Το βίωμα και η διαχείριση του πένθους

Ακρόαση άρθρου......

Το ζήτημα της διαχείρισης του πένθους αποτελεί ένα κοινό πρόβλημα ανάμεσα στους ανθρώπους, καθώς κάθε άνθρωπος θα αντιμετωπίσει στη διάρκεια της ζωής του την απώλεια ενός ή περισσότερων κοντινών του ανθρώπων, από διαφορετικά αίτια και συχνά με απρόσμενο τρόπο.

Η σημασία του βιώματος του πένθους διαφάνηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όπου συχνά οι συγγενείς δεν είχαν τη δυνατότητα να βιώσουν όλα τα στάδια του πένθους, για παράδειγμα εξαιτίας της μη δυνατότητας να παραστούν στην κηδεία του εκλιπόντος συγγενούς.

Επίσης, συχνά η περίοδος της πανδημίας χαρακτηριζόταν ως μια χρονική περίοδος «γενικευμένου πένθους», όχι μόνο για τους συγγενείς που απεβίωσαν λόγω κορονοϊού, αλλά γιατί η πλειονότητα της ανθρωπότητας βρέθηκε σε μια διαρκή κατάσταση φόβου, άγχους και διαρκούς ανησυχίας για το ενδεχόμενο του θανάτου, μέσα από την καθημερινή προβολή ειδήσεων και  «εικόνων  θανάτου στα Μ.ΜΕ.».

Επρόκειτο στην πραγματικότητα για μια κατάσταση συλλογικής θλίψης, καθώς και μια διαδικασία πένθους για την απώλεια όχι μόνο προσώπων, αλλά και της πραγματικότητας όπως τη γνωρίζαμε πριν την πανδημία του Covid 19.

Στο πλαίσιο αυτό, ένα άτομο μπορεί να βιώσει πολλαπλές θλίψεις ταυτόχρονα, όπως στην περίοδο του κορονοϊού που συχνά η απώλεια προσώπων συνυπήρχε με την απώλεια της απασχόλησης και του βιοπορισμού.

Τα στάδια του πένθους (Kubler-Ross & Kessler)

Αναφορικά με το πένθος για τον θάνατο αγαπημένων προσώπων, έχουν προταθεί διάφορες κατηγοριοποιήσεις για τα στάδια του πένθους, όπως η αναφορά των Kubler-Ross και Kessler (2005), οι οποίοι αναφέρθηκαν σε πέντε βασικά στάδια: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή.

Εντούτοις, συχνά οι κατηγοριοποιήσεις αυτές λαμβάνουν κριτική, καθώς δεν ακολουθούν πάντοτε μια γραμμική πορεία, ενώ υφίστανται προσωπικές, πολιτισμικές και κοινωνικο-οικονομικές διαφορές στον τρόπο έκφρασης της θλίψης.

Ο κόσμος σου και η μπάλα της θλίψης (Chater)

Σύμφωνα με ένα πρόσφατο θεωρητικό μοντέλο για την κατανόηση της θλίψης κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID19 από τον Chater (2020) με την ονομασία «Ο κόσμος σου και η μπάλα της θλίψης», η θλίψη για τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου δεν φεύγει εντελώς, όμως μετασχηματίζεται σε κάτι λιγότερο οδυνηρό, καθώς πλοηγούμαστε στον κόσμο, επεκτείνουμε τις εμπειρίες μας και δημιουργούμε νέα βιώματα και ανθρώπινες σχέσεις.

Με τον τρόπο αυτό, το άτομο συνεχίζει τη ζωή του, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει τη θλίψη μέσα από ένα νέο πρίσμα, ενώ συχνά οι αναμνήσεις του αγαπημένου προσώπου, για παράδειγμα οι συζητήσεις και οι συμβουλές που μπορεί να είχε λάβει, τον βοηθά να κινητοποιηθεί και να αντιμετωπίσει τις νέες καταστάσεις της ζωής του.

Η αρχική κατάσταση του πένθους συχνά συνοδεύεται από την άρνηση όχι μόνο της ίδιας της απώλειας, αλλά και της ύπαρξης πλέον ενός κόσμου χωρίς το αγαπημένο πρόσωπο.

Σε κάποιες περιπτώσεις, συνοδεύεται και από το αίσθημα της ευαλωτότητας και της συνειδητοποίησης της φθαρτής μας ύπαρξης, ειδικά σε περιπτώσεις ηλικιωμένων ανθρώπων που χάνουν συγγενικά τους πρόσωπα.

Διαχείριση Πένθους & Ψυχοθεραπεία

Η διαχείριση του πένθους, επίσης, συχνά απαιτεί τη συνδρομή ενός ψυχολόγου, για παράδειγμα σε περιπτώσεις όπου το στάδιο της άρνησης παρατείνεται, ενώ παράλληλα η έναρξη ψυχοθεραπείας μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για μια γενικότερη στήριξη του ατόμου, με στόχο τη διαχείριση και άλλων θεμάτων που ενδεχομένως συνυπάρχουν.

Σε κάθε περίπτωση, το πένθος μπορεί να αποτελέσει μια νέα εκκίνηση, όσο δύσκολο και αν φαίνεται στην αρχή, όπου το άτομο μπορεί να ανακαλύψει νέα πράγματα για τον εαυτό του και να αναπτύξει ψυχική ανθεκτικότητα και αυτογνωσία.

Παράλληλα, ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουμε να συνεχίσουμε τη ζωή μας συχνά συνοδεύεται από το αίσθημα της απώλειας και για τις στιγμές που θα είχαμε στο μέλλον με τα συγγενικά μας πρόσωπα υπό άλλες συνθήκες, ενώ συχνά το άτομο αναπτύσσει ένα «νοερό» διάλογο με τον εκλιπόντα, σαν να επιθυμεί να τον ενημερώσει για την πορεία της ζωής του.

Όλα αυτά είναι φυσιολογικά στον βαθμό που δεν επηρεάζουν την λειτουργικότητα του κάθε ατόμου. Παρά τα στάδια του πένθους, δεν παύει αυτή η διαδικασία να αποτελεί μια προσωπική υπόθεση, όπου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο πολλοί παράγοντες, όπως είναι ύπαρξη ενός υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου και η ενδυνάμωση του ατόμου.

Η διαχείριση του πένθους δε σημαίνει ότι λησμονούμε τα άτομα που «έφυγαν» ή ότι θέλουμε να τα αντικαταστήσουμε, καθώς κάθε άτομο αποτελεί ένα μοναδικό «κρίκο» στη ζωή μας και έχει διαμορφώσει αυτό που είμαστε σήμερα.

Το ζητούμενο είναι να κρατήσουμε τις αναμνήσεις και τα βιώματα με τρόπο δημιουργικό και ελπιδοφόρο, να εστιάσουμε στην αυτό-φροντίδα και στην αυτό-βελτίωση και να συνειδητοποιήσουμε ότι ναι μεν ο θάνατος είναι κάτι δυστυχώς αναπόφευκτο, όμως η ζωή είναι πολύτιμη και κάθε άτομο που έχουμε γνωρίσει έχει βάλει το δικό του λιθαράκι στην προσωπικότητα και στη νοηματοδότηση της ζωής μας.

Μπορεί να ακούγεται απλοϊκό, όμως οι εκλιπόντες πραγματικά «ζουν» μέσα από τις αναμνήσεις μας και τον τρόπο που επιλέγουμε να τους τιμήσουμε.

* Στη μνήμη του παππού μου, Κωνσταντίνου Ζιωντάκη

Προτεινόμενη βιβλιογραφία 

Chater, A. (2020). Let’s talk about death openly. The Psychologist, 33, 23–25. Retrieved from: thepsychologist.bps.org.uk/when-world-grieving-please-dont-walk-eggshells.

Kubler-Ross, E., & Kessler, D. (2005). On grief and grieving: Finding the meaning of grief through five stages of loss. Simon and Schuster.  

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ζωή Ζιωντάκη - Ψυχολόγος

Ζωή Ζιωντάκη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, επιστημονικό προσωπικό στην ΑΔΙΠΠΔΕ στο Υπουργείο παιδείας,  απόφοιτη του Α.Π.Θ, με μεταπτυχιακό και διδακτορικό, καθώς και δεύτερο πτυχίο στο Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. Ειδίκευση στην Κλασική Ψυχανάλυση και στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. 

69.8888.4453

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού