Οι έξι θεραπευτικές συνθήκες της Προσωποκεντρικής Ψυχοθεραπείας

Ακρόαση άρθρου......

Ο Καρλ Ρότζερς, Αμερικανός ψυχολόγος και ένας εκ των θεμελιωτών της ανθρωπιστικής ψυχολογίας, προσδιόρισε έξι βασικές συνθήκες που ωθούν το άτομο στην προσωπική ανάπτυξη μέσα από τη θεραπευτική διαδικασία. Θεωρούσε ότι όταν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις το άτομο οδηγείται προς μία εποικοδομητική εκπλήρωση των δυνατοτήτων που κρύβει μέσα του.

Τι είναι η Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία

Η προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας κατά την οποία η σχέση ανάμεσα στο σύμβουλο και τον πελάτη είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για την ανάπτυξη και την αλλαγή. Η σχέση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου είναι κάτι που στην σύγχρονες ψυχολογικές θεωρίες αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη βαρύτητα και λαμβάνεται ολοένα και περισσότερο υπόψιν. Σε αντίθεση όμως με άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις που εφαρμόζουν μια ποικιλία εργαλείων και τεχνικών, στην προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία, η θεραπευτική σχέση θεωρείται πως από μόνη της.... είναι θεραπευτική.

Αποκτήστε από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας, το βιβλίο Προσωποκεντρική θεραπεία. Το βιβλίο η προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία παρουσιάζει τη δουλειά του Eugene Gendlin, στενού συνεργάτη του Carl Rogers.

Η εγγενής τάση πραγμάτωσης του ατόμου παρέχει το κίνητρο για την ανάπτυξη και την αλλαγή, όμως, για να μπορέσει να λειτουργήσει, είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ασφάλειας όπου το άτομο τιμάται, γίνεται αποδεκτό και κατανοητό.

Η άποψη αυτή του Rogers για την θεραπεία ήταν το αποτέλεσμα της κλινικής του εμπειρίας και της έρευνας του για τους παράγοντες που επιφέρουν την θεραπευτική αλλαγή. Το 1957 δημοσίευσε τις «Αναγκαίες και Επαρκείς Συνθήκες της Θεραπευτικής Αλλαγής», οι οποίες περιγράφηκαν ως εξής:

Οι 6 Θεραπευτικές Συνθήκες της Προσωποκεντρικής Ψυχοθεραπείας

1. Δυο πρόσωπα, ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος, βρίσκονται σε μια ψυχολογική επαφή.

Για να κινητοποιηθεί η διαδικασία θετικής αλλαγής από την πλευρά του πελάτη, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να έχει δημιουργηθεί μια τουλάχιστον στοιχειώδης ψυχολογική επαφή με ένα άλλο πρόσωπο (στην προκειμένη, με τον προσωποκεντρικό θεραπευτή). Η πρώτη αυτή συνθήκη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη της διαδικασίας αλλαγής του ατόμου. Οι επόμενες πέντε συνθήκες αποτελούν χαρακτηριστικά της θεμελιωμένης σχέσης μεταξύ θεραπευτή και πελάτη.

2. Ο πρώτος, που θα ονομάσουμε "πελάτη", βρίσκεται σε κατάσταση εσωτερικής ασυμφωνίας, είναι ευάλωτος ή αγχωμένος.
Κατά την διάρκεια της ψυχολογικής επαφής της πρώτης συνθήκης, χαρακτηριστικό είναι πως ο θεραπευόμενος, βρίσκεται σε μια κατάσταση εσωτερικής αναστάτωσης, ευαλωτότητας και ασυμφωνίας. Προσέρχεται ωστόσο για θεραπεία διότι έχει αρχίσει να αποκτά μια ελάχιστη έστω επίγνωση αυτής της εσωτερικής ασυμφωνίας μεταξύ της αυτοεικόνας του και της βιωμένης εμπειρίας του, ή με άλλα λόγια, της πραγματικότητας που βιώνει.

