Απαιτούμενα soft skills για την οικοδόμηση της καριέρας

Ακρόαση άρθρου......

Στη σημερινή εποχή που η αλλαγή θεωρείται η μόνη και αμετάκλητη σιγουριά, που κάθε «πτυχή» της μπορεί να μεταβληθεί από μέρα σε μέρα και τα γεγονότα σε κάθε σκηνικό, οικονομικό, πολιτικό, εργασιακό και κοινωνικό επιφέρουν ραγδαίες αλλαγές επηρεάζοντας, όπως είναι φυσικό, το ένα το άλλο, η εξεύρεση και η διατήρηση μιας θέσης απασχόλησης αποτελεί σοβαρό μέλημα και αγωνία για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, καθώς η επαγγελματική σταθερότητα και η μονιμότητα περιορίζονται σταθερά.

Σήμερα, ο όρος «γραμμική σταδιοδρομία» τείνει να εκλείψει, παραχωρώντας τη θέση του σε άλλες μορφές σταδιοδρομίας, όπως «απρόβλεπτες», «κυκλικές», «μεταβατικές», «πολύπλευρες».

Ως αποτέλεσμα, ο σύγχρονος εργαζόμενος καλείται να αναλάβει με υπευθυνότητα πρωτοβουλίες και να δείξει μεγαλύτερη προσωπική ευθύνη προκειμένου να κατευθύνει τη ζωή του και να διαχειριστεί με αποτελεσματικό τρόπο την σταδιοδρομία του.

Ποιες όμως είναι κάποιες από τις βασικές δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξει ή να ενισχύσει ο εργαζόμενος προκειμένου να διαχειριστεί πιο αποτελεσματικά τον εαυτό του μέσα στα αβέβαια και συνεχώς μεταβαλλόμενα γεγονότα της ζωής του προκειμένου να λάβει καλύτερες γι’ αυτόν επαγγελματικές αποφάσεις;

Μετασχηματισμός των τυχαίων γεγονότων σε επαγγελματικές ευκαιρίες

Στο πλαίσιο της ανάπτυξης διαφόρων θεωριών, μέσω των οποίων γίνεται προσπάθεια αντιμετώπισης και ανάλυσης των συνεπειών της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης στον τομέα της απασχόλησης έχουν διατυπωθεί  δύο σύγχρονες προσεγγίσεις της επαγγελματικής ανάπτυξης, οι οποίες βασίζονται στη θεωρία του Χάους και στη θεωρία του Τυχαίου.

Και οι δύο θεωρίες υποστηρίζουν πως η πραγματικότητα στην οποία ζούμε είναι από τη φύση της αβέβαιη, πολυσύνθετη και ευμετάβλητη και δημιουργεί περιορισμούς σε σχέση με αυτά που γνωρίζουμε και με το τι ελέγχουμε στη ζωή μας.

Έτσι ακόμα και στις προσεκτικά σχεδιασμένες και αυστηρά ελεγμένες καταστάσεις είναι πολύ πιθανό να προκύψουνε δυσάρεστα, απρόβλεπτα γεγονότα (π.χ. απώλεια θέσης εργασίας, αδυναμία εξεύρεσης νέας θέσης εργασίας).

Η θεωρία του Χάους και η ετοιμότητα στο τυχαίο

Η θεωρία του Χάους υποστηρίζει πως η φύση της πραγματικότητας που ζούμε είναι πολυσύνθετη και εμπεριέχει ένα μεγάλο αριθμό απρόοπτων καταστάσεων.

Αυτή η σύνθετη φύση της πραγματικότητας λοιπόν, περιορίζει τη δυνατότητά μας να σχεδιάσουμε, να προβλέψουμε και να ελέγξουμε τα γεγονότα της ζωής μας. Για την αντιμετώπιση της αβεβαιότητας αυτής κρίνεται απαραίτητη η ανάπτυξη μιας ιδιαιτέρως σημαντικής δεξιότητας που ονομάζεται «ετοιμότητα στο τυχαίο».

Με λίγα λόγια η ετοιμότητα στο τυχαίο αντικατοπτρίζει την ικανότητα μας να μεταβάλλουμε τις τυχαίες καταστάσεις σε πιθανές μελλοντικές ευκαιρίες. Στην ουσία, είναι μια δεξιότητα η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με την αυξημένη δημιουργικότητά μας καθώς επίσης με την αισιοδοξία και τον θετικό μας προσανατολισμό στο μέλλον.

Άλλωστε, όσο πιο ευέλικτος, αισιόδοξος, περίεργος, επίμονος και τολμηρός είναι ένας άνθρωπος τόσο καλύτερα θεωρείται πως μπορεί να διαχειριστεί τα απρόοπτα γεγονότα της ζωής του.

Σε σχέση με την επαγγελματική μας ζωή, η προσέγγιση του τυχαίου υποστηρίζει ότι η επαγγελματική σταδιοδρομία  δεν μπορεί να προγνωσθεί καθώς είναι μια λειτουργία αναρίθμητων και απρόβλεπτων μαθησιακών εμπειριών που αρχίζουν από τη γέννηση μας.

Τα τυχαία συμβάντα είναι αναπόφευκτα στη ζωή μας και αν κανείς βρίσκεται σε επαγρύπνηση μπορεί να αξιοποιεί όλα όσα συμβαίνουν. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως, σημαντικό ρόλο παίζει η νοηματοδότηση μας αναφορικά με τα τυχαία γεγονότα.

Ουσιαστικά, η θεωρία μας προτείνει να είμαστε «ανοιχτοί» σε κάθε νέα εμπειρία, προσπαθώντας να κατευνάσουμε παράλογες και δυσλειτουργικές πεποιθήσεις έτσι ώστε να βελτιώσουμε τόσο την επαγγελματική μας όσο και την προσωπική μας ζωή.

Επαγγελματική προσαρμοστικότητα

Αλυσιδωτά και κατ’ επέκταση του παραπάνω μπορούμε εύλογα να αναφερθούμε σε μια ακόμη πολύ χρήσιμη, για την σύγχρονη αγορά εργασίας, δεξιότητα, αυτή της επαγγελματικής προσαρμοστικότητας.

Η δεξιότητα αυτή μπορεί να παρουσιαστεί ως το αποτέλεσμα διαφόρων άλλων εννοιών της προσωπικότητάς μας. Το περιεχόμενο της έννοιας της προσαρμοστικότητας δηλώνει το προσωπικό χαρακτηριστικό της ευελιξίας του ατόμου να αντιμετωπίσει τους στόχους της σταδιοδρομίας του, τις μεταβάσεις ή τα απρόοπτα γεγονότα με τις κατάλληλες ενέργειες. Ωστόσο, η προσαρμοστικότητα από μόνη της δεν αρκεί ώστε να υπάρξει συμπεριφορά προσαρμογής.

Οι δεξιότητες επαγγελματικής προσαρμοστικότητας περιλαμβάνουν:

• το ενδιαφέρον για την σταδιοδρομία,
• τον έλεγχο,
• την περιέργεια,
• την αυτοπεποίθηση
• τον βαθμό δέσμευσης.

Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό πως η προσαρμοστικότητα είναι στενά συνδεδεμένη με την διαμόρφωση της ταυτότητας.

Ο ρόλος των επαγγελματικών συμβούλων στην ενδυνάμωση του ατόμου

Στο σημείο αυτό, μπορούμε να τονίσουμε οτι ο ρόλος των επαγγελματικών συμβούλων στην ενδυνάμωση του ατόμου, ώστε να ελέγχει την επαγγελματική του ζωή όταν έρχεται αντιμέτωπο με πολλαπλές μεταβάσεις, είναι πράγματι σημαντικός.

Η αντίληψη αυτή δίνει τη δυνατότητα στην επαγγελματική συμβουλευτική να βοηθήσει τα άτομα να αναπτύξουν στρατηγικές, όπως η επαγγελματική προσαρμοστικότητα προκειμένου να προβούν σε θετικές για το εαυτό τους ενέργειες και να αξιοποιήσουν όσο το δυνατό καλύτερα το δυναμικό τους προκειμένου να διαχειριστούν την σταδιοδρομία τους.

Ψυχική ανθεκτικότητα

Οι περισσότεροι θεωρητικοί και ερευνητές συμφωνούν ότι η ψυχική ανθεκτικότητα αναφέρεται στη θετική προσαρμογή του ατόμου παρά την ύπαρξη αντίξοων ή τραυματικών συνθηκών, στην αποτελεσματική αντιμετώπιση τους και στην ανάκαμψη από αυτές.

Για να υπάρξει ανθεκτικότητα, λοιπόν, αφενός, πρέπει να υπάρξει έκθεση σε κάποια απειλή ή αντιξοότητα και αφ’ετέρου, η προσαρμογή του ατόμου να είναι ικανοποιητική ή ακόμα και εξαιρετική. Κατά τον Richardson, η ανθεκτικότητα καταδεικνύει «την κινητήριο δύναμη που απορρέει από τον καθένα μας ώστε να αναζητά τη σοφία, την αυτοπραγμάτωση, τον αλτρουισμό και να είμαστε σε αρμονία με μια πνευματική πηγή δύναμης».

Η εν λόγω έννοια περιλαμβάνει μια ποικιλία μεταβλητών, οι οποίες λειτουργούν ως προστατευτικοί παράγοντες και βοηθούν τα άτομα να επιβιώσουν από τις αντιξοότητες, όπως η αυτοεκτίμηση, η αυτό-αποτελεσματικότητα, η υποκειμενική ευημερία, ο αυτοπροσδιορισμός, το κέντρο ελέγχου και τα συστήματα υποστήριξης.

Επίσης, εκδηλώνεται με τη μορφή προσωπικών χαρακτηριστικών, όπως το να είναι κάποιος αποφασιστικός, ευέλικτος και ευπροσάρμοστος.

Όσον αφορά την επαγγελματική ανθεκτικότητα, ορίζεται ως «η ικανότητα προσαρμογής στις αλλαγές, ακόμη και όταν οι συνθήκες είναι αποθαρρυντικές ή αποδιοργανωτικές».

Ωστόσο, μπορούμε κάλλιστα να αντιληφθούμε πως ο όρος αναφέρεται ταυτόχρονα και αλληλένδετα τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική ζωή.

Επαγγελματική ανθεκτικότητα

Σημαντικοί προστατευτικοί παράγοντες που μπορούν να ενισχυθούν μέσω τις συμβουλευτικής & επαγγελματικής συμβουλευτικής είναι:

• Η θετική άποψη του ατόμου για τον εαυτό του και η εμπιστοσύνη στις δικές του δυνάμεις και ικανότητες.
• Αυτορρύθμιση: η ικανότητά του να διαχειρίζεται  έντονα ένστικτα και συναισθήματα.
• Οι καλές δεξιότητες επικοινωνίας και επίλυσης προβλημάτων.
• Η αίσθηση του ατόμου ότι ελέγχει τη ζωή του.
• Η αναζήτηση βοήθειας και υποστηρικτικών πηγών.
• Η διαχείριση του άγχους.
• Η προσφορά βοήθειας προς τους άλλους.
• Η αναζήτηση νοήματος της ζωής, παρά τις δυσκολίες.

Θετικός προσανατολισμός στο μέλλον

Η υποκειμενική ευτυχία είναι βασικό συστατικό στοιχείο της θετικής ανάπτυξης και σχετίζεται με την επαγγελματική προσαρμοστικότητα, την ανάπτυξη της επαγγελματικής ταυτότητας και την αυτοπεποίθηση.

Το άτομο με τον καθορισμό και την πρόοδο στην επίτευξη των προσωπικών του στόχων, την εμπλοκή σε δραστηριότητες και την αλληλεπίδραση του με το περιβάλλον διευκολύνει την προσωπική του ανάπτυξη και την αίσθηση του σκοπού και δίνει νόημα στη ζωή του, ενισχύοντας ταυτόχρονα, την προσωπική του ευημερία.

Ως συνέπεια, η αίσθηση του σκοπού και του νοήματος στη ζωή ενισχύει την ικανότητα του ατόμου να ζει τη ζωή του με περισσότερο λειτουργικό τρόπο, ενώ θεωρείται ότι έχει θετική επίδραση στην επαγγελματική ανάπτυξη, στην σταδιοδρομία και την επαγγελματική επιλογή.

Πιθανοί εαυτοί και αυτογνωσία

Ένας τρόπος ανάπτυξης της υποκειμενικής ευημερίας σχετικά με την σταδιοδρομία μπορεί να είναι η προσέγγιση «των πιθανών εαυτών», η οποία χρησιμοποιείται  με στόχο την αυτογνωσία και την έκφραση του ατόμου για το μέλλον του. «Οι πιθανοί εαυτοί» περιλαμβάνουν τις σκέψεις, τις εικόνες και την έκφραση του ατόμου για το μέλλον του.

«Οι πιθανοί εαυτοί» αποτελούν οραματισμούς προσανατολισμένους στο μέλλον, ενσωματώνουν συναισθήματα, αξίες και στόχους, ενώ αποτελούν δυνατά κίνητρα για το άτομο.

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, δεξιότητες όπως η ετοιμότητα στο τυχαίο, η επαγγελματική προσαρμοστικότητα και ανθεκτικότητα καθώς και ο θετικός προσανατολισμός στο μέλλον, είναι μερικές από τις πιο βασικές δεξιότητες, την ενίσχυση και ανάπτυξη των οποίων αναζητούν και επιθυμούν, τόσο  τα σύγχρονα  εργασιακά περιβάλλοντα, όσο και η ίδια η ζωή, με μοναδικό σκοπό την προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη για τη βίωση μιας «καλής ζωής» στο σύνολό της.

Βιβλιογραφία 

1. Cross, S., & Markus, H. (1991). Possible selves across the life span. Human development, 34(4), 230-255.
2. London, M. (1997). Overcoming career barriers: A model of cognitive and emotional processes for realistic appraisal and constructive coping. Journal of career development.
3. Richardson, G. E. (2002). The metatheory of resilience and resiliency. Journal of clinical psychology, 58(3), 307-321.
4. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ., Αργυροπούλου, Α. & Δρόσος, Ν. (2013). Ανάπτυξη Δεξιοτήτων και Δια Βίου Διαχείρισης Σταδιοδρομίας. Αθήνα: Εκδόσεις Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
5. Σταλίκας, Α. & Μυτσίδου, Π. (2011). Εισαγωγή στη Θετική Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Τόπος.