Τα παιδικά μας τραύματα καθρέπτης της ψυχής και προάγγελος του μέλλοντος

Ακρόαση άρθρου......

Πόσο απέχει η παιδική ηλικία από την ενήλικη ζωή; Όχι τόσο όσο νομίζουμε. Μπορεί το σώμα μας να μεγαλώνει, αλλά η ψυχή θυμάται.

Η παιδική ηλικία δεν μένει πίσω, ζει μέσα μας, σε κάθε φόβο, σε κάθε επιλογή, σε κάθε ψίθυρο αμφισβήτησης. Τα βιώματα εκείνων των πρώτων χρόνων χαράσσονται βαθιά, όπως ένα αόρατο μελάνι που εμφανίζεται ξανά και ξανά σε κάθε σελίδα που γράφουμε αργότερα.

Τα παιδικά τραύματα –συχνά αθόρυβα, άλλοτε βίαια και φανερά– έχουν τη δύναμη να καθορίσουν την ταυτότητα, τις σχέσεις, ακόμη και την ψυχική υγεία ενός ατόμου. Είναι ο καθρέφτης της ψυχής και, πολλές φορές, ο σιωπηλός προάγγελος του μέλλοντος.

Τι είναι το παιδικό τραύμα;

Παιδικό τραύμα ονομάζεται η ψυχική πληγή που προκαλείται όταν ένα παιδί βιώνει μια κατάσταση που υπερβαίνει τις δυνατότητές του να την επεξεργαστεί και να την αντέξει.

Αυτό μπορεί να είναι μια μορφή κακοποίησης (σωματικής, συναισθηματικής ή σεξουαλικής), εγκατάλειψη, παραμέληση, ενδοοικογενειακή βία, ξαφνικός θάνατος αγαπημένου προσώπου ή ακόμη και πιο «ήπιες» αλλά χρόνια ψυχοπιεστικές καταστάσεις, όπως η συνεχής απόρριψη ή η υποτίμηση.

 Το τραύμα δεν καθορίζεται μόνο από το γεγονός, αλλά και από την εσωτερική εμπειρία του παιδιού: δεν είναι μόνο ό,τι έγινε. Είναι πώς το έζησε το παιδί, πώς ένιωσε, η μοναξιά, η αδυναμία του να κατανοήσει, η σιωπή που το τύλιξε όταν κανείς δεν άκουσε την κραυγή του,αν του δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσει και να επεξεργαστεί ό,τι συνέβη.

 Ο εγκέφαλος υπο τραυμαστικό στρές

 Η νευροεπιστήμη αποκαλύπτει πώς οι τραυματικές εμπειρίες επηρεάζουν κυριολεκτικά τη δομή και λειτουργία του παιδικού εγκεφάλου. Όταν ένα παιδί ζει σε περιβάλλον που του προκαλεί χρόνιο άγχος, ο εγκέφαλος «μαθαίνει» να ζει σε κατάσταση επιφυλακής.

Το σύστημα άμυνας (αμυγδαλή – υπόφυση – επινεφρίδια) ενεργοποιείται συνεχώς, γεγονός που επηρεάζει την ανάπτυξη περιοχών όπως ο προμετωπιαίος φλοιός και ο ιππόκαμπος – δηλαδή περιοχές υπεύθυνες για τον ορθολογισμό, τη μνήμη, τον έλεγχο των παρορμήσεων και τη συναισθηματική ρύθμιση.

Ο Dr. Bessel van der Kolk, ειδικός στην τραυματολογία, τονίζει : «ο εγκέφαλος ενός παιδιού που ζει σε συνεχή κατάσταση φόβου διαμορφώνεται ώστε να επιβιώνει, όχι να εξελίσσεται».

Απο το σώμα στο σύμπτωμα

Τα τραύματα δεν εξαφανίζονται επειδή μεγαλώσαμε. Αντιθέτως, όταν δεν αναγνωρίζονται και δεν επεξεργάζονται, μετατρέπονται σε συμπτώματα:

• κρίσεις πανικού,
• δυσκολία στις σχέσεις,
• χαμηλή αυτοεκτίμηση,
• εθισμούς,
• κατάθλιψη,
• ψυχοσωματικά προβλήματα.

Έρευνες από το πρόγραμμα ACEs (Adverse Childhood Experiences) αποκάλυψαν πως όσο περισσότερα τραυματικά βιώματα έχει ένα παιδί, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να εμφανίσει προβλήματα υγείας στην ενήλικη ζωή – από καρδιαγγειακά και αυτοάνοσα νοσήματα, μέχρι ψυχικές διαταραχές και προβλήματα στις κοινωνικές του λειτουργίες.

Το τραύμα κυριολεκτικά εντυπώνεται στο σώμα. Γι’ αυτό και πολλοί ενήλικες παλεύουν με συμπτώματα που δεν μπορούν να εξηγήσουν: πόνοι, ένταση, αϋπνίες, ανεξήγητο άγχος.

 Οι σιωπηλοί απόηχοι: Πώς επηρεάζουν οι παιδικές πληγές την ενήλικη ζωή

Όταν το τραύμα γράφει την ιστορία σου, η εμπιστοσύνη γίνεται πολυτέλεια. Το “σε αγαπώ” μοιάζει με παγίδα. Η απόρριψη πονάει σαν πληγή που ανοίγει ξανά και ξανά.

