Ο ρόλος του παιχνιδιού στην παιδική ψυχοθεραπεία

Ακρόαση άρθρου......

Λίγες είναι οι μελέτες εκείνες που έχουν διερευνήσει σε βάθος τη διαδικασία και την έκβαση των ψυχοδυναμικών θεραπειών που αφορούν ασθενείς παιδικής ηλικίας. Μεταξύ του περιορισμένου αυτού αριθμού μελετών, ορισμένες έχουν στρέψει την προσοχή τους στο παιχνίδι και στη λεκτική παραγωγή, καθώς πρόκειται για θεμελιώδεις πτυχές κατά τη διαδικασία αξιολόγησης της παιδικής ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.

Πρόσφατα, φαίνεται να έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον για την αξιολόγηση των δεικτών που ορίζονται ως λειτουργικοί στη διαδικασία της ψυχοδυναμικής θεραπευτικής διαδικασίας με σκοπό την ανακούφιση της αναστάτωσης και της αγωνίας που βιώνει το παιδί (Delgado, 2008), υπογραμμίζοντας τη σημασία της θέσπισης ορθά επικυρωμένων και τυποποιημένων ερευνητικών μέσων για τη μελέτη κλινικών διαδικασιών (Midgley και Kennedy, 2011 - Yanof, 2013).

Η εμπειρική υποστήριξη της ψυχοδυναμικής θεραπείας σε άτομα παιδικής ηλικίας είναι αρκετά περιορισμένη σε σύγκριση με αυτή που αφορά τους ενήλικες (Abbass κ.ά., 2013). Οι έρευνες που έχουν επικεντρωθεί στη διαδικασία και στα αποτελέσματα της παιδικής ψυχοδυναμικής θεραπείας είναι ελάχιστες, και ακόμα λιγότερες εκείνες που έχουν δώσει βαρύτητα σε μεθοδολογικά ζητήματα (Weisz και Hawley, 2002 - Kennedy, 2004), συμπεριλαμβανομένων των μεικτών εμπειρικών στοιχείων (Abbass κ.ά., 2013).

Παιδική Ψυχοδυναμική Θεραπεία

Στην παιδική ψυχοδυναμική θεραπεία, η έμφαση δεν τοποθετείται μόνο στη λεκτική επικοινωνία, αλλά και στη μη λεκτική επικοινωνία, λαμβάνοντας υπόψη το αναπτυξιακό επίπεδο στο οποίο βρίσκεται το παιδί, με σκοπό να διευκολυνθούν οι θεραπευτικές σχέσεις μέσω του παιχνιδιού, της ζωγραφικής αλλά και του διαλόγου (Shirk και Karver, 2003 - Kernberg κ.ά., 2012).

Παιχνίδι και Θεραπευτική Διαδικασία

Η ανάπτυξη του παιδικού παιχνιδιού αποτελεί σημαντικό ορόσημο για την παιδική ηλικία. Το παιχνίδι λοιπόν, υποστηρίζεται πως κατέχει καίριο ρόλο στη θεραπευτική διαδικασία, καθώς προσφέρει στο παιδί τον απαραίτητο χώρο, που χαρακτηρίζεται από ασφάλεια, φροντίδα, προστασία και εμπιστοσύνη, για να φτάσει στο σημείο να αναδημιουργήσει τον εαυτό του και τις επώδυνες εμπειρίες που έχει περάσει στη μέχρι τώρα ζωή του μέσα από μία διαδικασία αυτοΐασης (Winnicott, 1942 - Erikson, 1963 - Landreth, 2002 - Bratton κ.ά., 2005 - Campbell και Knoetze, 2010).

Ως εκ τούτου, το παιχνίδι θεωρείται ότι είναι ο καλύτερος τρόπος για το παιδί που το βοηθά να εκφράσει διάφορες πολύπλοκες έννοιες, τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του (Kernberg κ.ά., 1998 - Halfon κ.ά., 2016), καθώς και να μετριάσει τους φόβους και τις αγωνίες του (Harris, 2000 - Russ, 2004 - Yanof, 2013).

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα Παιχνιδιού

Βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του παιχνιδιού είναι:

• η φαντασία,
• ένα επίπεδο οργάνωσης και
• ένα τυπικό στοιχείο άνεσης (Russ, 2004 - Yanof, 2013).

Η χρήση της φαντασίας είναι μία βασική συμπεριφορά του παιδιού κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, η οργάνωση βοηθά το παιδί να δομήσει και να διαχειριστεί τη διαδικασία του παιχνιδιού σαν μια εξελισσόμενη ιστορία και να χρησιμοποιήσει τη λογική της αιτίας και του αποτελέσματος, και, τέλος, η άνεση που μπορεί να αισθανθεί το παιδί χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της ευκολίας και της ευχαρίστησης που πηγάζει από τη συμμετοχή στο παιχνίδι.

Κατά συνέπεια, γίνεται εύκολα κατανοητός ο λόγος που το παιχνίδι έχει θεωρηθεί ως ο προτιμότερος τρόπος για την εξερεύνηση του εσωτερικού κόσμου του παιδιού στο πλαίσιο της ψυχαναλυτικής διαδικασίας, από το 1930 ακόμα, όταν η Melanie Klein και η Άννα Φρόιντ χρησιμοποιούσαν τεχνικές παιχνιδιού για να βοηθήσουν τους μικρούς πελάτες τους να εκφράσουν τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους.

Υπό το πρίσμα αυτών των διαπιστώσεων, το παιχνίδι έχει θεωρηθεί ως:

• ένα πρωτογενές εκφραστικό μέσο για την παιδική ψυχοθεραπεία το οποίο λειτουργεί ως μία ουσιαστική θεραπευτική αξία (Bratton κ.ά., 2005 - Barish, 2009 - Campbell και Knoetze, 2010) καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας,
• ένα φυσικά δομημένο μέσο που συνδράμει στην καλλιέργεια της επικοινωνίας ανάμεσα στο παιδί και τον θεραπευτή και ως μία
• χρήσιμη θεραπευτική τεχνική που δύναται να βοηθήσει το παιδί να διαχειριστεί διάφορα στρεσογόνα συναισθήματα (Russ, 2004 - Yanof, 2013). 

Παρόμοια με το παιχνίδι, η ζωγραφική και η λεκτική επικοινωνία αποτελούν φυσικούς τρόπους έκφρασης κατά την παιδική ηλικία, που προσφέρουν τον απαραίτητο χώρο στο παιδί για να αισθανθεί άνετα (Brems, 2008 - Midgley κ.ά., 2009 - Pace κ.ά., 2015 - Capella κ.ά., 2016), να μπορέσει να εκφραστεί και να επικοινωνήσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του με ευκολία και επιτυχία.

Πηγή έρευνας: Το παρόν άρθρο πηγάζει από την επιστημονική εργασία των Silvia Salcuni, Daniela Di Riso, Diana Mabilia και Adriana Lis (Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Πάντοβα στην Ιταλία) για το ρόλο που διαδραματίζει το παιχνίδι στην παιδική ψυχοθεραπεία.
1η δημοσίευση: journal.frontiersin.org