3. Ο δεύτερος, τον οποίο θα ονομάσουμε θεραπευτή, είναι αυθεντικός και "ολόκληρος" μέσα στη σχέση.
Ο θεραπευτής πρέπει να διαθέτει αυτοεπίγνωση και γνησιότητα. Προς αποφυγή τυχόν παρερμηνείας, τα χαρακτηριστικά αυτά του θεραπευτή δεν υποδεικνύουν μια εικόνα αυθεντίας ή ενός τέλειου ανθρώπου-θεραπευτή. Η αυθεντικότητα του θεραπευτή σύμφωνα με τον Rogers και την προσωποκεντρική προσέγγιση αφορούν την ύπαρξη του θεραπευτή, η οποία με γνησιότητα προσφέρεται στον θεραπευόμενο, ανοικτή να αφουγκραστεί και να κατανοήσει το πλαίσιο αναφοράς και τις εμπειρίες του θεραπευόμενου.

4. Ο θεραπευτής βιώνει μια άνευ όρων θετική αποδοχή για τον πελάτη. 
Ο θεραπευτής, αποδέχεται τις εμπειρίες του πελάτη, στο σύνολο τους, ως συστατικά στοιχεία της προσωπικότητάς του. Τις αποδέχεται άνευ όρων, χωρίς να λαμβάνει μια κριτική στάση προς τα βιώματα του πελάτη κι αυτό, δεν αποτελεί ένα εργαλείο δουλειάς του θεραπευτή, αλλά έναν τρόπο ύπαρξης.

Η άνευ όρων αποδοχή δημιουργεί το κατάλληλο θεραπευτικό κλίμα για τον θεραπευόμενο. Καθώς αισθάνεται ότι δεν κρίνεται, καθώς δεν έχει φόβο απώλειας της εκτίμησης του θεραπευτή του, αποκτά ολοένα και περισσότερο την άνεση και την ασφάλεια να επεξεργαστεί τα πιο ενδόμυχα και σκοτεινά κομμάτια του εαυτού του.

Η 4η συνθήκη της άνευ όρων αποδοχής των άλλων, είναι αυτή η οποία αν δεν αποτελεί μια αληθινή στάση ζωής αλλά ένα επιτηδευμένο εργαλείο δουλειάς, γίνεται σύντομα αντιληπτή από τον θεραπευόμενο με αποτέλεσμα την εκδήλωση μηχανισμών άμυνας του εαυτού και εν τέλει, την διακοπή της θεραπευτικής διαδικασίας. 

Συχνά ακούγεται -κυρίως από μη έμπειρους θεραπευτές κατευθυντικών προσεγγίσεων- η φράση: "εφαρμόζω σε ένα βαθμό και την προσωποκεντρική προσέγγιση στην δουλειά μου με πελάτες".

Παρουσιάζεται με άλλα λόγια η άνευ όρων αποδοχή, ως ένα εργαλείο που ενίοτε προσφέρεται στον θεραπευόμενο, σαν μια στρατηγική επίτευξης ενός θεραπευτικού σκοπού, σε μια δεδομένη στιγμή. Μοιάζει απλοϊκό και εύκολο, να... βάλουμε λίγη ενσυναίσθηση, να προσθέσουμε και λίγη αποδοχή, για να επιτύχουμε να χτίσουμε μια πιο βαθιά θεραπευτική σχέση. Όμως οι σχέσεις, προσωπικές ή θεραπευτικές, δεν χτίζονται με στρατηγικές, αλλά δομούνται σταδιακά, μέσα από τον τρόπο ύπαρξης του καθενός, μέσα από την συνολική "ποιότητα παρουσίας" του εκάστοτε προσώπου και σε αυτήν την ποιότητα παρουσίας, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι επόμενες δύο θεραπευτικές συνθήκες.

5. Ο θεραπευτής βιώνει μια ενσυναισθητική κατανόηση του εσωτερικού πλαισίου αναφοράς του πελάτη και προσπαθεί να επικοινωνήσει αυτή την κατανόηση στον πελάτη. 

