Η Σιωπή στις Αίθουσες Τοκετού: Η Ανατομία της Μαιευτικής Βίας

Ακρόαση άρθρου......

Τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική κοινότητα άρχισε να επικεντρώνεται στο φαινόμενο της μαιευτικής βίας. Πρόκειται για τις πράξεις που προκαλούν σωματική και ψυχολογική βία έναντι των γυναικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού (Ayres-de-Campos et al., 2024).

Μερικά παραδείγματα της μαιευτικής βίας είναι:

• οι βίαιες πράξεις,
• η τιμωρία,
• οι χυδαίες εκφράσεις,
• οι διακρίσεις,
• η εξύβριση,
• η οικονομική εκμετάλλευση,
• η ταπείνωση,
• η αποτυχία παροχής έγκυρης παρέμβασης
• η ασέβεια προς το φύλο, την καταγωγή, την εθνικότητα, τον πολιτισμό και τις προσωπικές πεποιθήσεις
• η παραμέληση
• η έλλειψη ιδιωτικότητας
• η απόκρυψη πληροφοριών,ο εξαναγκασμός και η απουσία συναίνεσης εκ μέρους τους για οποιαδήποτε ενέργεια
  (Ayres-de-Campos et al., 2024 ∙ Darilek, 2018 ∙ Ferreira et al., 2021).

Πρέπει να επισημανθεί πως ο όρος «μαιευτική» παραπέμπει στην χρήση βίας από πλευράς των μαιευτήρων, κάτι το οποίο δεν υφίσταται, καθώς δύναται να προέρχεται και από άλλους επαγγελματίες υγείας (Ayres-de-Campos et al., 2024).

Η πραγματικότητα της μαιευτικής βίας στην Ελλάδα

Η μελέτη του Antoniou (2021) σχετικά με την μαιευτική στην Ελλάδα, υποστήριξε πως το 36.9% των γυναικών που συμμετείχαν, δήλωσαν πως είχαν βιώσει μαιευτική βία και πως θα ήταν ωφέλιμο να καταγραφούν αυτά τα περιστατικά. 

Σε μία άλλη έρευνα, οι περισσότερες ελληνίδες γυναίκες χαρακτήρισαν ποικίλες παρεμβάσεις ως περιττές και  αναίτιες.

Η συχνότερες ήταν:

• η εσπευσμένη έναρξη του τοκετού με τεχνητούς πόνους
• το τεχνητό σπάσιμο των νερών
• η χορήγηση ωκυτοκίνης
• η τεχνητή πρόκληση τοκετού
• η γενικότερη ψυχολογική πίεση για την έναρξή του

Μάλιστα, επισήμαναν ως τραυματικές, παρεμβάσεις, όπως:

• το ξύρισμα
• την άρνηση παροχής φαρμακευτικής αγωγής για τον πόνο
• το κλύσμα,
• την είσοδο προσωπικού ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης χωρίς έλεγχο στην αίθουσα τοκετού,
• τις συνεχείς κολπικές εξετάσεις, την απαγόρευση της κίνησης ακόμα και με συνοδεία,
• το βίαιο τράβηγμα του τραχήλου της μήτρας,
• την άμεση απολίνωση του ομφάλιου λώρου,
• την έλλειψη υποστήριξης κατά την διάρκεια του θηλασμού,
• την απουσία ενημέρωσης για την υγεία των βρεφών. .

 Οι περισσότερες συμμετέχουσες τόνισαν πως δεν είχαν ενημερωθεί ούτε συναινέσει σε τέτοιου είδους πρακτικές (Gatsarouli et al., 2023)

Ο ρόλος της κοινωνικοοικονομικής θέσης στη μαιευτική βία

Έχει παρατηρηθεί ότι η ευαλωτότητα στην παροχή μη ποιοτικών υγειονομικών υπηρεσιών και στη μειωμένη φροντίδα είναι εντονότερη σε οικογένειες με χαμηλό οικονομικό εισόδημα, καθώς και σε νεαρές εγκυμονούσες (Molla et al., 2022).

Σύμφωνα με την έρευνα των Edward και Kibanda (2022), το κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση μαιευτικής βίας.