Ένας ενήλικας λοιπόν που δεν έχει επουλώσει το τραύμα του, μπορεί:

1. Να επαναλαμβάνει δυσλειτουργικά και ανθυγιεινά μοτίβα σχέσεων
2. Να έχει υπερευαισθησία στην κριτική ή απόσυρση μπροστά στη σύγκρουση
3. Να λειτουργεί συχνά με έναν εσωτερικό επικριτικό διάλογο που θυμίζει τις φωνές του παρελθόντος αλλά να είναι επικριτικός και απέναντι σε άλλους
4. Να είναι πολύ αυστηρός με τον εαυτό του
5. Να έχει βαθύ φόβο εγκατάλειψης
6. Να έχει τελειοθηρικές συμπεριφορές
7. Να λέει σπάνια όχι και να δυσκολεύεται να θέτει όρια
8. Να έχει τάσεις να ευχαριστεί τους άλλους σε βάρος του
9. Να καταπιέζει τα συναισθήματά του και να δυσκολεύεται να τα ρυθμίσει
10. Να κάνει τα πάντα μόνος του, αποφεύγοντας να ζητά βοήθεια ή να ανοιχτεί
11. Να έχει ένα διαρκές αίσθημα ενοχής ή ντροπής
12. Να έχει ανεξήγητους πόνους, ενοχλήσεις ή ασθένειες που επιμένουν παρά τη θεραπεία

Το τραύμα, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να «εκπαιδεύσει» το άτομο να ζει σε μια συναισθηματική κατάσταση εσωτερικής αστάθειας, όπου το παρελθόν δεν μένει πίσω, αλλά ζει μέσα στο παρόν και το καθορίζει.

 Ελπίδα και Ανθεκτικότητα: Το τραύμα δεν είναι το τέλος 

Ωστόσο, η ψυχολογία δεν βλέπει το τραύμα ως καταδίκη, αλλά ως πρόκληση και ευκαιρία. Η έννοια της «μετατραυματικής ανάπτυξης» αναφέρεται στην ικανότητα του ανθρώπου όχι μόνο να επουλωθεί, αλλά να αναπτυχθεί ψυχικά μέσα από τις δυσκολίες.

Η παρουσία ενός έμπιστου ενήλικα στη ζωή του παιδιού – ακόμη κι αν είναι μόνο ένας – μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά. Το ίδιο και η θεραπευτική διαδικασία: η ψυχοθεραπεία, η τέχνη και άλλες μορφές έκφρασης προσφέρουν ασφαλείς χώρους για να ξαναειπωθεί η ιστορία, αυτή τη φορά με έλεγχο, κατανόηση και υποστήριξη.

Εσύ και το τραύμα σου

Το τραύμα σου ψιθυρίζει ψέματα: “δεν αξίζεις, δεν μπορείς, θα πληγωθείς ξανά”. Αλλά εσύ έχεις φωνή! Και μπορείς να πεις: “αρκετά! Δεν είμαι το παρελθόν μου!" 

Είμαι ό,τι επιλέξω εγώ να γίνω από εδώ και πέρα.” Το τραύμα δεν χρειάζεται να σε καθορίσει. Μπορεί να σου μίλησε κάποτε σκληρά, να σε έκανε να πιστέψεις πως δεν αξίζεις. Αλλά εσύ, ως ενήλικας, έχεις τώρα τη δυνατότητα να ξαναγράψεις το αφήγημα. Όχι σβήνοντας το παρελθόν – αλλά δίνοντάς του νέο νόημα. Αν αναγνωρίζεις τραύματα στη δική σου ιστορία, δεν είσαι μόνος.

Τα βήματα είναι ως εξής:

1. η αναγνώριση
2. η αποδοχή
3. η φροντίδα.

 Γιατί το τραύμα δεν είναι αδυναμία. Είναι η απόδειξη πως έζησες κάτι δύσκολο και συνέχισες.

Βιβλιογραφία

Courtois, C. A., & Ford, J. D. (2013). Treatment of Complex Trauma: A Sequenced, Relationship-Based Approach. Guilford Press.

Felitti, V. J., Anda, R. F., Nordenberg, D., et al. (1998). Relationship of childhood abuse and household dysfunction to many of the leading causes of death in adults: The Adverse Childhood Experiences (ACE) Study. American Journal of Preventive Medicine, 14(4), 245–258.

Perry, B. D., & Szalavitz, M. (2006). The Boy Who Was Raised as a Dog: And Other Stories from a Child Psychiatrist’s Notebook. Basic Books.

Van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. Penguin Books.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Τσομπάνη Θεοδώρα - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Τσομπάνη Θεοδώρα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Η Θεοδώρα Τσομπάνη είναι σύμβουλος ψυχικής υγείας , απόφοιτη του προγράμματος Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας (Diploma of higher Education in Psychology) και συνεργάτιδα του πολυχώρου ευεξίας και αυτοβελτιωσης Be With You. 

6945773883

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού