Έχω πένθος ή μήπως η σωστή ψυχοδιαγνωστική αξιολόγηση είναι η Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή;

Ακρόαση άρθρου......

Η «πεσμένη διάθεση», η θλίψη, η τάση για κλάματα, ο εκνευρισμός, η έλλειψη ενδιαφέροντος και κινήτρων, η αίσθηση κόπωσης και οι δυσκολίες στη συγκέντρωση είναι συνηθισμένα και καθημερινά βιώματα, γνώριμα σε όλους.

Κάθε άνθρωπος, ωστόσο, αντιδρά με διαφορετικό τρόπο σε κάθε ιδιαίτερη περίσταση που ενέχει το στοιχείο του στρες.

Για παράδειγμα, κάποιος ο οποίος είναι γενικά αισιόδοξος και ευδιάθετος, τείνει να αντιδρά διαφορετικά μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα υπό στρεσογόνες συνθήκες. Υπάρχει η πιθανότητα να αναπτύξει υπερδραστηριότητα – για παράδειγμα, βγαίνοντας έξω συχνά ή αφιερώνοντας πολλές ώρες στην εργασία του –, νιώθοντας κάποια διέγερση και μία γενική ευφορία (Χριστοπούλου, 2020). 

Από την άλλη πλευρά, μπορεί ο ίδιος άνθρωπος να αντιδράσει με κατήφεια, μελαγχολία και νιώθοντας αδιαφορία για όλα. Όταν αυτές οι αντιδράσεις είναι σε ήπια μορφή, είναι σίγουρα συνηθισμένες, προσαρμοστικές ή ακόμα και επιθυμητές. Όταν όμως οι αλλαγές της διάθεσης τείνουν να γίνονται ακραίες, έντονες και παρατεταμένες, είναι ικανές να αναστατώσουν ή ακόμα και να διαλύσουν την ζωή μας.

Ποιο είναι το όριο που διαχωρίζει μια φυσιολογική από μια παθολογική συναισθηματική κατάσταση;

Με τον όρο «διάθεση» δεν αναφερόμαστε μόνο στα βιωμένα συναισθήματα, αλλά στις γνωσιακές, συμπεριφορικές και σωματικές διαστάσεις (Χριστοπούλου, 2020). Η διάθεση επηρεάζει το πώς αισθανόμαστε, πώς σκεφτόμαστε, πώς και τι τρώμε και πώς κοιμόμαστε.

Με λίγα λόγια, η διάθεσή μας επηρεάζει γενικά το πώς ζούμε την ζωή μας. Λόγω της ποικιλομορφίας των καθημερινών γεγονότων ζωής και των διαφορετικών κοινωνικών περιβαλλόντων οι εναλλαγές της διάθεσης μπορεί να είναι φυσιολογικές έως και αναμενόμενες. Πράγματι, όταν βιώνουμε ένα έντονο στρεσογόνο γεγονός, όπως είναι το πένθος, συνήθως η διάθεσή μας αλλάζει και δυσάρεστα συναισθήματα και δυσάρεστες σκέψεις μας κατακλύζουν.

Στο πένθος τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι αυτά του κενού και της απώλειας. Η απώλεια του αγαπημένου μας προσώπου είναι αισθητή και μας προκαλεί αρκετή δυσφορία. Δυσφορούμε κάθε φορά που σκεφτόμαστε τον εκλιπόντα και που νιώθουμε αδύναμοι να τον επαναφέρουμε στη ζωή. Τα δυσφορικά συναισθήματα είναι ακρετά έντονα μετά ακριβώς την απώλεια και εκδηλώνονται κατά κύματα, γνωστά ως οδύνες πόνου. Οι οδύνες αυτές έρχονται και φεύγουν κάθε τόσο, ενώ μειώνονται σε ένταση με το πέρασμα ημερών ή εβδομάδων (Χριστοπούλου, 2020).

Ο πόνος, όμως, του πένθους μπορεί να συνοδεύεται και από θετικές συγκινήσεις και μια μικρή δόση χιούμορ, όταν ενθυμούμαστε όλες εκείνες τις καλές στιγμές που ζήσαμε με τον εκλιπόντα.  Σκεφτόμαστε τον άνθρωπό μας με ένα γλυκόπικρο συναίσθημα.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να νιώθουμε ότι δεν ήμασταν εκεί όταν ο εκλιπών μας χρειαζόταν. Να νιώθουμε, με άλλα λόγια, ότι η σχέση μας δεν ήταν τόσο καλή τον τελευταίο καιρό ή χαρακτηριζόταν από πολλούς τσακωμούς και αντιπαραθέσεις, εξαιτίας των οποίων δυσκολευόμασταν να εκφράσουμε την αγάπη μας ο ένας στον άλλον.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες υπάρχει η πιθανότητα να εμφανίσουμε αυτο-υποτιμητικό ιδεασμό ο οποίος τυπικά εμπλέκει θεωρούμενες ανεπάρκειες σε σχέση με τον εκλιπόντα (Χριστοπούλου, 2020). Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι χάνουμε την αυτοεκτίμησή μας. Η εκτίμηση που τρέφουμε για τον εαυτό μας διατηρείται καθόλη την διάρκεια του πένθους και δεν επηρεάζεται από τα πεσμένη μας διάθεση.

Όταν όμως,η πεσμένη μας διάθεση αρχίζει να επιδρά στην καθημερινή μας λειτουργικότητα και να πλήττει σοβαρά την αυτοεκτίμησή μας, τότε ίσως οφείλουμε να κάνουμε λόγο για Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή.

Πιο συγκεκριμένα, η διάγνωση της Μείζονος Καταθλιπτικής Διαταραχής τίθεται όταν έχουμε εκδηλώσει τουλάχιστον ένα Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο, όπως ορίζει το Αμερικάνικο Διαγνωστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών-5η έκδοση DSM-5.

Πράγματι, απαιτούνται τουλάχιστον πέντε συμπτώματα, παρόντα κατά την περίοδο των δύο εβδομάδων, εκ των οποίων τουλάχιστον το ένα είναι:

Α) είτε η καταθλιπτική διάθεση για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν καθημερινά

Β) είτε η απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν καθημερινά.

Επίσης, πιθανά συμπτώματα είναι:

1.    Η σημαντική απώλεια βάρους (χωρίς την υιοθέτηση κάποιας ειδικής δίαιτας) ή η αύξηση βάρους (μεταβολή πάνω από το 5% του συνολικού σωματικού βάρους μέσα σε έναν μήνα) ή αντίστοιχα η απώλεια ή αύξηση της όρεξης σχεδόν καθημερινά.

2.    Η αϋπνία ή υπερυπνία σχεδόν καθημερινά.

3.    Η ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν καθημερινά (έπειτα από αντικειμενική παρατήρηση των άλλων)

4.    Το αίσθημα κόπωσης ή απώλεια ενεργητικότητας σχεδόν καθημερινά.

5.    Τα αισθήματα αναξιότητας ή υπέρμετρης ή απρόσφορης ενοχής σχεδόν καθημερινά

6.    Η αδυναμία συγκέντρωσης ή αναποφασιστικότητα σχεδόν καθημερινά

7.    Οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις να βλάψει τον εαυτό, με ή χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο

Τα ανωτέρω συμπώματα είναι τόσο σοβαρά που είναι ικανά να προκαλέσουν κλινικά σημαντική ενόχληση-δυσφορία, ακόμα και σημαντική έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλων σημαντικών περιοχών της ανθρώπινης λειτουργικότητας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο άνθρωπος δυσκολεύεται να αντλήσει ευχαρίστηση από καθημερινές δραστηριότητες, ακόμα και αν αυτές θεωρούνται τυπικά ψυχαγωγικές. Η καταθλιπτική διάθεση είναι τόσο σοβαρή που τείνει να επιμένει στον χρόνο και να θέτει εμπόδια στην ενασχόλησή μας με καθημερινές ασχολίες.

Με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές που μας παρέχει το Διαγνωστικό Εγχειρίδιο DSM-5 μπορούμε κάπως να διακρίνουμε μια φυσιολογική κατάσταση πένθους από μια κατάσταση έντονης και εμμένουσας στον χρόνο συναισθηματικής δυσφορίας, όπως αυτή τείνει να χαρακτηρίζει την διαταραχή της διάθεσης, τη Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή.

Τα βασικά κριτήρια λοιπόν, διαχωρισμού τους είναι η διάρκεια, η ένταση και η συχνότητα των συναισθηματικών εκδηλώσεων και των συμπεριφορικών αντιδράσεων ως αποτέλεσμα έντονων στρεσογόνων παραγόντων, όπως το πένθος.

Σε κάθε περίπτωση γίνεται κατανοητό πως το πένθος και η Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή είναι δύο διαφορετικά πράγματα, των οποίων όμως η διαχωριστική γραμμή είναι αρκετά λεπτή. Εύκολα μπορούμε να την περάσουμε αν αφήσουμε τα συναισθήματά μας και τις σκέψεις μας να μας κυριεύσουν, χάνοντας τον έλεγχο του εαυτού μας.

Είναι άκρως απαραίτητο, λοιπόν, να ενδιαφερόμαστε για την διατήρηση της ψυχικής μας υγείας και ευημερίας και να καταβάλλουμε συχνές προσπάθειες για το χτίσιμο της ψυχικής μας ανθεκτικότητας σε ψυχοπιεστικές συνθήκες, με την κατάλληλη υποστήριξη των δικών μας ανθρώπων, οικογένειας, φίλων, συναδέλφων και της ευρύτερης κοινότητας.

Βιβλιογραφία

Χριστοπούλου, Α. (2020). Εισαγωγή στην ψυχοπαθολογία του ενήλικα. Τόπος.  

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Γερασιμίνα Σγαντζόνυχα - Ψυχολόγος

Γερασιμίνα Σγαντζόνυχα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, απόφοιτη του Τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ιδιαίτερη εμπειρία σε θέματα κλινικής ψυχοπαθολογίας και παιδοψυχολογίας. Εθελόντρια στον Εθνικό Οργανισμό "Το Χαμόγελο του Παιδιού". 

6976981330

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού