Το Ψυχαναλυτικό πλαίσιο

Ακρόαση άρθρου......

Η θεραπευτική σχέση, δηλαδή εκείνη μεταξύ ψυχοθεραπευτή και θεραπευόμενου, βασίζεται σε μια σειρά από σημαντικές συνθήκες που τίθενται είτε από τον θεραπευτή, είτε και από τα δύο μέλη. Αυτό, ονομάζεται πλαίσιο. Γιατί όμως να θέσει κάποιος πλαίσιο;

Το πλαίσιο στη θεραπευτική διαδικασία

Στη θεραπευτική διαδικασία, το άτομο που βρίσκεται στη θέση του θεραπευόμενου χρειάζεται να έχει μια σταθερά, ένα πλαίσιο με κανόνες και συνοχή που θα μπορέσει με αυτόν τον τρόπο να γίνει αρωγός στη διαδικασία αυτογνωσίας και ανάλυσής του. Αντίστοιχα, η χρησιμότητα ενός πλαισίου, περιλαμβάνει και τον ψυχοθεραπευτή, αφού ο ίδιος χρειάζεται την οριοθέτηση του εκάστοτε ανθρώπου που λαμβάνει θεραπεία.

Η πλαισίωση λειτουργεί ευεργετικά για τα μέλη μιας θεραπείας και ισχύει με μικρές διαφοροποιήσεις ή προσθήκες- σε όλες τις ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις: ατομική, ομαδική, θεραπεία ζεύγους και ούτω καθεξής.

Το πλαίσιο, αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα που χρειάζεται να γνωρίζουν οι θεραπευτές και να τηρούν, ενώ επίσης σχεδιάζεται για να διευκολύνει και να ενισχύσει τον θεραπευόμενο αλλά και τη σχέση.

Πριν φτάσουμε στο θεωρητικό κομμάτι για να ορίσουμε τι είναι «πλαίσιο», σκεφτείτε το παρακάτω παράδειγμα που εξηγεί τη σημαντικότητά του: Επισκέπτεστε ένα κατάστημα ρούχων, μα δεν υπάρχει υπάλληλος να σας εξυπηρετήσει, ούτε ταμείο για να πληρώσετε.

Παρόλα αυτά, υπάρχει ένας φύλακας που δε σας αφήνει να φύγετε με αντικείμενα από το κατάστημα στα χέρια. Αυτό το πλαίσιο φαίνεται ακανόνιστο και χαοτικό, δε ξέρετε τι να κάνετε ακριβώς εκεί και πιθανόν να μη το επισκεφθείτε ξανά. Γίνεται κατανοητό ότι κανένα έργο δε μπορεί να διεξαχθεί χωρίς κάποιους προσυμφωνημένους κανόνες.

Συνολικά οι κανόνες που διέπουν ένα έργο, σε αυτή τη περίπτωση τη θεραπευτική σχέση, οι οποίοι διευκολύνουν τη διεξαγωγή της θεραπείας, αποτελούν ένα πλαίσιο. Αυτοί οι κανόνες μπορεί να είναι κοινωνικοί, πρακτικοί, ή και άλλοι.

Το ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο ή σε αυτή την περίπτωση, το ψυχαναλυτικό πλαίσιο είναι απαραίτητο για όλους τους συμμετέχοντες μιας θεραπευτικής διαδικασίας και βασίζεται στους κανόνες δεοντολογίας (ηθικής) που έχουν όλοι οι θεραπευτές την υποχρέωση να γνωρίζουν και να σέβονται.

Αποκτήστε το βιβλίο Το υποσυνείδητο μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Κανόνες στη θεραπευτική διαδικασία

Από τη στιγμή που εισέρχεται κάποιος στον θεραπευτικό χώρο, γίνεται μέρος αυτού του συστήματος κανόνων. Για παράδειγμα, το πώς θα είναι αυτός ο χώρος, τον τρόπο που θα διεξαχθεί μια συνεδρία (ακόμη και το κάθισμα: π.χ. ντιβάνι ή καρέκλα;), την απόσταση των αντικειμένων μεταξύ τους ή με τα άτομα που συμμετέχουν, τη διάρκεια της συνεδρίας, την αμοιβή και τις διακοπές του θεραπευτή και πολλά ακόμη.

Πράγματι, ένας ικανός επαγγελματίας, χρειάζεται να έχει λάβει σοβαρά υπόψη του όλες αυτές τις παραμέτρους. Ακόμη και αν κάτι μοιάζει λεπτομέρεια, σε ένα ψυχοθεραπευτικό και δη ψυχαναλυτικό πλαίσιο, έχει μεγάλη σημασία και αξία.

