Η γνωσιακή και η αναπτυξιακή ψυχολογία στο έργο «Νόμοι» του Πλάτωνα

Ακρόαση άρθρου......

Ο Πλάτωνας έχει κατηγοριοποιηθεί στην ιστορία, σαν ένας «ιδεαλιστής» φιλόσοφος, με τους μελετητές να επικεντρώνονται περισσότερο σε συγκεκριμένες πτυχές του έργου του, παραβλέποντας μέρη που άπτονται της ψυχολογίας και της εμπειρικής παρατήρησης.

Το παρόν άρθρο, πραγματεύεται την αναπτυξιακή θεώρηση του Πλάτωνα ως προς την ψυχολογική διαμόρφωση του ατόμου.

Στο έβδομο βιβλίο του έργου του «Νόμοι η Περί νομοθεσίας», ο χαρακτήρας του Αθηναίου, ξεκινά τον διάλογο διατυπώνοντας την γνώμη του στον Κλεινία, ότι μια ορθή ανατροφή πρέπει να είναι ικανή, να κάνει τις ψυχές και τα σώματα των ανθρώπων, με  όσο τον δυνατό  κάλλιστο και άριστο τρόπο (788a-788d).

O Αθηναίος υποστηρίζει πως μέσω της παρατήρησης, γίνεται αντιληπτό ότι στα πρώτα στάδια η ανάπτυξη των ζώων είναι γρήγορη, αναφερόμενος «στους πολλούς που υποστηρίζουν ότι όσο μεγαλώνει στα πέντε του χρόνια ο άνθρωπος, άλλο τόσο αναπτύσσεται και στα επόμενα είκοσι» (788d).

Μπορούμε να πούμε ότι στο διαλογικό κείμενο του Πλάτωνα, εκφράζεται μια συλλογιστική ανάλογη με εκείνη των μεταγενέστερων φυσιοδιφών, όπως του Δαρβίνου κάτω υπό την σκέψη της συμπερίληψης του ανθρώπου, σε μια όμοια διαμορφωτική πορεία όμοια με τα υπόλοιπα ζώα.

Προχωρώντας ο Αθηναίος στο θέμα της διαμόρφωσης του χαρακτήρα, τονίζει ότι ο άνθρωπος κατέχεται από φόβους στην παιδική του ηλικία, οι οποίοι είναι γόνιμο να υπερνικηθούν με συνεχή κίνηση και άσκηση για να μην παγιωθεί μια ατολμία στην ενήλικη ζωή (791b).

H θεραπεία της έκθεσης μέσω της γνωστικής συμπεριφορικής μεθόδου, έχει αποδειχτεί κλειδί για μερικές αγχώδεις διαταραχές, καθώς η άσκηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εκθέσει τους ανθρώπους σε ασφαλή και ελεγχόμενα περιβάλλοντα (Stubbs, Rossenbaum, 2018). Εδώ και πολλές δεκαετίες, έχει ξεκινήσει η προσέγγιση κατά την οποία ο θεραπευτής φέρνει τον ασθενή σε παρατεταμένη με ερεθίσματα που πυροδοτούν τις ψυχαναγκαστικές λειτουργίες του, με την παράλληλη καθοδήγηση του κατά την διάρκεια αυτής της επαφής ( Marks, 1973).

Σε σύγχρονη μελέτη έχει διερευνηθεί, η επίδραση της αερόβιας και της αναερόβιας φυσικής κατάστασης στην ψυχολογική λειτουργία σε παιδιά ηλικιών από 9 έως 12 με διαταραχή τικ (Νοοri,2022). Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν, ότι η αερόβια και η αναερόβια άσκηση, μείωσαν σημαντικά το άγχος του αποχωρισμού, τον πανικό, την αγοραφοβία, τους φόβους σωματικών τραυματισμών και την κοινωνική φοβία (Νοοri, 2022).

Παρατηρούμε την Πλατωνική σκέψη που προωθεί ουσιαστικά την έκθεση δια της φυσικής άσκησης και της κίνησης, για την υπερπήδηση των φοβιών να μελετάται σε πειραματικά πλαίσια και να επιβεβαιώνεται. Ο Αθηναίος στον Πλατωνικό διάλογο, ύστερα από την θεματική της φοβίας, διερωτάται πως μπορεί να διοχετευτεί μια ψυχική διάθεση σε ένα νεογέννητο παιδί και με ποια μέθοδο (791d).

Κατά την άποψη του Αθηναίου, η πολυτέλεια κάνει τους ανθρώπους δύστροπους, ενώ η καταπίεση τους κάνει ταπεινούς, ανελεύθερους και ακοινώνητους με αποτέλεσμα να εχθρεύονται τον κόσμο, λέγοντας ότι τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής είναι πολύ κρίσιμα (793e).

Σύμφωνα με τον Freud αν τα παιδιά δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους κατά την διάρκεια ενός συγκεκριμένου σταδίου ή αντίθετα αν έχουν υπερβολική ικανοποίηση των επιθυμιών τους, τότε μπορεί να σημειωθεί καθήλωση. Καθήλωση είναι η συμπεριφορά που αντικατοπτρίζει ένα προηγούμενο αναπτυξιακό στάδιο και εμφανίζεται εξαιτίας μιας άλυτης σύγκρουσης. Για παράδειγμα η καθήλωση στο «στοματικό στάδιο» μπορεί να καταλήξει σε έναν ενήλικα που αρέσκεται ασυνήθιστα σε στοματικές δραστηριότητες όπως η κατανάλωση τροφής και το μάσημα τσίχλας.

Σύμφωνα με τον Erikson υπάρχουν 8 διακριτά στάδια που εμφανίζονται με έναν σταθερό τρόπο και είναι παρόμοια σε όλους τους ανθρώπους. Κατά τον Erikson κάθε στάδιο αντιπροσωπεύει μια κρίση ή σύγκρουση που το άτομο καλείται να επιλύσει.

Παρόλο που καμία σύγκρουση δεν επιλύεται επιλύεται πλήρως το άτομο καλείται να επιληφθεί ικανοποιητικής κρίσης σε κάθε στάδιο για να αντιμετωπίσει τις κρίσεις του επόμενου αναπτυξιακού σταδίου.

Στο πρώτο στάδιο της «εμπιστοσύνης ή της δυσπιστίας» κατά το πρώτο έτος της ζωής, η ομαλή υποστήριξη του περιβάλλοντος θα φέρει αισθήματα ασφάλειας, έναντι μιας έλλειψης υποστήριξης που θα δημιουργήσει δυσπιστία. Σύμφωνα με τον πλατωνικό διάλογο, εκφράζεται η γνώμη ότι η βάση της αγωγής ενός ανθρώπου είναι ο θηλασμός και η κίνηση (790c), με τον Αθηναίο να υποστηρίζει ότι οι παραμάνες δεν θα πρέπει να εξυπηρετούν όλες τις επιθυμίες των νεογνών για απολαύσεις, ούτε να επιδιώκεται η απόλυτη αποφυγή του πόνου (792d). Το ορθό είναι να ακολουθείται μια μέση οδός, καθώς ο ενήλικας πολίτης κατά τον Αθηναίο, δεν πρέπει να αναζητά μόνο τις απολαύσεις, εφόσον η ζωή θα έχει εμπόδια, τα οποία δεν θα μπορέσει να αποφύγει και συνεπώς είναι χρήσιμο να τα αντιμετωπίζει (792d).

Ο Αθηναίος (793e) προχωράει τον συλλογισμό του, λέγοντας ότι ο χαρακτήρας του παιδιού, μέχρι τα επτά του χρόνια οφείλει να διαμορφωθεί με το παιχνίδι και να θέτονται όρια τιμωρίας, χωρίς να καλομαθαίνει ή να ταπεινώνεται.

Κατά Erickson, απο το τρίτο μέχρι το έκτο έτος, μπορούν να αναπτυχθούν τύψεις προερχόμενες από ενέργειες και να δημιουργηθούν αισθήματα κατωτερότητας, αν δεν υπάρχουν ομαλές μεταβάσεις ανάμεσα στα αναπτυξιακά στάδια. Η πλατωνική σκέψη θέτοντας την μεσότητα σαν γνώμονα, επιθυμεί την εξάλειψη μιας εν δυνάμει δυσαρμονίας, που κυοφορείται από την υπερβολή της αυστηρότητας ή της έλλειψη της αυστηρότητας , που κατά τον Erickson θα οδηγούσε σε προσκόλληση.

Πέρα από τα αναπτυξιακά στάδια, ο χαρακτήρας του Αθηναίου, εκφράζει και την άποψη ότι τα παιδιά όταν μεγαλώνουν μαζί, ανακαλύπτουν μόνα τους τα παιχνίδια που ταιριάζουν στον χαρακτήρα τους (794a).

O Vygotsky (2019) υποστήριζε ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται και κατανοούν τον κόσμο, καθώς συναναστρέφονται με τους ενήλικες και τα άλλα παιδιά στην επίλυση των προβλημάτων. Μέσω του παιχνιδιού και της συνεργασίας, μαθαίνουν τι είναι σημαντικό στην κοινωνία τους και παράλληλα προάγουν την κατανόηση του περιβάλλοντος κόσμου. Κατά συνέπεια για να κατανοηθεί η πορεία της ανάπτυξης, πρέπει να ληφθεί υπόψιν τι είναι σημαντικό για τα μέλη μιας πολιτισμικής ομάδας. Πίστευε ότι τα πρόσωπα και το περιβαλλοντικό πλαίσιο επηρεάζουν το παιδί με το οποίο με την σειρά του ασκεί επίδραση στα άτομα και το πλαίσιο αυτό.

Εν κατακλείδι μπορεί κανείς να ισχυριστεί, ότι χωρίς την παρατήρηση και την εμπειρία, δεν θα μπορούσε ο Πλάτωνας να συνάγει δια της βοής του χαρακτήρα του Αθηναίου, τις προαναφερθείσες σκέψεις, οι οποίες ευθυγραμμίζονται με σύγχρονες ερευνητικές και θεωρητικές προσεγγίσεις.

Ο συσχετισμός του Πλάτωνα με την σύγχρονη ψυχολογία, σαφώς δεν σημαίνει μια απόλυτη ταύτιση, αλλά μπορεί να μας κυοφορήσει με σπέρματα ιδεών εν σχέσει με την διαμόρφωση του ατομικού ως διαμόρφωση του κοινωνικού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1. Πλάτων ( 1992), Νόμοι ( ή Περί νομοθεσίας) ΤΟΜΟΣ 4 ( Βιβλία Ζ – Η), Εκδόσεις Κάκτος
2. Βredon Stubbs, Simon Rosenbaum (2018) Physical Activity as part of clinical treatment, Exercise Based interventions for mental illness, Academic Press
3. Feldman. S. Robert ( 2019), Αναπτυξιακή ψυχολογία δια βίου εκπαίδευση, Εκδόσεις Gutenberg
4. Marks, Isaak M (1973) M.d., D.P.M., M.R.C., Psrch..New Approaches to the treatment of bsessive-compulsive disorders. The Journal of Nervous and Mental Disease 156(6):p 420-426
5. Noori P (2022) The Effect of Aerobic and Anaerobic Fitness on Separation Anxiety, Generalized Anxiety, Social Phobia, Obsessive Compulsive Behaviors, Panic and Agoraphobia and Physical Injury
6. Fears in Children with Tic Disorder GMJ Medicine Volume 2, Issue 2, Spring