Πένθος εντός σχέσης και άγχος αποχωρισμού

Ακρόαση άρθρου......

Ένας από τους πιο βασικούς παράγοντες που επηρεάζει κάθε συντροφική σχέση είναι το άγχος του τέλους αυτής. Η ίδια η ποιότητα της συντροφικότητας εξαρτάται από το άγχος αποχωρισμού, με τη μορφή της απουσίας ή της απώλειας. 

Εισερχόμενοι σε μια νέα σχέση αναζητούμε τα οικεία μας μοτίβα. Λειτουργούμε “σε σχέση με” αυτά που ήδη γνωρίζουμε. Το πιο πιθανό μάλιστα είναι να αγαπηθήκαμε λιγότερο από όσο θέλαμε και ίσως με διαφορετικό τρόπο από εκείνον που είχαμε ανάγκη.

Έτσι, στην ενήλικη ζωή αναζητούμε συντροφικές σχέσεις συνεχώς σαν τις γονεϊκές φιγούρες, για να πάρουμε αυτό που μας λείπει, αυτή τη φορά όσο το θέλουμε και όπως το θέλουμε . 

Οι γονεϊκές φιγούρες και εν γένει οι γονεϊκές σχέσεις δεν είναι σχεδόν ποτέ ιδανικές.

Υπάρχουν πολλά προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει μια οικογένεια, όπως είναι οι καυγάδες των γονέων ή οι συναισθηματικές και ψυχικές διαταραχές τους, όπως κατάθλιψη κ.α. Το παιδί λοιπόν θα συσχετιστεί με αυτές, θα συνάψει “σχέση” με τις νοσηρότητες των γονέων ή με τη νοσηρή τους σχέση.

Υπό αυτή την έννοια υπάρχει πάντα ένα τρίγωνο, το πρωταρχικό τρίγωνο που εν δυνάμει βοηθά τη δυαδικότητα της σχέσης γιατί διευκολύνει τον αποχωρισμό. Ας μην ξεχνάμε πως ξεκινάμε τη ζωή μας ως μονάδα, μετά δυάδα και μετά ως τρίγωνο. 

Το παιδί όμως -και πολύ περισσότερο το βρέφος- έχει ανάγκη από μια υγιή συναισθηματικά γονεϊκή σχέση και πρωτίστως από μια υγιή κατά το δυνατόν ψυχικά μητέρα. Αυτό εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη σχέση της με τον πατέρα. Αν η μάνα δεν έχει καλή σχέση με τον πατέρα, τότε διαταράσσεται η ψυχοσεξουαλική και ψυχοσυναισθηματική συμπεριφορά του παιδιού. 

Εάν μια μητέρα πάσχει από κάποια διαταραχή, μπορεί να είναι παρούσα αλλά μόνο διεκπεραιωτικά. Το βρέφος τότε βιώνει συνεχώς μία σχάση, καθώς αυτή η μητέρα είναι παρούσα αλλά συναισθηματικά απούσα, “ξηρή”, χωρίς χυμούς. Δεν υπάρχει μαστός να ταϊστεί το παιδί.

Μία ανικανοποίητη μητέρα δίνει την αίσθηση στο παιδί ότι δεν το θέλει, το έχει απορρίψει, δημιουργώντας του άγχος αποχωρισμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στην ενήλικη ζωή του παιδιού πλέον να υπάρχει μια αέναη αναζήτηση επιβεβαίωσης από τους άλλους. 

Το άγχος αποχωρισμού στις σχέσεις εμφανίζεται με διάφορες μορφές όπως με κτητικότητα και επιθετικότητα. Έντονο άγχος αποχωρισμού φαίνεται ότι συνδέεται με φοβία και γενικευμένο άγχος. Βιώνεται δε από το άλλο μέρος ως μια καταβρωχθιστική και συγχωνευτική διάθεση, που ενδέχεται να προκαλεί ένα αίσθημα πνιγμού στο άλλο μέρος. 

Στις σχέσεις που υπάρχει το άγχος αποχωρισμού, η παρουσία του άλλου γίνεται ταυτόχρονα μια ασυνείδητη επιθυμία απουσίας του. Ζω με τον άλλον, υπό τη φαντασιωσική σκέψη της απώλειας ή της απουσίας του. Δηλαδή, ενώ έχουμε τον άλλον παρόντα, τον μετατρέπουμε σε απόντα, διότι φοβόμαστε συνεχώς ότι θα τον χάσουμε.  

Από την άλλη όταν δεν αντέχουμε ψυχικά να δει ο άλλος τα τραύματά μας, διαρκώς σκεφτόμαστε εντός της σχέσης τι θα γίνει, αν φύγει ο άλλος, δηλαδή δεν συντροφευόμαστε επί της ουσίας εντός της σχέσης.

Τελικά, τον μετατρέπουμε από παρόντα σε απόντα και αν τον χάσουμε, εσωτερικεύουμε τον σύντροφό μας όπως και το τραύμα. Ικανοποιούμαι μάλιστα γιατί η απουσία του άλλου με προφυλάσσει από δικά μου απωθημένα που αν γίνουν γνωστά, θα ντραπώ. 

Η εσωτερίκευση εδώ παίρνει τη διάταση της συμβολοποίησης του απόντα ή της απούσας, δηλαδή της εξιδανίκευσης αυτών με τους οποίους θέλουμε να κάνουμε σχέση. Η εσωτερίκευση λειτουργεί ως πανοπλία για κάθε επόμενη σχέση, η οποία φαντάζει κατώτερη εκείνης που έχει τελειώσει. Γίνεται ένα βάθρο που κανείς δεν μπορεί να φτάσει, καθώς είναι σχεδόν ακατόρθωτο να προδοθεί κάποιο εξιδανικευμένο σύμβολο. 

Φαίνεται λοιπόν ότι υπάρχουν πάντα προσωπικοί λόγοι που από την αρχή καταστρατηγούμε τη συντροφικότητα.
Δηλαδή, σε αυτές τις περιπτώσεις του άγχους αποχωρισμού, μπαίνουμε αρχικά σε σχέση για να συμπορευθούμε με τον άλλον, αλλά καταλήγουμε να εφαρμόζουμε ασυνείδητες στρατηγικές, με σκοπό να δικαιολογήσουμε ή να μειώσουμε το άγχος αποχωρισμού.