Αυτοί οι παράγοντες που μένουν σταθεροί σε μία θεραπεία και αποτελούν το «δοχείο» που θα περιέξει τη ψυχαναλυτική διαδικασία, αποτελούν ένα πλαίσιο. Μέσα σε αυτό το «δοχείο» αναπτύσσεται η θεραπευτική σχέση, αλλά και η μεταβιβαστική νεύρωση.

Ένα σταθερό πλαίσιο εξάλλου, μπορεί να περιέξει και τη συνεχή αλλαγή. Το πλαίσιο, είναι ένα αμετάβλητο κομμάτι της αναλυτικής κατάστασης, η οποία περιλαμβάνει κάτι που μένει σταθερό (πλαίσιο) και κάτι που αλλάζει/μεταβάλλεται (ψυχαναλυτική διαδικασία).

Πώς εφαρμόζεται το πλαίσιο;

Το πλαίσιο δηλώνεται και διαμορφώνεται ήδη από το θεραπευτικό συμβόλαιο: Στην αρχή της θεραπευτικής διαδικασίας, δίνεται ένα έντυπο (ίσως να γίνεται και προφορικά σε ορισμένες περιπτώσεις, η επίσημη οδηγία είναι το έντυπο) που πρέπει συμβολικά να υπογράψει ο θεραπευόμενος, ώστε να εξασφαλισθεί η δέσμευσή του. Δεν έχει νομική ισχύ (εκτός αν το αναφέρει) και μέσα αναφέρεται το πλαίσιο θεραπείας και άλλες χρήσιμες σχετικές πληροφορίες.

Το πλαίσιο, μπορεί να ορισθεί και μετέπειτα προφορικά ή και κατόπιν ανάδυσης συγκεκριμένου ζητήματος/αιτήματος του θεραπευόμενου. Αυτό δε σημαίνει αλλαγή του πλαισίου. Απλά, προσθέτοντας τον ανθρώπινο παράγοντα, μπορεί να αναδυθεί κάποιο θέμα που δεν έχει αναφερθεί και γίνεται σαφές όταν χρειαστεί.

Ένα άλλο, άτυπο παράδειγμα είναι η δεκτικότητα στα δώρα (από τους θεραπευόμενους). Το πλαίσιο χρειάζεται να είναι τέτοιο ώστε να επιτρέπει τη μεταβίβαση και να αφήνει το περιθώριο επεξεργασίας αυτής, με όσο γίνεται λιγότερα εμπόδια. Δεσμεύει και τους δύο. Οι σταθεροί κανόνες του πλαισίου, εκείνοι δηλαδή που δε συζητιούνται, μπορεί να είναι η συχνότητα των ψυχαναλυτικών συνεδριών και η διάρκειά τους (περισσότερες από 3 φορές την εβδομάδα, 45-50’).

Η κατανόηση του ψυχαναλυτικού πλαισίου

Υπάρχουν δύο πιθανοί τρόποι που μας εξηγούν το πλαίσιο: το συμπεριφορικό πλαίσιο και η ψυχική στάση.

Για την πρώτη περίπτωση, το συμπεριφορικό μοτίβο, σημαίνει όλες εκείνες τις πρακτικές που αντιλαμβανόμαστε. Το τυπικό του πλαισίου. Είναι απαραίτητο στοιχείο, αλλά δε κατοχυρώνει την αναλυτική διεργασία. Δηλαδή, αν ο θεραπευτής εφαρμόζει όλα τα πρακτικά, δε σημαίνει απαραίτητα και την πρόοδο της αναλυτικής πράξης και ίσως αποτελεί ακόμη και στοιχείο μη βοηθητικό. 

Στη δεύτερη περίπτωση, ο αναλυτής πλαισιώνει τον θεραπευόμενο μέσω της ψυχικής στάσης του. Ο θεραπευόμενος αργότερα εσωτερικεύει τον θεραπευτή και διαμορφώνεται αργά και σταθερά το ενδοψυχικό πεδίο που διαδραματίζονται η ψυχική δραστηριότητα και η επεξεργασία.

Ο ψυχαναλυτής, εισάγει τον μικρότερο βαθμό μεταβλητών στη θεραπευτική έκβαση με σκοπό την εξέλιξή της και τη διατήρηση αυτής.

Οι κανόνες, αποτελούν μεν το σημαντικό πρακτικό μέρος, όμως δε θα είχαν ισχύ χωρίς τη σημαντική συνδρομή του πλαισίου ως ψυχικής στάσης. Υπό αυτή τη λογική, το πλαίσιο θεωρείται κυρίως ηθική στάση.