Ειδικότερα, στις αγροτικές περιοχές—όπου συνήθως επικρατούν χαμηλότερα κοινωνικά και μορφωτικά επίπεδα—παρατηρούνται λιγότερα καταγεγραμμένα περιστατικά μαιευτικής βίας.

Αυτό αποδίδεται στο γεγονός ότι οι γυναίκες δεν είναι επαρκώς ενήμερες ή συνειδητοποιημένες ως προς τα δικαιώματά τους.

Παράλληλα, λόγω περιορισμένων εμπειριών από υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, συχνά δεν είναι ευαισθητοποιημένες και τείνουν να εκλαμβάνουν τέτοιες πρακτικές ως φυσιολογική μεταχείριση από τους επαγγελματίες υγείας.

Τραυματικές εμπειρίες τοκετού και οι επιδράσεις τους στη μητρότητα

Όπως κανείς μπορεί να αντιληφθεί, ο τοκετός είναι ένα από τα πιο απαιτητικά γεγονότα στη ζωή μιας γυναίκας και όταν συνοδεύεται από τραυματικές εμπειρίες μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο στις γυναίκες όσο και στις οικογένειές τους.

Πρωτίστως, η μαιευτική βία έχει συνδεθεί με:

• τη διαταραχή του μετατραυματικού στρες,
• την επιλόχειο κατάθλιψη,
• το φόβο τοκετού,
• το δυσλειτουργικό δέσιμο μητέρας και βρέφους,
• τους αυξημένους κινδύνους επιπλοκών,
• καθώς και με την απώλεια της εμπιστοσύνης προς τα συστήματα υγείας,

με αποτέλεσμα να αποθαρρύνονται να ζητήσουν ιατρική περίθαλψη.

Πολλές φορές, οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ως αντικείμενο της γέννησης, ενώ το ιατρικό προσωπικό φαίνεται να αντιμετωπίζεται ως το πιο ενεργό κατά τη διάρκεια του τοκετού (Pickles & Herring, 2020 ∙ Scotland, 2020 ∙ Taheri et al.,2018).

Επίσης, δυσκολεύονται να μοιραστούν τις βίαιες εμπειρίες τους και βιώνουν αισθήματα φόβου, απομόνωσης, πόνου και αδυναμίας. Όταν μοιράζονται αυτές τις εμπειρίες, χρησιμοποιούν λέξεις όπως «σοκ», «έκθεση», «μούδιασμα», «απογύμνωση» και «απόρριψη», και τις παρομοιάζουν με την εμπειρία του βιασμού (Ali & Rogers, 2023 ∙ Γαλανοπούλου, 2024).

Η βιβλιογραφία επισημαίνει πως αυξάνονται οι πιθανότητες να επηρεαστεί αρνητικά ο θηλασμός του βρέφους, διότι οι γυναίκες βιώνουν τον θηλασμό ως βάρος και μια διαρκής υπενθύμιση των τραυματικών γεγονότων κατά τον τοκετό (Beck, 2015 ∙ Mena-Tudela et al., 2022). 

Εν κατακλείδι, η μαιευτική βία αποτελεί ένα υπαρκτό και σοβαρό φαινόμενο, το οποίο πλήττει τη δημόσια υγεία, παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και επηρεάζει αρνητικά την ψυχική, σωματική και συναισθηματική υγεία των γυναικών. Παράλληλα, διαταράσσει τη σχέση τους με τα νεογνά και, κατ’ επέκταση, με το υπόλοιπο οικογενειακό περιβάλλον.

Οι γυναίκες που έχουν υποστεί τέτοιου είδους πρακτικές είναι σημαντικό να αναζητούν βοήθεια από ειδικούς, προκειμένου να διαχειριστούν τις τραυματικές εμπειρίες που έχουν βιώσει. Επιπλέον, είναι ωφέλιμο να απευθύνονται σε ομάδες γονέων, συλλόγους θηλασμού ή άλλες υποστηρικτικές δομές που ενισχύουν την αίσθηση του ανήκειν και της κατανόησης.

Ωστόσο, ζωτικής σημασίας παραμένει η πρόληψη και η αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου, μέσα από τη θεσμοθέτηση σαφών νομοθετικών πλαισίων για την προστασία των γυναικών κατά τον τοκετό, την ενδυνάμωσή τους, την ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματά τους, αλλά και την ενίσχυση της αναφοράς τέτοιων περιστατικών χωρίς φόβο ή στιγματισμό. Παράλληλα, απαιτείται η δημιουργία υποστηρικτικών δομών για την ψυχοσυναισθηματική στήριξη των γυναικών.

Η κατανόηση και η αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου, τελικά, προϋποθέτει τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων ειδικοτήτων, με σεβασμό στην αξιοπρέπεια, την αυτονομία και την εμπειρία κάθε γυναίκας.

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία

Ali, P., & Rogers, M. M. (Eds.). (2023). Gender-based violence: A comprehensive guide (Vol. 348). Springer.

Antoniou, K. (2021). The experience of childbirth in public hospitals. An investigation of the phenomenon of obstetric violence in Greece. [Master’s thesis]. Hellenic Open University

Ayres-de-Campos, D., Simon, A., Modi, N., Tudose, M., Saliba, E., Wielgos, M., ... & Jacobsson, B. (2024). EUROPEAN ASSOCIATION OF PERINATAL MEDICINE (EAPM) EUROPEAN MIDWIVES ASSOCIATION (EMA) Joint position statement: Caesarean delivery rates at a country level should be in the 15-20% range. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 294, 76-78. doi.org/10.1016/j.ejogrb.2024.01.005 

Beck, C. T. (2015). Middle range theory of traumatic childbirth: The ever-widening ripple effect. Global qualitative nursing research, 2, 2333393615575313. doi.org/10.1177/2333393615575313 

Darilek, U. (2018). A woman's right to dignified, respectful healthcare during childbirth: A review of the literature on obstetric mistreatment. Issues in mental health nursing, 39(6), 538-541. doi.org/10.1080/01612840.2017.1368752 

Edward, M. M., & Kibanda, Z. (2022). Obstetric violence: A public health concern. Health science reports, 6(1), e1026. doi.org/10.1002/hsr2.1026  

Ferreira, G. I., Barbosa, K. H., Duarte, A. D. C., De Oliveira, C., & Guilhem, D. (2021). Bioethics in childbirth care: Protocol for a scoping review. JMIR Research Protocols, 10(7), e29921. doi.org/10.2196/29921  

Gatsarouli, F. (2023). " I felt literally violated in every cell of my body.": A feminist phenomenological study on obstetric violence in Greece. Retrieved from diva-portal.org/smash/get/diva2:1787496/FULLTEXT01.pdf  

Mena-Tudela, D., Iglesias-Casas, S., Cervera-Gasch, A., Andreu-Pejó, L., González-Chordá, V. M., & Valero-Chillerón, M. J. (2022). Breastfeeding and obstetric violence during the SARS-CoV-2 pandemic in Spain: Maternal perceptions. International journal of environmental research and public health, 19(23), 15737. doi.org/10.3390/ijerph192315737  

Molla, W., Wudneh, A., & Tilahun, R. (2022). Obstetric violence and associated factors among women during facility based childbirth at Gedeo Zone, South Ethiopia. BMC pregnancy and childbirth, 22(1), 565. doi.org/10.1186/s12884-022-04895-6  

Pickles, C., & Herring, J. (Eds.). (2020). Women’s Birthing Bodies and the Law: Unauthorised Intimate Examinations, Power and Vulnerability. Bloomsbury Publishing. 

Scotland, M. (2020). Birth shock: How to recover from birth trauma-why at least you've got a healthy baby isn't enough. Pinter & Martin.

Taheri, M., Takian, A., Taghizadeh, Z., Jafari, N., & Sarafraz, N. (2018). Creating a positive perception of childbirth experience: systematic review and meta-analysis of prenatal and intrapartum interventions. Reproductive health, 15, 1-13. doi.org/10.1186/s12978-018-0511-x

Ελληνική βιβλιογραφία

Γαλανοπούλου, Π. (2024). Η μαιευτική βία ως παραβίαση βασικών βιοηθικών αρχών.