βρει να είναι ο ένας και μοναδικός.

Το περιστασιακό σεξ επίσης δεν γίνεται αποδεκτό γιατί μοιάζει με απιστία απέναντι στον άνθρωπο που απεβίωσε και αυτό σημαίνει πολλά για την αξιοπρέπεια και το χαρακτήρα του πενθούντος. Η αυτοικανοποίηση μπορεί να σημαίνει παροσμητικότητα και να θεωρείται απαγορευμένο, όχι μόνο σε κατάσταση πένθους αλλά γενικά.

Αυτοί όμως οι κανόνες ηθικής δεν προσανατολίζονται αποκλειστικά στο σεξ μετά το πένθος. Το θέμα είναι η αντίληψη γύρω από το ίδιο το σεξ.

Η βάση της ιδέας είναι ότι το σεξ μπορεί να είναι φθηνό, σκανδαλώδες και να μη έχει ουσία εάν δεν είσαι παντρεμένος με τον άλλον.

Όταν μαθαίνεις από μικρός να σχετίζεις το γυμνό με κάτι βρώμικο, ενοχικό και ντροπιαστικό ίσως και γίνεσαι πιο αυστηρός στα κριτήριά σου και στο πώς βλέπεις τους άλλους.

Η παιδεία λοιπόν είναι που ανοίγει ή κλείνει τον δρόμο στα ηθικά κριτήρια. Αρκετοί, ενστερνίζονται αυτούς τους ηθικούς νόμους απέναντι στο σεξ αν όχι όλοι όσοι είναι θρησκευόμενοι. Αλλού λέγεται ότι ο έρωτας είναι θετικός αλλά το σεξ όχι.

Τίποτα δεν είναι λάθος η σωστό εάν ο άνθρωπος έχει συνειδητά και ελεύθερα ορίσει τι είναι αυτό που τον εκφράζει και δεν λειτουργεί καταναγκαστικά ή πιεστικά για τους άλλους. Η ηθική είναι από τα πιο ευαίσθητα προσωπικά κομμάτια τα οποία πρέπει να ωφελούν τη ψυχική και σωματική ευημερία.

Η γνώμη των άλλων

Ορισμένοι, επιπλέον, ενώ επιθυμούν ένα νέο ξεκίνημα μετά το πένθος κωλύονται και μπλοκάρονται όταν σκέφτονται τι θα πει ο κόσμος. Η γνώμη των άλλων είναι σημαντική, για άλλους περισσότερο για άλλους λιγότερο.

Η καταπίεση όμως των αναγκών και των συναισθημάτων τείνουν να γυρνάνε πάλι πίσω σε εμάς. Το ζητούμενο δεν είναι να εξυπηρετούμε μια εικόνα που προσδοκούν οι άλλοι ώστε να μας αποδέχονται αλλά να δημιουργήσουμε αληθινές συνθήκες από την καρδιά μας για να νιώσουμε πληρότητα και ευτυχία.

Εξάλλου το να είμαστε ειλικρινείς και αυθεντικοί είναι ένα πολύ καλό πείραμα για να δούμε ποιοι πραγματικά είναι φίλοι μας, ποιοι μας στηρίζουν και ποιοι μας θέλουν στη ζωή τους για αυτό που είμαστε.

Τι πρέπει να κρατήσω από την απώλεια;

Πόσο σημαντικό είναι να φυλάμε τις ωραίες αναμνήσεις και τις στιγμές νοσταλγίας, διότι μέσα από αυτές ξαναζωντανεύουν όσα θεωρούμε νεκρά αλλά και ξεπερνούμε τις δυσάρεστες μνήμες και αυτό μας πάει μπροστά. Ζώντας το παρόν, πριν γίνει παρελθόν είναι πολύτιμο. Το πόσο αξίζουν οι ανθρώπινες σχέσεις δε βασίζονται στη διάρκεια αλλά στο βάθος που έχουν.

