Το σύγχρονο νόημα της ψυχοθεραπείας: Η ψυχοθεραπεία ως «μήτρα» κοινωνικών μετασχηματισμών

Ακρόαση άρθρου......

Η ψυχοθεραπεία, έχοντας ακόμη πάνω της την βαριά κληρονομιά του 20ου αιώνα, καλείται τώρα να βρει τρόπο να προσαρμοστεί στην ιστορική στιγμή που ανήκει.

Σε ένα παγκόσμιο σκηνικό που χαρακτηρίζεται από συνεχείς μεταβατικές κρίσεις και την επέλαση μίας νέας, ψηφιακής «πραγματικότητας», δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστο και το πεδίο της ψυχοθεραπείας, από το νόημα, το σκοπό, το ρόλο και τους επιμέρους στόχους της, έως και τη γλώσσα που χρησιμοποιεί.

Με άλλα λόγια, η αλλαγή εποχής, με τις έντονες βιοπολιτικές ανακατατάξεις που αυτή συνεπάγεται, υποχρεώνει και την ψυχοθεραπεία να μετασχηματιστεί αντιστοίχως.

Όπως λοιπόν ολόκληρη η ανθρωπότητα, έτσι και οι εργαζόμενοι στο ψυχοθεραπευτικό πεδίο είναι αναγκαίο να αντιληφθούν και να αντιμετωπίσουν αυτή τη μετάβαση.

Πως ορίζεται λοιπόν η ψυχοθεραπεία σήμερα και τι μπορεί να δώσει στον κόσμο;

Για να δώσουμε μια όσο το δυνατόν λειτουργικότερη απάντηση θα πρέπει πρώτα να αντιληφθούμε και να ερμηνεύσουμε τις δυσαρμονίες από τις οποίες πηγάζουν, υπό τις παρούσες συνθήκες, οι βαθύτερες αιτίες των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.

Εστιάζοντας στο δικό μας πλαίσιο, πρωτίστως διαπιστώνουμε ότι οι συνεχείς (κοινωνικές και οικονομικές) κρίσεις, άφησαν στη ράχη της κοινωνίας μας πολλαπλά τραύματα, κάποια από τα οποία «πλήγωσαν» και τις εσωτερικές της λειτουργίες, δηλαδή το αξιακό της υπόβαθρο.

Παράλληλα δε, δημιούργησαν το έδαφος για να φυτρώσουν διχασμοί, να αυξηθεί η ένταση του ανορθολογισμού, η βία σε όλες της τις μορφές, μα κυρίως να εγκαθιδρυθεί ένα είδος πατερναλισμού στην πολιτικο-κοινωνική ζωή της χώρας. 

Δευτερευόντως παρατηρούμε ένα πέπλο πνευματικής ένδειας να απλώνεται σταδιακά, αλλά συστηματικά, πάνω από τις συνειδήσεις των πολιτών. Αποτέλεσμα είναι να εκλείπουν σιγά σιγά οι οργανωμένες κοινότητες μάθησης και μύησης σε μια κουλτούρα με κοινό αξιακό και ιδεολογικό προσανατολισμό και οι άνθρωποι να περιχαρακώνονται στην ατομικότητα και την απομόνωση. Τι ειρωνεία σε μία εποχή που η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, καθώς και η πρόσβαση στην «πληροφορία» είναι περισσότερο εύκολη από ποτέ, οι άνθρωποι να μην μπορούν να σχετιστούν ουσιαστικά και η κατάκτηση της γνώσης να γίνεται όλο και πιο δύσκολη υπόθεση.

Εν συνεχεία παρατηρούμε ότι η επικρατούσα διάσπαση της κοινωνικής συνοχής και ο κατακερματισμός των κοινωνικών δεσμών οδήγησε στην κυριαρχία μιας κουλτούρας ματαίωσης, η οποία μεταφέρεται συμβολικά και στο πεδίο της ψυχοθεραπείας. Μια κουλτούρα όπου ο άνθρωπος παραμένοντας εγκλωβισμένος στο μικρό του «εγώ», νιώθει αδύναμος, ανεπαρκής κι ασθενικός. Αντίστοιχα  διαμορφώθηκε και μία κουλτούρα θεραπείας που επιλέγει να εστιάζει στο πρόβλημα, στην «ασθένεια», τοποθετώντας το σύμπτωμα σε ηγεμονική θέση έναντι του ανθρώπου ως ενιαίας βιο-ψυχοκοινωνικής οντότητας.

Δείτε στην πλατφόρμα του PSYVERSITY το Online, ασύγχρονο σεμινάριο:  Εισαγωγή στη Συστημική θεραπεία και συμβουλευτική: Θεωρία και πρακτική. Παρακολουθήστε από τον υπολογιστή ή το κινητό σας, στον χρόνο που εσείς επιλέγετε.

Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη, να βγει και η ψυχοθεραπεία από το δικό της «εγώ», δημιουργώντας διεξόδους συνάντησης του «εμείς». Διαμορφώνοντας συλλογικά πρότυπα ενίσχυσης του «μαζί», ανεκτικά όμως απέναντι στην προσωπική διαφοροποίηση και ελευθερία.

Να συνεισφέρει εν ολίγοις προτείνοντας ένα νέο μοντέλο για το πως θα καταφέρουμε να δράσουμε συλλογικά κι αλληλέγγυα, δίχως την ανάγκη οποιασδήποτε κηδεμονίας, μιας έννοιας που μας καταδυναστεύει σε πολλές ιστορικές φάσεις, όπως της τελευταίας, μέσα από την κηδεμονία των «μνημονίων» και της μετατροπής του βιολογικού κινδύνου της πανδημίας σε μέσο χειραγώγησης του πληθυσμού.

Ο μετασχηματισμός του νοήματος της ψυχοθεραπείας έρχεται ως αντίσταση στην λαίλαπα των κρίσεων που επιχειρούνται από το κυρίαρχο οικονομικό κατεστημένο με στόχο την αναδιάρθρωση του πλούτου.

Αντί να καθόμαστε παθητικά να υπομένουμε τις κρίσεις που δημιουργούνται από τις ελίτ οφείλουμε να δημιουργήσουμε τις δικές μας αμφισβητήσεις, ρωγμές και μεταβάσεις.

Ειδάλλως η νέα πραγματικότητα πιθανότατα να σημάνει ένα νέο κύκλο παρακμής των ανθρώπινων κοινωνιών. Ήδη η εποχή μας εκσφενδονίζει πολλούς ανθρώπους  στο περιθώριο, τους στερεί κάθε ανθρώπινη ιδιότητα και τους αποθέτει ως απορρίμματα στους κάδους της μιζέριας και των επιδομάτων. Ο άνθρωπος της ύστερης μετα-νεωτερικότητας, θα λέγαμε ότι «απανθρωποιείται». Έτσι, μοναδική νησίδα «εξανθρωπισμού» είναι η επικοινωνία και η ανάπτυξη του κοινωνικού δεσμού με άξονα ένα κοινό ανθρωπινότερο αξιακό σύστημα αναφοράς, που θα υιοθετούν οι συλλογικότητες, οι κοινότητες, οι κοινωνίες.

Γιατί η πρόοδος δεν μπορεί να είναι ούτε ατομική, ούτε ελιτίστικη.

Η ψυχοθεραπεία οφείλει να παράγει και να εκπαιδεύει σε μορφές αντίστασης ενάντια σε όσα συστήματα εντείνουν τον φόβο και τις αγωνίες των ανθρώπων, υποβάλλοντάς τους σε ένα σύστημα διαβίωσης όπου κυριαρχεί η ασάφεια (άρα η ανασφάλεια) κι ο φόβος, το υπόστρωμα δηλαδή κάθε σύγχρονης ψυχικής δυσλειτουργίας.

Αντιστοίχως οι ψυχοθεραπευτές χρειάζεται αφενός να κατανοούν το ρόλο που διαδραματίζουν στο υφιστάμενο σύστημα εξουσίας και αφετέρου τον τρόπο με τον οποίο θα καταφέρουν να διαμορφώσουν συνειδητά μια στάση αντίστασης και έμπρακτης διαφοροποίησης.   

Εν κατακλείδι η απάντηση στο ερώτημα πως η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι χρήσιμη στην εποχή μας είναι να δώσει ένα υπόδειγμα σταθερής μορφής, να συμβάλλει δηλαδή στην κατασκευή ενός ευκρινούς συλλογικού αξιακού στερεώματος που θα δώσει το θάρρος να μετασχηματίζουν οι άνθρωποι τον εαυτό τους, επιχειρώντας αντίστοιχες αλλαγές και στο κοινωνικό πλαίσιο.

Διαβάστε ακόμη, το 2ο μέριος της ενότητας με τίτλο: Το σύγχρονο νόημα της ψυχοθεραπείας: Η διαλεκτική της ψυχοθεραπείας.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Γιώργος Γιαννούσης - Ψυχοθεραπευτής

Ψυχοθεραπευτής, Οικογενειακός θεραπευτής, Επιστημονικός Υπεύθυνος στο Ινστιτούτο εφαρμοσμένης συμβουλευτικής & ψυχοθεραπείας - ΝΗΜΑ.

2410.533737

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού