Μια μικρή παρεξηγημένη κατάθλιψη

Ακρόαση άρθρου......

Μπορεί η κακή διάθεση να παίρνει πολλές ονομασίες και να αντανακλά με ακρίβεια τη βιωμένη εμπειρία, όπως αίσθημα μελαγχολίας, αίσθημα κενού, ανηδονία, δυσθυμία ή κυκλοθυμία. Μπορεί ακόμα και να φαντάζει σχεδόν αδύνατον να απαλλαγούμε από αυτή τη συναισθηματική κατάσταση, όσο και αν το επιθυμούμε ή όποιες στρατηγικές και αν υιοθετούμε για την αντιμετώπισή της.

Ωστόσο μια αλλαγή στάσης απέναντι σε αυτές τις πτυχές μας, που μας οδηγούν σε αυτό τον υπαρξιακό πνιγμό ίσως να μας οδηγήσει στο να τις αντιμετωπίσουμε με περισσότερη συμπόνοια και κατανόηση. Ίσως εάν δείξουμε το κατάλληλο ενδιαφέρον να μπορέσουμε να γνωρίσουμε την επιμέρους ιστορία αυτών των πτυχών καθώς και το πόσο κουρασμένες μπορεί να είναι από το σκληρό έργο το οποίο είναι αφοσιωμένες να φέρουν καθημερινά εις πέρας. Ίσως κι αυτές τότε να μπορέσουν να μας αποκαλύψουν τα γεγονότα και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες οδηγήθηκαν στην ανάληψη αυτού του ρόλου, του ρόλου του να μας κατά-θλίβουν.

Η επιθετική και η αμυντική διάσταση της κατάθλιψης

Όταν η κατάθλιψη χτυπάει την πόρτα των ανθρώπων, εκείνοι βιώνουν την απελπισία και μια αμετάβλητη παράλυση του πνεύματος που απέχει παρασάγγας από μια βαθιά θλίψη ή μια συναισθηματικά δύσκολη περίοδο. Φαίνεται ότι αυτό το καταθλιπτικό κομμάτι μπορεί να αποκτήσει τη δύναμη να απαγάγει ολόκληρο το ανθρώπινο σύστημα, ακόμη και το βλέμμα που μοιάζει συχνά να περιπλανάται στο κενό. Δεν είναι απλά ένα αίσθημα κενού αλλά το απόλυτο βίωμα του κενού χωρίς καμία έξοδο διαφυγής.

Και όμως αυτό το καταθλιπτικό κομμάτι αν μπορούσε να μας αποκαλύψει την δική του ιστορία θα μπορούσαμε να καταλάβουμε ότι οι αρχικές του προθέσεις έχουν υπάρξει αρκετά υγιείς και με μεγάλες δόσεις προστασίας προς εμάς, απλά ο τρόπος που επέλεξε προκειμένου να μας προστατέψει είναι ιδιαίτερα τοξικός.

Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την κατάσταση ως μια άμυνα που δημιουργήθηκε ως απάντηση σε κάποια αρνητικά γεγονότα, που αρχικά είχε προστατευτικό χαρακτήρα, αλλά δεν κατάφερε ποτέ να εξελιχθεί και να μετουσιωθεί σε κάτι πιο λειτουργικό, μένοντας παγωμένη στην ίδια κατάσταση για πολύ-πολύ καιρό.

Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτή η άμυνα ή αυτό το καταθλιπτικό κομμάτι δεν είναι τίποτα άλλο από μια ασπίδα προστασίας που περιβάλλει ένα τραυματισμένο μικρό παιδί και που πάση θυσία οφείλει να διασφαλίσει πως ποτέ κανένας πια δεν θα το ξανατραυματίσει.

Αυτή η άμυνα αναδύθηκε στη σκιά της ζωής προκειμένου να επιτρέψει τη συνέχιση της, εκεί όπου δεν υπήρξε το κατάλληλο συναισθηματικό κράτημα, κάτι που αν γίνει τώρα από το άτομο προς τον εαυτό του θα υπάρξει μια μεγάλη μεταμόρφωση που θα δημιουργήσει τον κατάλληλο ψυχικό χώρο για την επούλωση του τραύματος.

Ο άνθρωπος που αισθάνεται «νεκρωμένος» συναισθηματικά καταλήγει να παραιτείται από τη ζωή.

Η ανάσταση ενός συναισθηματικά νεκρού έρχεται όταν ο ίδιος καταλάβει πραγματικά τι του έχει συμβεί, όταν βρει τις κατάλληλες λέξεις που θα δώσουν όνομα στα γεγονότα και φτάσει σε σημείο να νιώσει συμπόνια και κατανόηση για τον εαυτό του και για τις στρατηγικές που χρειάστηκε να αναπτύξει προκειμένου να επιβιώσει. Τότε θα χάσει και την ανάγκη για αρνητική αυτοκριτική και θα έχει πλησιάσει τον πυρήνα του αληθινού του εαυτού, ενός εαυτού που γνωρίζει να θεραπεύει ολόκληρο το σύστημα, φτάνει να του επιτραπεί να φανερωθεί ώστε να λειτουργήσει.

Μπορεί να ακούγεται αλλόκοτο ότι η κατάθλιψη έχει προστατευτικό χαρακτήρα αλλά στην κλινική πράξη αυτό που διαφαίνεται στα πλαίσια μιας καταθλιπτικής συνθήκης είναι μια ασυνείδητη απόφαση των ανθρώπων να πάψουν να έχουν επαφή με τους ίδιους και με τους άλλους γύρω τους.

Η ζωντανή αίσθηση ευθύνης σχετικά με τη φροντίδα του εαυτού ή των άλλων μπαίνει σε αναστολή.

Είναι σαν κάθε φορά που υπάρχει η πρόθεση να συνδεθούν ή να προσφέρουν κάτι να ανάβει μια εσωτερική φωτεινή ένδειξη που δηλώνει εμφατικά «κίνδυνος τραυματισμού». Όμως αυτός που κινδυνεύει να τραυματιστεί δεν είναι το ίδιο το άτομο στο παρόν αλλά μια νεότερη εκδοχή του που έχει εκλάβει κάποια παρελθοντικά γεγονότα ως τραυματικά, και ο χρόνος φαίνεται να έχει παγώσει σε εκείνο το σημείο.

Αυτοθεραπεία & ανάκτηση του χαμένου ελέγχου

Ο οργανισμός μας όπως έχει την ικανότητα να αυτό-θεραπεύεται, έχει και την ικανότητα να αυτό-προστατεύεται. Εάν τότε και προκειμένου να προστατεύσει από περαιτέρω τραυματισμό, δημιούργησε μια συνθήκη αποφυγής κατά την οποία τα συναισθήματα καταπιέζονται για να μη νιώθει πλέον τον κατακλυσμιαίο πόνο, αυτή η εξέλιξη υπήρξε μια κίνηση επιτυχούς προστασίας. Ωστόσο η μακροχρόνια παραμονή σε αυτή την συναισθηματική κατάσταση δείχνει μια καθήλωση που δε συμβαδίζει με τον ρέοντα χρόνο της ζωής. Η τραυματισμένη νεότερη ύπαρξη μας έχει μείνει εκεί πίσω καθορίζοντας το παρόν μας, ενώ μέρος του συστήματος μας εργάζεται σκληρά για να την προστατεύσει, βουλιάζοντας ωστόσο ολόκληρο το σύστημα.

Πολλές φορές το να ακούσουμε τι έχει να μας πει το κομμάτι μας, που έχει αναλάβει χρέη σωματοφύλακα είναι αποκαλυπτικό αλλά και σοκαριστικό γιατί όχι μόνο δεν έχουμε συνειδητή επίγνωση της κατάστασης αλλά και όλες μας οι ενέργειες κατευθύνονται προς την αποσιώπηση του. Ίσως ακούγοντάς το μπορέσουμε να εισχωρήσουμε και στο τραύμα και να το φροντίσουμε δημιουργώντας ένα θεραπευτικό περίβλημα, έτσι ώστε να απομακρυνθεί από τον τόπο εξορίας του και να ενσωματωθεί εντός του ψυχικού χώρου του περιβλήματος προκειμένου να νιώσει την απαραίτητη αποδοχή και ασφάλεια για να απελευθερώσει το βάρος που κουβαλάει.

Η εμπειρία μιας τέτοιας διαδικασίας επιφέρει μια μεταμόρφωση στο σύστημα και μια επανάκτηση του χαμένου ελέγχου. Τον έλεγχο πλέον διατηρεί το ίδιο το άτομο και όχι οι παρεξηγημένες φωνές που είχαν αναλάβει τα ηνία της συναισθηματικής του κατάστασης.

Μια μικρή λοιπόν και παρεξηγημένη κατάθλιψη που το μόνο που θέλει είναι να ζήσει το υπό προστασία της μέλος, εις βάρος όμως του όλον και συχνά και των άλλων.

Βιβλιογραφία:

1. Schwartz, R. (1994).The internal family systems model New York: Guilford Press.
2. Schwartz, R. C. (2013). Moving from acceptance toward transformation with internal family systems therapy (IFS). Journal of clinical psychology, 69(8), 805-816.
3. Schwartz, R. C. (2013). Internal family systems therapy: New dimensions. Routledge.