Κάθε άνθρωπος στη ζωή μας κατέχει και ένα κομμάτι της καρδιάς μας. Επενδύσαμε σε πράγματα και συναισθήματα, αφοσίωση και εμπειρίες, δώσαμε τη ψυχή και το σώμα μας, και πρέπει να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι τίποτα από αυτά δεν αναιρείται εάν προχωρήσουμε μετά το πέρας του πένθους. Ένα κεφάλαιο κλείνει και ανοίγει ένα καινούργιο.

Πρέπει να έχουμε καθαρή της συνείδησή μας και εάν εμείς το επιθυμούμε το επόμενο βήμα είναι φυσιολογικό και όχι ενοχικό. Πολλοί επιλέγουν να το κάνουν και άλλοι από βούλησή τους επιλέγουν να μείνουν μόνοι.

Όλες οι αποφάσεις είναι σεβαστές και φυσιολογικές χωρίς να σημαίνει ότι σε κάποια επιλογή η αγάπη δεν ήταν αληθινή. 

Με τι μάτια πρέπει τελικά να βλέπουμε το σεξ;

Εν κατακλείδι, θα πρέπει να απομυθοποιήσουμε πολλά γύρω από το σεξ και το πένθος. Οι αλήθειες πίσω από τους μύθους μας βοηθάνε να απενοχοποιήσουμε σημαντικές πτυχές της ζωής και να κατανοήσουμε εις βάθος την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Για αυτό εκείνο που πρωτίστως καλούμαστε να αναθεωρήσουμε είναι το ίδιο το σεξ, η ερωτική σκέψη και συμπεριφορά με την πολυπλοκότητα που τα διέπει, ώστε να μπορέσουμε να τα καταλάβουμε, όταν αυτά συμβαίνουν κατά ή μετά το πένθος. 

Η ανάγκη για ερωτική επαφή όπου το άτομο υποφέρει από ένα πρωτόγνωρο συναισθηματικό κενό απώλειας, είναι επί της ουσίας ένα υποσυνείδητο κάλεσμα για εγγύτητα, για ζωτικότητα και ανταλλαγή στοργικών συναισθημάτων. Είναι η ανάγκη του ανθρώπου να αισθανθεί ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει. Ότι το είναι του παραμένει ζωντανό.

Όταν υποφέρουμε από την απώλεια  μοιάζει να παλινδρομούμε στο φόβο του θανάτου που βιώναμε ως βρέφη, στο φόβο του αφανισμού όταν ζητούσαμε την μαμά μας αλλά εκείνη έλειπε ή δεν τη βλέπαμε ή δεν την νιώθαμε στην αγκαλιά, ήταν σαν να χάναμε την ταυτότητα μας, την ίδια μας την ύπαρξη. Έτσι πάλι φαίνεται σαν να γυρνάμε σε μια παιδικότητα, σε ένα παιδί που ζητάει την προσοχή, την αγάπη, το νοιάξιμο, το χάδι.

Όταν νιώθουμε ευάλωτοι και εύθραυστοι αποζητάμε την εκπλήρωση αυτών ακριβώς των αναγκών.

Και καταλαβαίνουμε ότι η ερωτική ζωή δεν είναι πρόστυχη ή απρεπής. Είναι πολλά παραπάνω από αυτά που μπορούμε συνειδητά πολλές φορές να αντιληφθούμε. Έχει ακόμη σημασία να κατανοήσουμε ότι η ερωτική επαφή κατά το πένθος δεν καθρεφτίζει το ποιόν του χαρακτήρα ή την προσωπικότητα απαραίτητα.

Να τονισθεί ακόμη ότι εάν κάποιο άτομο πληγώνεται εάν ο φίλος, ο αδελφός, η μητέρα ή ο πατέρας του επιθυμεί να κάνει το επόμενο βήμα στη ζωή του, τότε καλό θα ήταν να κοιτάξει τι ανασφάλειες έχει απέναντι σε αυτή την πρόκληση, να μην προβάλλει το εγώ του και να είναι πάντα υποστηρικτικός.

Άλλωστε, όπως προαναφέρθηκε, στις δύσκολες στιγμές αποδεικνύονται ποιοι πραγματικά ενδιαφέρονται για εμάς.

Η ζωή αξίζει και δεύτερες και τρίτες και εκατό ευκαιρίες στην ευτυχία!