Η δραματοθεραπευτική σκηνή: Από τη θεατρική σκηνή στην ψυχοθεραπευτική πράξη

Ακρόαση άρθρου......

«Ο κόσμος είναι μια θεατρική σκηνή και όλοι, άντρες και γυναίκες, απλά ηθοποιοί. Έχουν τις εισόδους τους και τις εξόδους τους. Και ο κάθε άνθρωπος στον καιρό του παίζει πολλούς ρόλους, καθώς οι πράξεις όπου εμφανίζεται είναι οι εφτά ηλικίες» έγραφε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ περίπου το 1599 στην κωμωδία του «Όπως σας αρέσει», αντικατοπτρίζοντας ολόκληρη την εποχή του –όπου πράγματι οι άνθρωποι θεωρούνταν πως έπαιζαν στη μεγάλη θεατρική κοσμική σκηνή.

Η θεατρική σκηνή και το τραυματικό γεγονός

Εάν όμως οι άνθρωποι είναι ηθοποιοί, ποιος είναι το κοινό; Ποιος ο σκηνοθέτης; Ποιος γράφει το σενάριο και ποιος φτιάχνει τα σκηνικά;

Αυτή η ερώτηση φαίνεται ιδιαίτερα επίκαιρη το τελευταίο επτάμηνο, όπου τα πάντα δείχνουν παράλογα και υπερβολικά. Και εντέλει, αν είμαστε απλώς ηθοποιοί σε ένα έργο που άλλοι έγραψαν για εμάς, ποια η δική μας επιλογή και ευθύνη για τις αποφάσεις της ζωής μας;

Ο Peter Brook (1998) ορίζει τη θεατρική σκηνή ως έναν άδειο χώρο. Η θεατρική πράξη «γεννιέται» από τη στιγμή που κάποιος διασχίζει αυτό τον άδειο χώρο και κάποιος άλλος τον παρακολουθεί. Αυτή η κενότητα του χώρου είναι που θα δώσει την δυνατότητα σε κάτι νέο να γεννηθεί. «Το άδειο στο θέατρο επιτρέπει στη φαντασία να γεμίζει τα κενά» υποστηρίζει ο Άγγλος σκηνοθέτης (1998:46)

Η θεατρική σκηνή είναι ο υπαρκτός, οριοθετημένος ή ανοριοθέτητος χώρος που χωρίζει την θεατρική πράξη από την πραγματική ζωή, είτε μεγαλώνοντας το χάσμα ανάμεσά τους, είτε ελαχιστοποιώντας το -στις μοντέρνες και μεταμοντέρνες θεατρικές πρακτικές, όπου οι θεατές είναι μέρος της θεατρικής σκηνής.

Η θεατρική σκηνή είναι ο χώρος του «σα να» που επιτρέπει την λειτουργία της αισθητικής απόστασης, το βίωμα μιας εμπειρίας πεποιημένης και αισθητικοποιημένης –παρέχοντας την απαραίτητη και ασφαλή απόσταση από το πραγματικό, ενδεχομένως ακόμα και τραυματικό, γεγονός.

Δραματοθεραπεία και εαυτός

Ο Στέλιος Κρασανάκης (στο Ένωση Δραματοθεραπευτών και Παιγνιοθεραπευτών Ελλάδας, 2010:156) υποστηρίζει πως «[…] η Δραματοθεραπεία εξυπηρετεί τη δημιουργία ενός εαυτού που αποτελείται από σώμα, αισθήσεις, αισθήματα, αισθητική, αλλά και πως στη Δραματοθεραπεία συμβαίνει το παράδοξο συγχρόνως να έχει ανάγκη αλλά και να παρέχει τα υλικά της εφεύρεσης του εαυτού, που δεν μπορεί παρά να είναι αισθητικά, με την προϋπόθεση εκείνο που συμβαίνει στο πεδίο του αισθητικού, να μην αφορά μόνο αυτό αφ’ εαυτό, αλλά να το υπερβαίνει, αγγίζοντας το ανθρωπολογικό, το πολιτικό, το κοινωνικό, το δημόσιο όσο και το ιδιωτικό ή το ενδοψυχικό».

Ο Γιόχαν Χουιζίνγκα (1989:24) περιέγραφε τον χώρο του παιχνιδιού ως έναν προσωρινό κόσμο, «μέσα στον συνήθη κόσμο, αφιερωμένο στην τέλεση μιας πράξης ανεξάρτητης από τον καθημερινό πρακτικό βίο». Έναν χώρο απομονωμένο, καθαγιασμένο και απαγορευμένο μέσα στον οποίο ισχύουν ειδικοί κανόνες.

Αντίστοιχα και στη δραματοθεραπευτική σκηνή, η δράση που λαμβάνει χώρα είναι κάτι ξεχωριστό από την καθημερινότητα και την πραγματική ζωή, είναι ζωή επί το άπειρο –αφού τόσες είναι οι δυνατότητες που η σκηνή και η φαντασία προσφέρουν.