Ο θεραπευτής αναπτύσσει μία ενσυναισθητική κατανόηση για τις εμπειρίες του πελάτη χωρίς όμως ο ίδιος να εμπλέκεται συναισθηματικά. Αντιλαμβάνεται, δηλαδή, τα συναισθήματα και τη σημασία που αποδίδει σε αυτά ο πελάτης, απέχει όμως από τα όρια της συναισθηματικής ταύτισης.

6. Η επικοινωνία της ενσυναισθητικής κατανόησης και της άνευ όρων αποδοχής του θεραπευτή προς τον θεραπευόμενο επιτυγχάνεται τουλάχιστον ως ένα ελάχιστο βαθμό.

Βασικός παράγοντας για να θεωρεί αποτελεσματική η θεραπευτική διαδικασία και να δημιουργηθεί το απαραίτητο πλαίσιο ανάπτυξης και αλλαγής του θεραπευόμενου, είναι η ποιότητα παρουσίας του θεραπευτή, η ενσυναισθητική του κατανόηση και η απεριόριστη αποδοχή του για την πραγματικότητα του θεραπευόμενου, να γίνεται αντιληπτή από τον τελευταίο, έστω σε κάποιο βαθμό.

Θεραπευτικό Αποτέλεσμα στην Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία

Αν οι έξι συνθήκες που αναφέρθηκαν παραπάνω, έχουν μια γνήσια και διαρκή παρουσία στην θεραπευτική διαδικασία για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα, τότε είναι ικανές και αρκετές ώστε να επιτρέψουν την ανάπτυξη της θεραπευτικής αλλαγής στον θεραπευόμενο, χωρίς μάλιστα να απαιτείται οποιαδήποτε άλλη τεχνική ή μεθοδολογία. Αυτό που ουσιαστικά διαφοροποιεί την προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία από άλλες προσεγγίσεις, είναι ακριβώς αυτή η βαρύτητα που δίνεται στην ίδια την σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των 2 προσώπων: αν η σχέση δομείται μέσα από την ποιότητα της θετικής άνευ όρων αποδοχής, της ενσυναίσθησης και της αυθεντικότητας, τότε, χωρίς να απαιτηθούν άλλες παρεμβάσεις, κατευθύνσεις ή συμβουλές, με ένα σχεδόν μαγικό τρόπο, ο θεραπευόμενος βιώνει μια απεριόριστη ελευθερία να είναι ο εαυτός του, όπως μπορεί και όπως αντέχει να είναι και αυτή η ελευθερία, αποτελεί τη βάση της ανάπτυξης, της διαφοροποίησης και εν τέλει της αλλαγής.

Σύμφωνα με τα ίδια τα λόγια του Rogers: «Το άτομο έχει μέσα του πλούσιες δυνατότητες να κατανοεί τον εαυτό του και να μεταβάλλει την αυτο-εικόνα του και τις βασικές στάσεις ζωής. Οι δυνατότητες αυτές μπορούν να απελευθερωθούν μόνο εάν εξασφαλιστεί ένα συγκεκριμένο κλίμα διευκολυντικών ψυχολογικών στάσεων».

Η θεραπευτική αλλαγή

Όταν λοιπόν ικανοποιούνται οι 6 παραπάνω συνθήκες, τότε τίθεται σε κίνηση η διαδικασία θεραπευτικής αλλαγής.

Συγκεκριμένα, παρατηρούνται τα εξής:

• Ο θεραπευόμενος, αρχίζει να εκφράζει, λεκτικά και μη, ολοένα και πιο ελεύθερα τα συναισθήματά του και το νόημα τους.
• Η έκφραση των συναισθημάτων αναφέρεται ολοένα και περισσότερο στον εαυτό. Τα συναισθήματα, δεν αποδίδονται πια σε εξωτερικούς παράγοντες.
• Ο θεραπευόμενος "συμβολοποιεί" με μεγαλύτερη ακρίβεια τις εμπειρίες του και αντιλαμβάνεται με μεγαλύτερη σαφήνεια την ασυμφωνία μεταξύ εμπειριών και αυτοαντίληψης.
• Βιώνει συναισθήματα που προηγούμενα είχαν αποκλειστεί από τη συνειδητότητα του.
• Η αυτοαντίληψη και κατ επέκταση η αυτοεικόνα του διευρύνεται και αναδομείται μέσα από τις νέες συμβολοποιήσεις εμπειριών. Η πραγματικότητα γίνεται ολοένα και περισσότερο κατανοητή και αποδεκτή, δημιουργώντας έτσι τη βάση για περαιτέρω, πιο πυρηνικές αλλαγές.
• Παρατηρείται μία διαρκώς αυξανόμενη συμφωνία μεταξύ της αυτοεικόνας και του ιδανικού εαυτού με αποτέλεσμα την μείωση του άγχους και της εσωτερικής έντασης του θεραπευόμενου.
• Η επικοινωνία καταρχάς με τον θεραπευτή και κατ΄επέκταση με άλλες, προσωπικές σχέσεις, γίνεται διαρκώς πιο ανοικτή, πιο ουσιαστική.
• Αυξάνεται η ικανότητα για αντιμετώπιση νέων προκλήσεων και νέων εμπειριών.

Σύμφωνα με τον Rogers, τα άτομα που προσέρχονται για θεραπεία, αναπτύσσονται και ωριμάζουν μέσα από τη θεραπευτική διαδικασία, αρχίζουν και εμφανίζουν τις παρακάτω στάσεις:

• Τείνουν να αποβάλλουν τα προσωπεία.
• Τείνουν να απορρίπτουν τους όρους αξίας και τις κοινωνικές νόρμες (τα πρέπει...)
• Είναι περισσότερο... ο εαυτός τους, δίνοντας ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στο δικό τους, εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς, παρά στις επιταγές των τρίτων.
• Αποδέχονται τον εαυτό, τα προσωπικά συναισθήματα, τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους.
• Είναι ολοένα και περισσότερο δεκτικοί σε νέες, εσωτερικές και εξωτερικές εμπειρίες.

Διαβάστε αναλυτικές πληροφορίες για το Μεταπτυχιακό Προσωποκεντρικής & Βιωματικής Ψυχοθεραπείας & Συμβουλευτικής που προσφέρεται από το Κολλέγιο Ανθρωπιστικών Επιστημών ICPS.

Χαρακτηριστικά του Προσωποκεντρικού ΨυχοΘεραπευτή

1. Ο θεραπευτής κατά τη θεραπευτική διαδικασία έχει ευθύνη προς τον πελάτη του και όχι για τον πελάτη.
2. Δεν καθοδηγεί τον πελάτη αλλά λειτουργεί ως συνοδοιπόρος του κατά τη θεραπευτική διαδικασία.
3. Δεν είναι αυθεντία και δεν φορά προσωπείο αυθεντίας. Αναγνωρίζει ότι ο μόνος ειδικός, είναι ο ίδιος ο πελάτης!
4. Δεν ενδιαφέρεται για την «επιτυχία».
5. Μέλημα του θεραπευτή, είναι να παρέχει το "κλίμα" αποδοχής, ενσυναίσθησης και αυθεντικότητας, όπως αναφέρουν παραπάνω οι θεραπευτικές συνθήκες.
6. Στόχος του είναι να συμβάλλει ώστε ο πελάτης να έχει την απεριόριστη ελευθερία να είναι ο εαυτός του, όπως μπορεί και όσο αντέχει να είναι.

Βιβλιογραφία: 

1. Rogers, C. R. (1961). On becoming a person:A therapist's view of psychotherapy. Boston: Houghton Mifflin Company.
2. Tony Merry (1994) - Invitation to Person-centred Psychology

Διαβάστε ακόμη για την Προσωποκεντρική Προσέγγιση: Γιατί η Προσωποκεντρική Θεραπεία μπορεί να είναι μόνο.. Προσωποκεντρική 

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Δοϊρανλής Νίκος - Ψυχολόγος

Δοϊρανλής Νίκος: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Επιστημονικός Υπεύθυνος του PSYCHOLOGY.GR Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία & Συμβουλευτική. Msc in PCA Counseling, University of Strathclyde. Εκπαιδευτής και επόπτης ψυχολόγων που ασκούν την προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία.

2310.822292

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού