Γνωσιακό - Συμπεριφορικό coaching: Όταν η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στις παράλογες πεποιθήσεις

Ακρόαση άρθρου......

Το Coaching είναι μια σύγχρονη μέθοδος ενδυνάμωσης και υποστήριξης, στην οποία χρησιμοποιούνται γνώσεις, μοντέλα και τεχνικές από πολλές και διαφορετικές επιστήμες, που στοχεύουν στη μελέτη και την αποτελεσματική κατανόηση της συμπεριφοράς του ανθρώπου, με σκοπό την επίλυση των προβλημάτων του και τη βελτίωση της ζωής του. 

Μία από τις επιστήμες, η οποία έχει προσφέρει πολλά στην εξέλιξη του Coaching είναι η Ψυχοθεραπεία. Ανάμεσα στις διάφορες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους, η «Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία» (CBT - Cognitive Behaviotal Therapy), μπορεί να εφαρμοστεί με τον πλέον ιδανικό τρόπο στο Coaching.

Δεν θα επεκταθώ στην ανάλυση της θεωρίας, ούτε στην εφαρμογή της στην Ψυχοθεραπεία, θα αναφέρω όμως κάποια βασικά στοιχεία, για να γίνει κατανοητή η εναρμόνιση με τις αρχές του Coaching και η ενσωμάτωσή της σε αυτό.

Η Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία, βασίζεται στη «Λογικοθυμική θεραπεία» του Albert Ellis και στη «Γνωσιακή θεωρία» του Aaron Beck και εμβαθύνει στο ρόλο που παίζει η γνώση στην αλλαγή της συμπεριφοράς, εστιάζοντας στην αμφισβήτηση των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων και αντιλήψεων, που καταλαμβάνουν τις σκέψεις των ανθρώπων, με σκοπό τη διακοπή των συμπεριφορών που προκαλούν δυσάρεστες εμπειρίες.

Με τον ενωτικό όρο «Γνωσιακή – Συμπεριφορική», δίνεται έμφαση στην σπουδαιότητα τόσο των γνωσιακών, όσο και των συμπεριφορικών προσεγγίσεων στην κατανόηση και βοήθεια του ανθρώπου.

Η Λογικοθυμική θεραπεία αναπτύχθηκε το 1955 από τον Αμερικανό ψυχολόγο Albert Ellis, έναν ιδιαίτερα χαρισματικό θεραπευτή, ο οποίος πίστευε ότι η ψυχολογική αναστάτωση που βιώνουμε είναι αποτέλεσμα των παράλογων πεποιθήσεων μας. Σύμφωνα με τον Ellis, όλοι οι άνθρωποι έχουν παράλογες πεποιθήσεις και ο στόχος είναι η αμφισβήτηση τους, μέσα από τον έλεγχο της πραγματικότητας. Είναι απαραίτητο να τις αντικαταστήσουμε με λογικές πεποιθήσεις, έτσι ώστε να μπορούμε να βιώνουμε πιο υγιή συναισθήματα και να συμπεριφερόμαστε με τρόπους που μας βοηθούν να ζούμε καλύτερα.

Πατέρας της «Γνωσιακής θεωρίας» είναι ο Αμερικανός ψυχίατρος Aaron Beck, ο οποίος άρχισε να διαμορφώνει την ξεχωριστή του προσέγγιση, για την αλλαγή της διάθεσης στα μέσα της δεκαετίας του ΄50, μια άποψη που καλλιεργήθηκε από πολλούς φιλόσοφους 2.500 χρόνια πριν.

Ο Beck παρατήρησε ότι: «τα συναισθήματα αλλά και η συμπεριφορά μας, όπως και οι αντιδράσεις του σώματός μας, εξαρτώνται κάθε φορά από το τι είναι αυτό που σκεφτόμαστε».

Ο David Burns, ψυχίατρος, μαθητής και από τους πρώτους συνεργάτες του Beck στην κλινική Διαταραχών της Διάθεσης του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας, εφάρμοσε σε κλινικές ερευνητικές μελέτες τη θεωρία, με επιστημονικά ελεγμένες μεθόδους, οι οποίες έφεραν εξαιρετικά αποτελέσματα.

Στο βιβλίο του «Αισθανθείτε καλά», παρουσιάζει τις «Γνωστικές Διαστρεβλώσεις» που οδηγούν τις συμπεριφορές και μοιράζεται θεραπευτικές τεχνικές, οι οποίες όχι μόνο οδήγησαν στην βελτίωση των ασθενών αλλά σε κάποιες περιπτώσεις - όπως ο ίδιος υποστηρίζει - αποδείχτηκαν πιο αποτελεσματικές από τη φαρμακοθεραπεία με αντικαταθλιπτικά, σε ήπιες μορφές κατάθλιψης.

Όταν δεν υπάρχει κλινική προσέγγιση, τότε η Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) γίνεται coaching και ονομάζεται «Γνωσιακό - Συμπεριφορικό Coaching» (CBC).

Ο στόχος του CBC είναι ο εντοπισμός της ρίζας ενός ζητήματος που μπορεί να εμποδίζει το άτομο να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του. Διαφέρει από άλλες μεθόδους στο ότι εστιάζει περισσότερο σε συναισθηματικά ή ψυχολογικά εμπόδια, παρά σε καθαρά πρακτικές γνώσεις, δεξιότητες ή στρατηγικές ελλείψεις.

Εισηγητές του μοντέλου είναι οι Michael Neenan, Coach και συγγραφέας του βιβλίου Life Coaching: A Cognitive Behavioural Approach” και ο ψυχολόγος και συγγραφέας Stephen Palmer. Συνδυάζοντας τις γνώσεις και την εμπειρία τους στο coaching και στην ψυχολογία, ανακάλυψαν μια ενδιαφέρουσα πρακτική εφαρμογή, με το μοντέλο Cognitive Behavioural Coaching, κορυφαίος στόχος του οποίου είναι: «οι άνθρωποι να φτάσουν να γίνουν οι Coaches του εαυτού τους».

Ας δούμε ποιά είναι τα βασικά σημεία του μοντέλου Cognitive Behavioural Coaching, τα οποία όπως είπαμε, είναι και οι βασικές αρχές της Γνωσιακής – Συμπεριφορικής Θεραπείας (CBT) :

1. Στηρίζεται στη δύναμη του συνειδητού μυαλού, επικεντρώνοντας στην «αυθεντική θετική σκέψη».
Θετική σκέψη δε σημαίνει να παραμυθιαζόμαστε ότι όλα είναι καλά και ότι πρέπει να βρισκόμαστε σε μια μόνιμη ευδαιμονία.
Θα σας αναφέρω τον ορισμό της θετικής σκέψης, όπως τον διατύπωσε, με εξαιρετικό τρόπο, ο Dr. Gabor Mate':

«Αυθεντική θετική σκέψη, σημαίνει ότι διαθέτουμε την ικανότητα να διαχωρίζουμε τις θετικές από τις αρνητικές καταστάσεις της ζωής μας, να χαιρόμαστε με ευγνωμοσύνη τα θετικά και να αντιμετωπίζουμε με ειλικρίνεια τα αρνητικά».

2. Είναι προσανατολισμένο στην επίτευξη του στόχου, μέσω μιας άμεσης και μόνιμης, μεταμορφωτικής αλλαγής.
Δεν βοηθάει απλά στην αντιμετώπιση ενός ζητήματος ή στην επίλυση ενός προβλήματος, που προκλήθηκε από κάποιο γεγονός, αλλά έχει σκοπό να συντελέσει πρώτα σε μια οριστική αλλαγή στο ίδιο το άτομο, που θα το βοηθήσει στη συνέχεια να αντιμετωπίζει με διαφορετική οπτική αντίληψη τις δύσκολες καταστάσεις στη ζωή του.

Εξάλλου, όπως είπε και ο Albert Einstein: «Δεν μπορούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα, χρησιμοποιώντας τον ίδιο τρόπο σκέψης που χρησιμοποιήσαμε όταν το δημιουργήσαμε».

3. Οδηγεί στον εντοπισμό και την κατανόηση των παγιωμένων, ανασταλτικών πεποιθήσεων που επηρεάζουν ακούσια τη συμπεριφορά, δημιουργώντας μια λανθάνουσα πραγματικότητα.
Το νόημα που αποδίδουμε σε ένα πρόβλημα επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο το προσεγγίζουμε. ∆ίνοντας άλλο σκεπτικό προσέγγισης σε ένα πρόβλημα, αντίστοιχα αλλάζουμε και την λύση που θα ακολουθήσουμε στο μέλλον.

Η κύρια πεποίθηση του CBC είναι ότι: «οι μη επιθυμητές συμπεριφορές προέρχονται από λανθασμένες γνώσεις ή ανακριβείς ερμηνείες του κόσμου γύρω μας».

Με την εστίαση και την απομόνωση των αρνητικών σκέψεων και πεποιθήσεων, καθίσταται δυνατή η χρήση εναλλακτικών συμπεριφορών και απόψεων, ώστε να αλλάξουν τελικά οι αρνητικές πεποιθήσεις γύρω από ένα γεγονός και κατ΄ επέκταση η ίδια η συμπεριφορά.

4. Εστιάζει στη λύση, ενθαρρύνοντας την αλλαγή της οπτικής αντίληψης.
Όταν επικεντρωνόμαστε σε ένα πρόβλημα, εστιάζουμε στην αρνητική επίπτωση που έχει δημιουργήσει στη ζωή μας. Προσπαθούμε να προχωρήσουμε, εξερευνώντας ποιο είναι το πρόβλημα, τι το προκάλεσε και τι θα χρειαστεί να κάνουμε για να απαλλαγούμε από αυτό. Στην πραγματικότητα όμως, ασχολούμαστε με το πρόβλημα.

Το κύριο χαρακτηριστικό του CBC είναι ότι αφού πρώτα εντοπιστεί η αιτία του προβλήματος, στη συνέχεια θα καθοριστούν οι ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν για την επίλυσή του. Η επικέντρωση δηλαδή είναι στη λύση, κάτι το οποίο βοηθάει το άτομο να αποβάλλει το αίσθημα της ανημπόριας, δίνοντας του το κίνητρο να περάσει από την απραξία στη δράση.

5. Προσφέρει την υποστήριξη, ώστε το άτομο να αποκτήσει τη δύναμη να αναλάβει συνειδητά τη δράση, για να αλλάξει την πραγματικότητα.
Στόχος είναι η ενδυνάμωση του ανθρώπου και η ενίσχυση της αυτοπεποίθησής του, ώστε να είναι πλέον σε θέση να γνωρίζει συνειδητά τι θέλει να αλλάξει στη ζωή του και γιατί επιθυμεί αυτήν την αλλαγή, στηρίζοντας με λογικά επιχειρήματα αυτή του την απόφαση.

Θα πρέπει επίσης να είναι έτοιμος να δεσμευτεί για την πραγματοποίησή της, έχοντας πλέον συνειδητοποιήσει ότι μόνο εκείνος έχει τη δύναμη να δημιουργήσει την πραγματικότητά του, όπως ο ίδιος την επιθυμεί.

6. Επικεντρώνεται στο παρόν, υποστηρίζοντας τη «δύναμη του Τώρα».
Οι περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα θέματα που τους απασχολούν, ψάχνοντας τις αιτίες τους στο παρελθόν. Ερευνούν αποφάσεις και ενέργειες που τους οδήγησαν, όπως πιστεύουν, σε λανθασμένες κινήσεις, οι οποίες ευθύνονται για την κατάσταση στην οποία έχουν βρεθεί.

Το CBC επικεντρώνεται στο παρόν, στα τωρινά μας ζητήματα. Αν αυτά σχετίζονται με συναισθηματικές δυσκολίες του παρελθόντος, τότε γίνεται αναφορά στο παρελθόν για να βρεθούν οι συσχετίσεις και να αποκτήσει νόημα η δυσλειτουργική συμπεριφορά.

Δεν ασχολούμαστε όμως με το παρελθόν. Μαθαίνουμε από τα λάθη μας και προχωράμε μπροστά.

7. Είναι δυναμικό και βραχυπρόθεσμο.
Ο σκοπός του CBC η άμεση ανάληψη δράσης, γι αυτό και οι συνεδρίες επικεντρώνονται σε αυτήν. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι προσανατολίζεται στον στόχο και στις ενέργειες που απαιτούνται ή θα απαιτηθούν για να μπορέσει να υλοποιηθεί, όσο το δυνατόν πιο άμεσα.