Πώς λειτουργεί η δραματοθεραπεία;

Η Δραματοθεραπεία είναι η ψυχοθεραπευτική εκείνη μέθοδος που αξιοποιεί την έννοια της θεατρικής σκηνής στη θεραπευτική πράξη. Στον άδειο χώρο της δραματοθεραπευτικής σκηνής χρειάζεται μόνο το άτομο ή η ομάδα απέναντι στον παρατηρητή (δραματοθεραπευτή/τρια, ομάδα) και η ίδια η σκηνή θα δώσει το έναυσμα.

Το άτομο/ ομάδα επάνω στη σκηνή θα αναπαραστήσει μια πραγματική ιστορία, μια φανταστική ιστορία, θα φανταστεί την εξέλιξη μιας ιστορίας (πραγματικής ή φανταστικής), θα χρησιμοποιήσει το Θέατρο του Καταπιεσμένου του AugustoBoal (1992) για να «διορθώσει» τις σκηνές που το κοινό/ομάδα πιστεύει πως θα έπρεπε να είναι διαφορετικές.

Ταυτόχρονα όμως, το άτομο επάνω στη δραματοθεραπευτική σκηνή έχει την ευκαιρία να σχετιστεί. Να σχετιστεί μέσα από ρόλους, ρόλους που του ταιριάζουν, κόντρα ρόλους, ρόλους που θέλει να αποτινάξει από πάνω του. Να σχετιστεί μέσα από τη διαπροσωπική επαφή του παιχνιδιού και της δραματοθεραπευτικής δράσης. Να δημιουργήσει ρόλους και ήρωες, να παίξει ρόλους που κάτω από άλλες συνθήκες δεν θα αναλάμβανε ποτέ.

Στη δραματοθεραπευτική σκηνή, το άτομο λειτουργεί σε τρία επίπεδα: στο επίπεδο του εαυτού και των σχέσεων εκτός ομάδας, στο επίπεδο του εαυτού και των σχέσεων με τους συνθεραπευόμενούς του μέσα στη δράση, αλλά και στο επίπεδο του εαυτού και των σχέσεων με τους συνθεραπευόμενούς του στο εδώ και τώρα.

Τι είναι όμως αυτό που εμφανίζεται, επεξεργάζεται, παράγει και αναπαράγει το άτομο στη δραματοθεραπευτική σκηνή; Είναι μια φανταστική ιστορία;

Είναι απλώς προϊόν μιας δημιουργικής διαδικασίας; Είναι κομμάτι της ζωής του και της προσωπικότητάς τουθεραπευόμενου και της θεραπευόμενης; Είναι ο τρόπος με τον οποίο σχετίζεται με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας;

Όλα μπορεί να είναι, κυριολεκτικά και συμβολικά. Και πολλές φορές δεν είναι τόσο το περιεχόμενο της δράσης, όσο η αίσθηση της συμμετοχής και της διάδρασης με τα μέλη της υπόλοιπης ομάδας. Γιατί όπως λέει και η Pat Watts (στο JenningsS. etal, 1994:44), «όταν η στιγμή είναι κατάλληλη, το σύμβολο θα αποτελέσει μια γέφυρα ανάμεσα στο γνωστό και το άγνωστο, ώστε να επιτελεστεί η μεταμόρφωση».

Βιβλιογραφία:

• Ένωση Δραματοθεραπευτών και Παιγνιοθεραπευτών Ελλάδας (2010), Δραματοθεραπεία και Εφαρμογές, 14 κείμενα για τη Δραματοθεραπευτική Διεργασία, Αθήνα: Εκδόσεις Θυμάρι
• Boal A. (1992), Games for actors and non-actors, Trans. Jackson A, London: Routledge Editions
• Jennings S. (ed) (1994), Dramatherapy Theory and Practice 2, London: Routledge Editions
• Μπρουκ. Π. (1998), Η Ανοιχτή Πόρτα, Σκέψεις πάνω στην τέχνη και την πρακτική του θεάτρου, Μετ. Φραγκουλάκη Μ, Αθήνα: Εκδόσεις Κοάν
• Χουιζίνγκα Γ. (1989), Ο άνθρωπος και το παιχνίδι (HomoLudens), Μετ. Λυκιαρδόπουλος Γ. – ΡοζάνηςΣτ., Αθήνα: Εκδόσεις Γνώση

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Μαρία Σούμπερτ - Ψυχοθεραπευτής

Μαρία Σούμπερτ: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Η Μαρία Σούμπερτ είναι Θεατρολόγος και Δραματοθεραπεύτρια, Υποψήδια Διδάκτωρ του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ,  συνεργάτης του Ινστιτούτου Δραματοθεραπείας ΑΙΩΝ και του Κέντρου Λόγου, Ομιλίας και Μάθησης Spell και επίσημο μέλος της ΕΔΠΕ. 

6938255522

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού