Έλα να το δούμε!

Έφτασε εκείνη η στιγμή που ο ασθενής, μετά από πολλή σκέψη, φόβους, δυσφορία, άγχος, ανασφάλεια, αγγίζει επιτέλους το κουδούνι του Χ ψυχοθεραπευτή. Το χέρι τρέμει και δυσκολεύεται να πατήσει το μικρό κουμπί που διακοσμεί την πλαφονιέρα.

Το αίσθημα που αναδύεται είναι παρόμοιο με αυτό που νιώθει ο ασθενής μέσα στην αίθουσα του χειρουργείου εν αναμονή μιας δύσκολης επέμβασης (εννοείται λίγο πριν την αναισθησία).

Αφού ανοίξει η πόρτα του ψυχοθεραπευτικού γραφείου, μια νέα εμπειρία ξεκινά για τον υποψήφιο θεραπευόμενο.

Άλλος είναι πιθανόν να βιώσει τη νέα συνθήκη με άγχος, άλλος με φόβο και αγωνία, κάποιος ίσως δει τη θεραπευτική καρέκλα ως μια λυτρωτική διέξοδο, που θα δώσει λύσεις στα προβλήματά του, κάποιος άλλος ίσως ανακουφιστεί βλέποντας τα πράγματα να είναι πιο χαλαρά από αυτά που φανταζόταν, και άλλος μπορεί να κάνει μια συνεδρία, να μην ταιριάξει με τον θεραπευτή και να μην ξαναεμφανιστεί.

Ωστόσο, αυτές είναι υποθέσεις που μπορεί να ισχύσουν, μπορεί και όχι. Αν, όμως, δοθεί η ευκαιρία να προχωρήσει η θεραπεία και έχει καλή έκβαση, τότε, συν τω χρόνω, γεννιέται μια συνθήκη που συνιστά το βασικό συστατικό μιας επιτυχημένης θεραπευτικής συμμαχίας. Αυτό που στον κοινό λόγο ονομάζουμε σχέση.

Η ποιότητα της σχέσης μεταξύ θεραπευτή-θεραπευόμενου θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε να μαλακώσουν τα άγχη, οι φόβοι και οι δυσκολίες του θεραπευόμενου. Δηλαδή να φύγουν τα εμπόδια που δυσκολεύουν τη ζωή και την εξέλιξή του.

Η καλή σχέση του θεραπευτικού ζευγαριού θα βοηθήσει τον θεραπευόμενο να χωθεί αναπαυτικά στη θεραπευτική καρέκλα και να αξιοποιήσει το αυτοβιογραφικό ταξίδι του, περνώντας μέσα από διάφορα συναισθηματικά μονοπάτια, που θα τον οδηγήσουν στο να κατανοήσει τις δυσκολίες του.

Συνήθως, για να φτάσει κάποιος έξω από το γραφείο ενός ειδικού ψυχικής υγείας, θα πρέπει ο ψυχικός πόνος να έχει φτάσει σε αφόρητο σημείο. Ο πονεμένος άνθρωπος ψάχνει μια σανίδα σωτηρίας, κάποιον να τον ακούσει και να τον καταλάβει. Ενίοτε, σε συνειδητό επίπεδο, αναζητά κάποια «αυθεντία» που θα του δώσει μια συμβουλή.
Και ας γνωρίζει στο πετσί του ότι οι συμβουλές σχεδόν ποτέ δεν βοηθούν.
Και ας έχει έρθει πολλές φορές στο σημείο τόσο ο ίδιος όσο και οι οικείοι του να έχουν σκεφτεί όλες τις πιθανές λύσεις του προβλήματος, τις οποίες όμως δεν μπορεί να ακολουθήσει.

Είναι πολλές οι φορές που όλοι ξέρουμε τι θα μας βοηθήσει και τελικά επιλέγουμε το αντίθετο. Από απλά πράγματα, όπως το να φάμε ένα γλυκό, ενώ ο γιατρός το απαγορεύει, μέχρι να παραμείνουμε σε μια τοξική σχέση, ενώ όλα τα σημάδια δείχνουν προς την έξοδο.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, ο υποψήφιος θεραπευόμενος ψάχνει να καταλάβει τι στο καλό γίνεται και τι χρειάζεται προκειμένου να ανακουφιστεί. Και στην πορεία, καταλαβαίνει ότι οι συμβουλές περί σωστού και λάθους είναι καλές μόνο για εγχειρίδια ηλεκτρικών συσκευών. Μέχρι να φτάσει σε αυτό το σημείο, όμως, συνήθως κυριαρχεί μια μεγάλη εσωτερική δυσφορία και η αίσθηση ότι, ενώ η λύση μπορεί να φαίνεται αυτονόητη, τελικά το πρόβλημα δείχνει να είναι πιο βαθύ.

Συχνά, δίνεται η λανθασμένη εντύπωση ότι ο θεραπευτής είναι μια αυστηρή, ανέκφραστη φιγούρα, που κοιτά από καθέδρας τον θεραπευόμενο με ψυχρότητα, χωρίς συναίσθημα και χωρίς συγκίνηση.

Με μεγάλη έκπληξη, ακούω κατά καιρούς θεραπευόμενους να λένε: «Δεν ήξερα ότι έχετε κι εσείς συναισθήματα όταν ακούτε τις δικές μας ιστορίες», και εγώ απαντώ: «Κανονικά έτσι είναι, απλώς σήμερα ξέχασα να αφήσω την ψυχική μου συσκευή στο σπίτι».

Ο σοφός Έλληνας στοχαστής και συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης είχε κάποτε πει: «Ο άνθρωπος, όταν νιώθει πόνο, είναι ζωντανός, αλλά, όταν νιώθει τον πόνο του άλλου, τότε ναι, είναι άνθρωπος».

Οπωσδήποτε, δεν είναι δουλειά του θεραπευτή να ταυτίζεται βιωματικά με τον θεραπευόμενο, να κλαίει και να καταρρέει μαζί του.

Οφείλει, όμως, να είναι εκεί για να τον ακούει, να τον κατανοεί και να τον στηρίζει, χωρίς να τον επικρίνει και χωρίς να τον κάνει να νιώθει ότι κάθεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου.

Ο θεραπευτής οφείλει να συνοδεύει τον θεραπευόμενο στο θεραπευτικό ταξίδι του, χωρίς να τον κατευθύνει και χωρίς να προσπαθεί να τον κάνει συμβατό με τις δικές του αξίες και πεποιθήσεις. Να είναι σε θέση να δείχνει ενσυναίσθηση, χωρίς όμως να ταυτίζεται μαζί του. Να μπορεί δηλαδή να νιώσει τα βιώματα και τις εμπειρίες του, αλλά παράλληλα να κρατά και την απόσταση του παρατηρητή, μιας και ο ρόλος του κινείται ανάμεσα σε δύο θέσεις: τόσο στη θέση του παρατηρητή όσο και σε αυτή του συμμετέχοντα.

Εν ολίγοις, να είναι άνθρωπος και όχι να προσποιείται τον άνθρωπο. Συνεπώς, αν η σχέση του θεραπευτικού ζευγαριού ευδοκιμήσει, θα συνθέσουν μαζί το μωσαϊκό της ζωής του θεραπευόμενου.

Ο ρόλος του θεραπευτή μέσα στο θεραπευτικό σκηνικό, η μορφή του, η ιδιότητά του κατά καιρούς θα μεταβάλλονται, όπως τα χρώματα του χαμαιλέοντα μέσα στο φυσικό περιβάλλον του. Η κάθε μορφή που θα αλλάζει ο θεραπευτής μέσα στη θεραπευτική διαδικασία είναι αυτή που θα του δίνει ο θεραπευόμενος ανάλογα με τη δική του διάθεση, τις δικές του σκέψεις, ανάγκες, τις δικές του προσδοκίες. Ο θεραπευτής, από την άλλη, οφείλει να είναι εκεί, να αντέχει και να εμπεριέχει όλα τα αρνητικά συναισθήματα του θεραπευόμενου. Να μπορεί να πάρει μέσα του την ψυχική οδύνη, να τη μεταβολίσει και κατόπιν, με έναν εύληπτο τρόπο, να τη μετατρέψει σε σκέψεις και να επιτρέψει σε καταχωνιασμένα συναισθήματα να αναδυθούν.

Έτσι, το θεραπευτικό ζεύγος θα πορευτεί μαζί για αρκετό καιρό, ο θεραπευτής θα γίνει μέντορας, γονιός, θα γίνει η αντανάκλαση του θεραπευόμενου. Θα τον ακούσει, θα τον κατανοήσει και μαζί θα φτιάξουν μια μοναδική σχέση. Θα περπατήσουν χέρι χέρι, ξανά και ξανά μέσα στα σκοτεινά μονοπάτια της ψυχής του θεραπευόμενου, θα ξαναζήσουν παρέα τον ψυχικό πόνο, την εγκατάλειψη, την απόρριψη, την κακοποίηση και όλα τα οδυνηρά συναισθήματα που μπορεί να βίωσε μέσα στη χρονογραμμή της ζωής του. Με μια τεράστια διαφορά όμως. Πλέον, δεν θα νιώθει μόνος. Μαζί του θα έχει έναν άνθρωπο, ο οποίος τον αγαπά, έναν άνθρωπο που είναι έτοιμος να τον φροντίσει και να τον περιθάλψει.

Ωστόσο, η θεραπευτική πορεία δεν είναι εύκολη διαδικασία για κανέναν από τους δύο (θεραπευτή-θεραπευόμενο).

Θα έρθουν και άσχημες στιγμές, θα έρθουν στιγμές που ο θεραπευόμενος θα αμφισβητήσει τον θεραπευτή, θα τον απορρίψει, επειδή ένιωσε ότι δεν έλαβε τη φροντίδα που περίμενε, στιγμές που ο θεραπευόμενος θα εγκαταλείψει τον θεραπευτή του, επειδή αισθάνθηκε ότι ο ίδιος ετοιμάζεται να τον εγκαταλείψει.

Ο θεραπευόμενος, κατά το θεραπευτικό ταξίδι του, θα βρεθεί να ξαναπερπατά στα μονοπάτια της ζωής του. σε εκείνα που νόμιζε ότι έχει αφήσει πίσω, αλλά τελικά ήταν αρκετά μεγάλα ή δύσβατα για να τα ξεπεράσει. Θα αναβιώσει τον κύκλο της ζωής του. Θα ξαναέρθει αντιμέτωπος με τις τραυματικές του εμπειρίες, μέχρι να βρει μια άκρη, να καταλάβει τι του έχει συμβεί. Ίσως τότε νιώσει και πάλι μόνος, αβοήθητος, παραμελημένος, εγκαταλελειμμένος και ανήμπορος να πάει τη σκέψη του λίγο παραπέρα.

Αν ο θεραπευτής είναι αρκετά δυνατός να αντέξει την απόρριψη, την αμφισβήτηση και δεν παρασυρθεί από τη δική του ναρκισσιστική ανεπάρκεια, αν μείνει εκεί και αποδείξει με την παρουσία του στον θεραπευόμενο ότι συνεχίζει να τον αγαπά και ότι είναι πρόθυμος να τον φροντίζει, χωρίς να τον επικρίνει, χωρίς να του χρεώσει τίποτα. τότε, και μόνο τότε θα καταφέρει να επουλώσει τις πληγές του ασθενούς.

Είναι η στιγμή που η απόρριψη γίνεται εμπερίεξη, η κακοποίηση φροντίδα, και η εγκατάλειψη ένα ζεστό σπιτικό. Είναι το επιστέγασμα της θεραπευτικής επιτυχίας του ζευγαριού (θεραπευόμενου-θεραπευτή) και αποτελεί μια διορθωτική εμπειρία ζωής για τον θεραπευόμενο.

Σχετικά με τους συγγραφείς:

Βέρα Αθανασίου

Η Βέρα Αθανασίου είναι ψυχοθεραπεύτρια και αναλύτρια ομάδας. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αναλυτικής Ομαδικής και Οικογενειακής Ψυχοθεραπείας (Ε.Ε.Α.Ο. & Ο.Ψ.) και του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων.

Συνεργάζεται με τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, με συμμετοχές σε συνέδρια, καμπάνιες ενημέρωσης, τηλεδιασκέψεις σε σχολεία και καινοτόμες δράσεις, με στόχο την εκπαίδευση των παιδιών στη χρήση ψηφιακών μέσων, την ψυχοεκπαίδευση των γονέων και την πρόληψη σχετικά με τους ενδεχόμενους διαδικτυακούς κινδύνους.

Έχει συγγράψει με τον Μ. Σφακιανάκη τέσσερα βιβλία για γονείς και παιδιά, για θέματα εθισμού, διαδικτυακού εκφοβισμού και ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου.

Έχει παράσχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε πρόσφυγες και μετανάστες υπό την εποπτεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης.

Μάκης Μπάστας

Ο Μάκης Μπάστας είναι ψυχοθεραπευτής, αναλυτής ομάδας, θεραπευτής ατόμων, ζεύγους και οικογένειας.

Είναι τακτικό μέλος και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας Αναλυτικής Ομαδικής και Οικογενειακής Ψυχοθεραπείας (Ε.Ε.Α.Ο. & Ο.Ψ.).

Έχει παρακολουθήσει πλήθος σεμιναρίων και εκπαιδεύσεων στην ψυχοπαθολογία και την ψυχαναλυτική πρακτική, ενώ καθημερινά ασχολείται με τον συντονισμό ομάδων και την ψυχοθεραπευτική εργασία με εφήβους και ενήλικες στο ιδιωτικό του γραφείο.

Η ψυχοθεραπευτική του προσέγγιση βασίζεται στο μοντέλο της ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας αναλυτικού τύπου.

Το βιβλίο είναι διαθέσιμο για προπαραγγελία από τις εκδόσεις Διόπτρα ενώ αναμένεται να κυκλοφορήσει στις 24/04/2025