Συνεργασία: Μια βασική δεξιότητα στη σχέση συμβούλου-συμβουλευόμενου

Ακρόαση άρθρου......

Σε κάθε συμβουλευτική διαδικασία κεντρικό ρόλο διαδραματίζει η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ συμβούλου και πελάτη. Αυτή καθορίζει και την έκβαση των συνεδριών. Αυτό το είδος σχέσης αφορά το συναίσθημα, τις στάσεις και τις πεποιθήσεις όποιον εμπλέκονται στη συμβουλευτική διαδικασία.

Η συμπεριφορά του Συμβούλου θα πρέπει να ενδυναμώνει τον τρόπο με τον οποίο ο πελάτης αντιλαμβάνεται τον σύμβουλο.

Δεξιότητες συμβούλου

Ο σύμβουλος πρέπει να θεωρείται ως ικανός, σοβαρός, ευαίσθητος, ειλικρινής, εμπιστευτικός και υπεύθυνος, ο οποίος δέχεται τον πελάτη άνευ όρων και έχει την απαραίτητη εκπαίδευση και δεξιότητες για να τον βοηθήσει. Σύμφωνα με το παραπάνω, καθίσταται σαφής η σημασία της ανάπτυξης και της ενίσχυσης της ικανότητας συνεργασίας του συμβούλου, ώστε να συμβάλλει αποτελεσματικά στη λύση ή την καλύτερη διαχείριση των προβλημάτων και των ανησυχιών του πελάτη, ειδικά σε μια περίοδο κρίσης.

Η συνεργασία στη συμβουλευτική διαδικασία

Ένας σύντομος ορισμός της συνεργασίας μπορεί να είναι: η ικανότητα του συμβούλου, η οποία περιλαμβάνει την προσφορά βοήθειας στον πελάτη ή την ομάδα, όταν προκύπτει ανάγκη, πάντα σύμφωνα με τους ρυθμούς του πελάτη ή της ομάδας και τη ρύθμιση της συμπεριφοράς με τέτοιο τρόπο ώστε οι ενέργειές του να μην παρευρμηνεύονται.

Σε αυτό το σημείο, γίνεται μια προσπάθεια να καθοριστεί με σαφήνεια η έννοια της συνεργασίας μεταξύ του συμβούλου και του πελάτη, καθώς επίσης και τι ονομάζεται περίοδος κρίσης.

Η έννοια της συνεργασίας απαρτίζεται από κάποιες επιμέρους έννοιες: επιρροή, διαχείριση των συγκρούσεων και διαπραγματεύσεις.

• Διαπραγμάτευση:
  
  Οι δεξιότητες διαπραγμάτευσης αναφέρονται σε ένα υποσύνολο γνώσεων και συμπεριφορών που επηρεάζουν την απόδοση της συζήτησης που γίνεται προκειμένου να λυθεί κάθε διαφωνία. Ο στόχος της ανάπτυξης δεξιοτήτων στη διαπραγμάτευση είναι να βοηθήσει τους συμβούλους να δημιουργήσουν κάτι νέο που κανένα μέρος δεν θα μπορούσε να επιτύχει ανεξάρτητα, ώστε να μπορούν να επιλύσουν περίπλοκα προβλήματα.
  
  
• Επίλυση συγκρούσεων: συνδέεται άρρηκτα με τις δεξιότητες διαπραγμάτευσης.
  
  Η διαπραγμάτευση είναι η αποτελεσματική διαχείριση των συγκρούσεων. Αποτελεσματική διαπραγμάτευση σημαίνει ότι τα μέρη συνεργάζονται σε αποφάσεις για τη δική τους μοίρα και χτίζουν υγιείς σχέσεις μέσω της συνεργασίας με άλλους διαφωνούντες. Η ικανότητα διαπραγμάτευσης συνεπάγεται επίσης αποτελεσματική διαχείριση των άυλων πτυχών της διαχείρισης συγκρούσεων, όπως προσαρμογή σε ψυχολογικά κίνητρα, καλύτερη διαχείριση της μη λεκτικής επικοινωνίας και εξισορρόπηση της διαφοράς ισχύος.
  
  
• Επιρροή:
  
  Aπό την οπτική γωνία ότι οι σύμβουλοι πρέπει να κατανοήσουν τις δικές τους δυνάμεις και αξίες (ανθεκτικές συμπεριφορές, συναισθηματικές και γνωστικές ιδιότητες που είναι συνήθη χαρακτηριστικά του ατόμου) έτσι ώστε να υποστηρίξουν τον εαυτό τους για να πείσουν άλλους ανθρώπους. Το ζήτημα είμαι να διδαχθούν πώς να ενεργούν ως υποδειγματικό πρότυπο, να εμπλέκονται και να παρακινούν άλλους και να διευκολύνουν τη δημιουργική σκέψη.

Αποκτήστε το βιβλίο Οδηγός Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Στόχος της συμβουλευτικής διαδικασίας

Ο κύριος στόχος της συμβουλευτικής διαδικασίας είναι να βοηθήσει τον πελάτη να αντιμετωπίσει την κρίση και να την ξεπεράσει. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εμπνέοντάς του εμπιστοσύνη.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο πελάτης θα αισθανθεί εξοικειωμένος με τη διαδικασία και θα είναι σε θέση να μιλήσει ελεύθερα για αυτό που τον απασχολεί. Με αυτόν τον τρόπο, το άγχος και η ταλαιπωρία μειώνεται και σταδιακά αρχίζει να ξεπερνά την κρίση.

Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό για τον σύμβουλο να χρησιμοποιήσει τα δυνατά σημεία του για να βοηθήσει τον πελάτη του να βρει λύσεις και να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις του, για να θέσει στόχους. Προκειμένου ο σύμβουλος να είναι χρήσιμος στα παραπάνω και να πραγματοποιήσει μια επιτυχημένη παρέμβαση, είναι απαραίτητο να γνωρίζει τα δικά του δυνατά χαρακτηριστικά. Το προαναφερθέν θα μπορούσε να είναι ένα εργαλείο που βοηθά τον πελάτη να αναγνωρίσει, να εντοπίσει και να αναπτύξει τις δικές του δυνάμεις, δεξιότητες και χαρακτηριστικά.

Ένας σύμβουλος οποίος έχει αναπτύξει τη δεξιότητα της συνεργασίας εμφανίζει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Καλή προσέγγιση της αυτο-εικόνας και της αυτο-αντίληψή τους
  
  
• Έχει στόχο την αυτογνωσία
  
  
• Ασχολείται με προσωπική θεραπεία
  
  
• Έχει επίβλεψη
  
  
• Προσεγγίζει το πρόβλημα του πελάτη του ολιστικά
  
  
• Στηρίζει ψυχολογικά τον πελάτη
  
  
• Βοηθά τους πελάτες να αναπτύξει αυτοπεποίθηση
  
  
• Βοηθά τους πελάτες να αναπτύξουν δεξιότητες προσαρμοστικότητας
  
  
• Έχει ανεπτυγμένη ψυχική ανθεκτικότητα
  
  
• Έχει ολιστική γνώση σχετικά με τη στάση, το σύστημα πεποιθήσεων, τα δυνατά σημεία, τα θετικά χαρακτηριστικά και τις δεξιότητές του
  
  
• Διακρίνεται για την ετοιμότητα και προσαρμοστικότητα σε κάθε περίπτωση και περίοδο
  
  
• Κατέχει καλά αναπτυγμένες δεξιότητες διαπραγμάτευσης και επίλυσης συγκρούσεων
  
  
• Κάθε σύμβουλος πρέπει να υιοθετήσει μια ουδέτερη στάση, χωρίς να έχει την πλευρά κάποιου, να προσπαθήσει να κατανοήσει την άποψη κάθε ατόμου, να αναγνωρίσει τις δυσκολίες στην αλληλεπίδρασή του, να ερμηνεύσει σωστά τη στάση του και τα συναισθήματα κάθε πελάτη σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο και συγκεκριμένα σε μια ομάδα έτσι ώστε να τα μεταφέρει στα άλλα μέλη της ομάδας με σκοπό τη διευκόλυνση της μεταξύ τους επικοινωνίας
  
  
• Σέβεται την ατομικότητα
  
  
• Διακατέχεται από ειλικρίνεια και σαφήνεια σε σχέση με τα όρια, την εμπιστευτικότητα και γενικά τη σύμβαση θεραπευτικής εργασίας για όλα τα μέλη
  
  
• Σέβεται τη διαφοροποίηση και τις διαφορετικές ανάγκες όλων ανάλογα με την ηλικία και την περίοδο ζωής τους
  
  
• Κατανοεί την υποκειμενική εμπειρία κάθε μέλους και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τη συμβουλευτική διαδικασία
  
  
• Αποδέχεται τον ίδιο του τον εαυτό και τους άλλους ανθρώπους
  
  
• Χαρακτηρίζεται από ανθρωπισμό και δημοκρατικές αξίες
  
  
• Χαρακτηρίζεται από δημιουργικότητα
  
  
• Η μη κατευθυντικότητα που απορρέει από την ικανότητα του για αυτόνομη ανάπτυξη και ωρίμανση (χαρακτηριστικό που διευκολύνει τα άτομα να συνεργαστούν και να αναπτύξουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις)
  
  
• Απομακρύνεται από συγκεκριμένη στρατηγική
  
  
• Απορρίπτει τον ατομικισμό και τον ευκαιρισμό
  
  
• Έχει αυτοπεποίθηση και χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια και διαφάνεια
  
  
• Γνωρίζει καλά  τα ψυχομετρικά εργαλεία (ερωτηματολόγια που μετρούν στάσεις, αξίες, ενδιαφέροντα και χαρακτηριστικά προσωπικότητας)

Εποπτεία

Όλα τα προαναφερθέντα είναι χαρακτηριστικά που ο κάθε σύμβουλος έχει την ικανότητα να αναπτύξει και να βελτιώσει. Είναι στο χέρι του, ακολουθώντας μεθόδους και πρακτικές που μπορούν να τον βοηθήσουν. Σύμφωνα με έρευνες, τεχνικές που προέρχονται από το mindfulness, το coaching και τον γνωσιακό συμπεριφορισμό μπορούν να αποβούν ιδιαιτέρως βοηθητικές.

Επιπρόσθετα, υψίστης σημασίας είναι τόσο η προσωπική θεραπεία του συμβούλου όσο και η εποπτεία του.

Η εποπτεία συμβούλων και ψυχοθεραπευτών έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως βασικό μέσο για την ενίσχυση, υποστήριξη και διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Σήμερα, η εποπτεία των συμβούλων έχει γίνει ένα νέο, ακμάζον και διακριτό επάγγελμα, βασισμένο σε θεωρητικά μοντέλα, που ασκείται σύμφωνα με συγκεκριμένα πρότυπα και οδηγεί σε θετικά αποτελέσματα για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

Πολλές μελέτες παρουσιάζουν την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την εποπτεία συμβούλων και ψυχοθεραπευτών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Επιπλέον, εστιάζουν στον θετικό αντίκτυπο της εποπτείας και στη βελτίωση της ποιότητας των ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών.

Mindfulness

Ακόμη, όσον αφορά το mindfulness μελέτες έχουν δείξει πως η κοινωνική συνείδηση ή αλλιώς social mindfulness διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη διαπροσωπική αλληλεπίδραση και τις ομαδικές σχέσεις. Έτσι, το mindfulness αντιπροσωπεύει μια νέα προοπτική στις συνεργατικές συμπεριφορές, οι οποίες εμφανίζονται παντού στον φυσικό κόσμο, και είναι καθοριστικές για την ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας. Αναφέρονται στην αντίσταση του προσωπικού συμφέροντος για μεγιστοποίηση του συλλογικού ενδιαφέροντος.

Με λίγα λόγια, οι τεχνικές του mindfulness προάγουν τις στενές σχέσεις και διευκολύνουν την αλληλεπίδραση.

Επίσης, οι τεχνικές του γνωστικού συμπεριφορισμού μπορούν να βοηθήσουν τους συμβούλους να «επανεξετάσουν» ορισμένες από τις σκέψεις, τις στάσεις, τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές τους προκειμένου να επιλύσουν τα προβλήματά τους και να αποτρέψουν ή να διαπραγματευτούν μια σύγκρουση. Ο σύμβουλος προσπαθεί να βοηθηθεί ώστε να απαλλαγεί από παράλογες ιδέες και να τις αντικαθιστά με άλλες, λογικές.

Για να επιτευχθεί το προαναφερθέν ακολουθείται μια συγκεκριμένη διαδικασία:

• Αναπτύσσεται κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ εκπαιδευόμενου συμβούλου και εκπαιδευτικού.
• Αποκαλύπτονται παράλογες πεποιθήσεις και βοηθιούνται οι σύμβουλοι να τις γνωρίζουν πλήρως.
• Γίνεται σαφές πως οι παράλογες ιδέες δημιουργούν προβλήματα.
• Ενθάρρυνση των συμβούλων να αλλάξουν αυτές τις παράλογες πεποιθήσεις και να μιλήσουν στον εαυτό τους.
• Ενθάρρυνση των συμβούλων να εφαρμόσουν αυτές τις νέες έννοιες στη πράξη.

ΘΕΛΩ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ #TheloPsychikiYgeia, η νέα μεγάλη καμπάνια του Psychology.gr, για την Ψυχική Υγεία. Δηλώστε τη συμμετοχή σας, με βίντεο ή φωτογραφία που θα συνοδεύει το δικό σας ΘΕΛΩ!

Επιπλέον, το coaching μπορεί να αποβεί πολύ αποτελεσματικό μέσω τουλάχιστον τριών γνωστικών και συμπεριφορικών τεχνικών.

• Έχοντας μια υποστηρικτική σχέση, στην οποία τα άτομα μπορούν να αισθάνονται ασφαλείς να εμπιστεύονται και να αναλύουν τα προσωπικά και επαγγελματικά τους ζητήματα, μπορεί να τους απαλλάξει από την ένταση και το άγχος, βοηθώντας τους να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις συγκρούσεις
• Η διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων στόχων και η προσπάθεια επίτευξής τους, μπορεί να ενισχύσει την αυτο-αποτελεσματικότητα με αποτέλεσμα επιτυχημένες διαπραγματεύσεις και κλίμα συνεργασίας
• Η συστηματική συμμετοχή στις παραπάνω διαδικασίες και υποστήριξη για την αντιμετώπιση τυχόν αποτυχίας, μπορεί να δημιουργήσει ανθεκτικότητα και να ενισχύσει την αυτορρύθμιση. Σημαντικό στοιχείο για την επίλυση τυχόν συγκρούσεων μεταξύ του συμβούλου και των πελατών του.

Επίσης, το coaching μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης και στην εκπαίδευση επίλυσης προβλημάτων.

Επιτυχημένο coaching

Οι πέντε βασικοί παράγοντες για το επιτυχημένο coaching είναι:

• συνεδρίες που παρέχουν ένα αποτέλεσμα που έχει απτή αξία
• ανάπτυξη μιας ισχυρής συνεργατικής σχέσης μεταξύ συμβούλου και συμβουλευόμενου
• έμφαση στην κατασκευή λύσεων, παρά στην απλή ανάλυση του προβλήματος
• αποτελεσματική ρύθμιση στόχων
• διαχείριση της συμβουλευτικής διαδικασίας με τέτοιο τρόπο ώστε να ολοκληρωθούν οι συμφωνημένοι στόχοι.

Το coaching με επίκεντρο τον στόχο είναι μια απλή διαδικασία αλλαγής κατά την οποία ένα άτομο θέτει έναν στόχο, αναπτύσσει ένα σχέδιο δράσης, ξεκινά δράση, παρακολουθεί την απόδοσή του (μέσω παρατήρησης και αυτο-προβληματισμού), αξιολογεί την απόδοσή του (αποκτώντας έτσι γνώση) και βάσει αυτής της αξιολόγησης, αλλάζει τις ενέργειές του για να βελτιώσει περαιτέρω την απόδοση, και έτσι επιτυγχάνει τον στόχο του.

Συμπερασματικά, η ανάπτυξη της δεξιότητας της επικοινωνίας εγκυμονεί μια επιτυχημένη σχέση μεταξύ συμβούλου και συμβουλευόμενου καθώς οι συγκρούσεις είναι αναπόσπαστο κομμάτι κάθε ανθρώπινης σχέσης. Κάθε σύμβουλος οφείλει να στηρίξει τους πελάτες του και με το παράδειγμά του να τους εκπαιδεύσει για το πώς θα επιλύουν επιτυχώς μια σύγκρουση και στην πραγματική ζωή.

Είναι, λοιπόν, μια αμφίδρομη διαδικασία από την οποία επωφελούνται όλοι όσοι εμπλέκονται και αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη συνέχιση αυτού του είδους σχέσης. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε τα λόγια του Russell L. Ackoff «Για να διαχειριστείς ένα σύστημα αποτελεσματικά, είναι καλύτερα να επικεντρωθείς στη συνεργασία των μερών μεταξύ τους παρά στη συμπεριφορά του κάθε μέρους του συστήματος ξεχωριστά».

Βιβλιογραφία

1. Βασσάρα, Μ. (2016). Η εποπτεία στη συμβουλευτική και την ψυχοθεραπεία: μια ποιοτική έρευνα για την εφαρμογή της στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.
2. Μαλκιώση-Λοϊζου, Μ. (2012). Συμβουλευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο.
3. Μαλικιώση-Λοϊζου, Μ. (1989), Γνωστική ψυχοθεραπεία. Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγυκλοπαίδεια Λεξικό, τόμ.2. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
4. Bass, B. M. & Avolio, B. J. (2000). MLQ Multifactor Leadership Questionnaire Redwood City: Mind Garden.
5. Baumeister, R.F., Gailliot, M., DeWall, C.N., & Oaten, M. (2006). Self-regulation and personality: How interventions increase regulatory success and how depletion moderates the effects of traits on behavior. Journal of Personality, 74(6), 1173–1801.
6. Ellis, A. (1973). Humanistic psychotherapy: The rational-emotive approach. Three Rivers Press.
7. Grant, A. M. (2007). Enhancing coaching skills and emotional intelligence through training. Industrial and commercial training.
8. Grant, A.M. (2006), ‘‘An integrative goal-focused approach to executive coaching’’, in Stober, D. and Grant, A.M. (Eds), Evidence-based Coaching Handbook, Wiley, New York, NY, pp. 153-92.
9. Grant, A. M., Curtayne, L., & Burton, G. (2009). Executive coaching enhances goal attainment, resilience and workplace well-being: A randomised controlled study. The journal of positive psychology, 4(5), 396-407.
10. Lewicki, R. J. (1986). Challenges of teaching negotiation. Negotiation Journal, 2(1), 15-27.
11. Myers, D.G. (1999). Close relationships and quality of life. In D.
12. Salas, E., Sims, D. E., & Klein, C. (2004). Cooperation at work. Encyclopedia of applied psychology, 1, 497-505.
13. Sheldon, K.M., & Houser-Marko, L. (2001). Self-concordance, goal attainment, and the pursuit of happiness: Can there be an upward spiral? Journal of Personality & Social Psychology, 80(1), 152–165.
14. Thwaits, R. (2007). Conceptualizing empathy in cognitive behavior therapy: making the implicit explicit. Behavioural and Cognitive Psychotherapy,35,591-612.
15. Van Lange, P. A., & Van Doesum, N. J. (2015). Social mindfulness and social hostility. Current Opinion in Behavioral Sciences, 3, 18–24.
16. Van Vugt, M., Biel, A., Snyder, M., & Tyler, T. R. (Eds.). (2000). Cooperation in modern society: Promoting the welfare of communities, states, and organizations (Vol. 1). Psychology Press.