Ο ρόλος του coach είναι η παροχή βοήθειας στον coachee, για την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών επίτευξης στόχων και να βοηθήσει στην γέννηση εναλλακτικών τρόπων, για την προσέγγιση της υλοποίησης τους.

8. Χρησιμοποιεί εργαλεία και τεχνικές με σκοπό την μεταμορφωτική αλλαγή του ατόμου.
Οι τύποι των τεχνικών που θα επιλέξει ο coach, καθορίζονται από τη γενική εικόνα του coachee, το πρόβλημα το οποίο είναι προς επίλυση και τους στόχους που έχουν τεθεί για τις συνεδρίες. Οι παραπάνω αρχές ισχύουν για όλους. Ωστόσο, η διαδικασία προσαρμόζεται ανάλογα με τη φύση του προβλήματος, το στάδιο της ζωής στο οποίο βρίσκεται ο καθένας, το ρυθμό της ζωής του και τις επιμέρους υποχρεώσεις του.

Επίσης, τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει ο coach διαφοροποιούνται ανάλογα με τους στόχους του coachee, το κίνητρό του για αλλαγή, τις εμπειρίες του, αλλά πάνω απ΄ όλα, την προσωπικότητά του.

9. Θέτει στόχους οι οποίοι είναι συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι, εφικτοί και ρεαλιστικοί.
Ο στόχος θα πρέπει να είναι τόσο καθαρός, ώστε όταν τον πετύχει ο coachee να είναι σαφές ότι τον πέτυχε. Ο ρόλος του coach είναι να τον βοηθήσει, μέσω της ενεργητικής ακρόασης αλλά και των στοχευμένων ερωτήσεων, να επικεντρώσει στο στόχο του με σαφήνεια.

Του προτείνει να αναλύσει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται την παρούσα στιγμή και να περιγράψει με λεπτομέρεια που θέλει να φτάσει και πως θα είναι η ζωή του μετά από αυτή την αλλαγή.

10. Ενθαρρύνει την αυτοκαθοδηγούμενη μάθηση, μέσα από μια εκπαιδευτική διαδικασία που σκοπό έχει, το άτομο να αποκτήσει την ικανότητα να γίνει ο coach του εαυτού του.
Ο σκοπός δεν είναι το άτομο μόνο να θέσει στόχους και να ορίσει τις ενέργειες για την υλοποίησή τους. Το ζητούμενο είναι να προσδιορίσει και να αξιολογήσει τις σκέψεις του, να σχεδιάσει την αλλαγή της συμπεριφοράς του, αλλά κυρίως να μάθει τον τρόπο με τον οποίο θα το καταφέρει. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να αναπτύξει κάποια χαρακτηριστικά όπως: αξιοπιστία, αυτοπειθαρχία, υπομονή, εργατικότητα, αλτρουισμό, και πολύ αυστηρές και καθοδηγητικές αρχές.

Ο ρόλος του coach είναι να του προσφέρει ένα ζεστό, υποστηρικτικό, γεμάτο κατανόηση περιβάλλον, το οποίο θα συμβάλλει στην ανάπτυξη συμπεριφορών αυτό-κινητοποίησης, ανεξαρτησίας σκέψης, μη συμβιβαστικής σκέψης, αλλαγή οπτοκής, αυθεντικότητας και ταλέντου, οι οποίες θα τον οδηγήσουν να γίνει ο ίδιος, ο καθοδηγητής του εαυτού του.

Πηγές:

Aaron Beck: Cognitive Therapy and the Emotional Disorders, (1976). New York: New American Library.

David Burns : “Feeling Good”, (1992). New York: Avon Books, ελληνική έκδοση: «Αισθανθείτε καλά», (1996). Αθήνα: Πατάκης.

Michael Neenan - Windy Dryden: “Life Coaching: A Cognitive Behavioural Approach”, (2nd edn. 2013). London: Routledge.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ελισάβετ Πετρίδου - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Ελισάβετ Πετρίδου: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Πιστοποιημένη Coach (AC Accredited), μέλος του HIC (Hellenic Institute of Coaching), με ειδίκευση στο Life Coaching. Μέντορας, μέλος του δικτύου Μεντόρων της ΑΝ.ΚΑ. Ενδυνάμωση και Υποστήριξη για Προσωπική και Επαγγελματική Ανάπτυξη.

+306937550347

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού