Προσωποκεντρική Θεραπευτική Προσέγγιση: Τι είναι και τι δεν είναι

Ακρόαση άρθρου......

Τι είναι η προσωποκεντρική θεραπευτική προσέγγιση

H προσωποκεντρική θεραπεία δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στη διαδικασία απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης (Temaner, 1977). Στη διαδικασία αυτή, ο θεραπευτής διατηρεί, με συνέπεια και σταθερότητα, τις θεραπευτικές συμπεριφορές που πηγάζουν από τις εμπειρίες του και εκφράζει τον εαυτό του στον πελάτη μέσα από αποκρίσεις ενσυναισθητικής κατανόησης.

Ενσυναισθητική κατανόηση

Οι αποκρίσεις αυτές είναι οι ευδιάκριτες αποκρίσεις που μεταδίδουν στον πελάτη την ενσυναισθητική κατανόηση. Πρόκειται για αποκρίσεις που έχουν ως σκοπό να εκφράσουν και να ελέγξουν τη δυνατότητα βίωσης της ενσυναισθητικής κατανόησης του θεραπευτή από τον πελάτη. Σε μία δεδομένη διαδικασία τέτοιου τύπου μεταξύ του θεραπευτή και του πελάτη μπορούν να εντοπιστούν διάφοροι τύποι απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης.

Παραδείγματα τέτοιων τύπων είναι τα ακόλουθα:

• κυριολεκτικές αποκρίσεις,
• επαναδιατυπώσεις,
• περιλήψεις,
• δηλώσεις που προσανατολίζονται στην εμπειρία που βίωσε ο πελάτης χωρίς όμως να κατονομάζεται ή να περιγράφεται η εμπειρία,
• συμπερασματικές υποθέσεις σχετικά με το τι προσπαθεί να εκφράσει ο πελάτης,
• μεταφορές,
• ερωτήματα που προσπαθούν να εκφράσουν αντιλήψεις των διφορούμενων εμπειριών του πελάτη,
• κινήσεις του προσώπου του θεραπευτή, των χεριών, του σώματος κλπ.

Το στοιχείο που καθιστά αυτούς τους τύπους αποκρίσεων λειτουργικούς ως αποκρίσεις ενσυναισθητικής κατανόησης είναι ότι ο θεραπευτής τους μεταφέρει στον πελάτη με σκοπό να τον ρωτήσει «Αυτό είναι που μου λέτε;» ή «Αυτό εννοείτε;» ή «Αυτό είναι που αισθάνεστε;». Αυτού του είδους οι αποκρίσεις, όπως και άλλες, δύναται να λειτουργήσουν ως όχημα έκφρασης της ενσυναισθητικής κατανόησης, με τον όρο ότι η μόνη προβλεπόμενη λειτουργία τους είναι να βοηθήσουν τον θεραπευτή στην προσπάθειά του να καταλάβει το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του πελάτη καθώς ο πελάτης ψάχνει τον εαυτό του και μεταφέρει τις εμπειρίες και όσα αισθάνεται στον θεραπευτή.

Ενημερωθείτε λεπτομερώς για το Μεταπτυχιακό Προσωποκεντρικής & Βιωματικής Ψυχοθεραπείας & Συμβουλευτικής ακολουθώντας το σχετικό σύνδεσμο

Η διαδικασία απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης μπορεί να διαφέρει από θεραπευτή σε θεραπευτή αλλά και από θεραπεία σε θεραπεία που εφαρμόζεται σε διαφορετικούς πελάτες από τον ίδιο θεραπευτή, ανάλογα με το είδος των αποκρίσεων που χρησιμοποιεί ο θεραπευτής. Ο ιδιαίτερος τρόπος που ο θεραπευτής εκφράζει την ενσυναισθητική κατανόηση στον εκάστοτε πελάτη δεν έχει σημασία, από την άποψη της παραμονής εντός του πελατοκεντρικού πλαισίου, με την προϋπόθεση  όμως ότι ο τρόπος αυτός επικοινωνεί στον πελάτη την κατανοητική πρόθεση του θεραπευτή και εφόσον ο πελάτης αισθάνεται ότι γίνεται κατανοητός από τον θεραπευτή.

Προσωποκεντρική θεραπεία και μη κατευθυντικότητα

Η προσωποκεντρική θεραπεία διακρίνεται, επίσης, από την έντονη έμφαση που δίνεται στην απουσία καθοδήγησης από τον θεραπευτή. Στην πελατοκεντρική θεραπεία, ο θεραπευτής είναι ιδιαίτερα προσεκτικός ως προς το σεβασμό και την προστασία της αυτονομίας και της αυτοκαθοδήγησης του πελάτη. Ο πελάτης αντιμετωπίζεται ως ο ειδήμονας του εαυτού του και ο θεραπευτής αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ειδικό μόνο για τη διατήρηση των όρων συμπεριφοράς μέσα στη σχέση με τον πελάτη, και όχι ως ειδικό σε ό,τι αφορά τον πελάτη.

Η θεραπευτική σχέση είναι εγγενώς μία άνιση σχέση μέσα στην οποία ο πελάτης αυτοπροσδιορίζεται ως ευάλωτος και παρουσιάζεται να έχει ανάγκη. Ο θεραπευτής αυτοπροσδιορίζεται ως κάποιος που μπορεί να προσφέρει βοήθεια. Ένα στοιχείο της αντίληψης της προσωποκεντρικής θεραπείας είναι η πεποίθηση ότι οι άνισες σχέσεις είναι εκ φύσεως, και ως ένα βαθμό, βλαβερές για τα πρόσωπα τα οποία εμπλέκονται σε αυτές.

Οι άνισες σχέσεις όμως είναι μερικές φορές απαραίτητες γιατί προσφέρουν επιθυμητά οφέλη. Ωστόσο, η προσωποκεντρική θεραπεία προωθεί την παραίτηση από την επιδίωξη της εξουσίας και υποστηρίζει την ελαχιστοποίηση της ζημιάς που μπορεί να προκαλέσει μια άνιση σχέση μεταξύ μιας αυθεντίας (θεραπευτής) και του πελάτη-θεραπευόμενου. Κατά συνέπεια, ο θεραπευτής που χρησιμοποιεί την προσωποκεντρική προσέγγιση είναι ιδιαίτερα προσεκτικός ως προς τις πιθανές βλαβερές παρενέργειες της άνισης θεραπευτικής σχέσης και προσπαθεί να μοιράζεται την εξουσία όσο το δυνατόν περισσότερο με τον πελάτη. Αυτή η συνειδητοποίηση, και η προσπάθεια που σχετίζεται με αυτήν, επηρεάζει όλες τις ενέργειές του αναφορικά με τον πελάτη.

Η βασική άποψη του θεραπευτή που χρησιμοποιεί την προσωποκεντρική προσέγγιση είναι η εξής: η αρμόδια «αρχή» για τις εμπειρίες του πελάτη είναι ο ίδιος ο πελάτης και ο τρόπος με τον οποίο ο πελάτης χρησιμοποιεί τη θεραπευτική σχέση επαφίεται πάντα στον πελάτη.

Αυτή η μη καθοδηγητική στάση επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται η θεραπεία, καθώς παίζει καίριο ρόλο στο τι λαμβάνει χώρα και τι όχι. Για παράδειγμα, ο θεραπευτής απαντά στις ερωτήσεις του πελάτη. Προφανώς, αν ο θεραπευτής αποφασίσει ποιες ερωτήσεις είναι σκόπιμο να απαντήσει ή σχηματίσει την άποψη ότι ορισμένα ερωτήματα είναι σημάδι πως ο πελάτης προσπαθεί να αποφύγει κάτι και ο θεραπευτής το ερμηνεύει αυτό για να προσπαθήσει να βοηθήσει τον πελάτη να επανέλθει στη "σωστή" πορεία, ή αν ο θεραπευτής σχηματίσει την άποψη ότι η ερώτηση του πελάτη αποτελεί δείγμα ότι ο πελάτης αναζητά την εξάρτηση από τον θεραπευτή, τότε ο θεραπευτής ενεργεί με τρόπους που κατευθύνουν την πορεία του πελάτη. Από μία προσωποκεντρική οπτική γωνία, η ιδέα ότι ο θεραπευτής θα πρέπει να αξιολογήσει την επιθυμία που εκδηλώνει ο πελάτης για να του απαντηθούν τα ερωτήματά του είναι πατερναλιστική και υποδηλώνει την άσκηση εξουσίας επάνω στον πελάτη.

Ο μη καθοδηγητικός χαρακτήρας της πελατοκεντρικής θεραπείας δεν βοηθά μόνο στην προστασία της αυτονομίας του πελάτη, αλλά συντελεί και στην ενίσχυση της αυτοκαθοδήγησης του πελάτη. Επιπλέον, η φύση αυτή της προσωποκεντρικής θεραπείας συνεισφέρει στην ξεχωριστή ποιότητα της σχέσης μεταξύ του θεραπευτή και του πελάτη. Για την επίτευξη αυτής της ποιοτικής σχέσης, πρέπει να καλλιεργείται στον πελάτη ένας συνδυασμός συναισθημάτων, ελευθερίας, ενδυνάμωσης, θετικής αντίληψης και αίσθησης του εαυτού.

Ο θεραπευτής παρέχει τις βασικές θεραπευτικές συνθήκες της αυθεντικότητας, της αποδοχής και της ενσυναίσθησης. Συνδυάζει αυτές τις συνθήκες με τον τρόπο που παρουσιάζεται στη θεραπευτική σχέση, αποκλείοντας από το θεραπευτικό περιβάλλον την καθοδήγηση, η οποία εκφράζεται με την απουσία καθοδηγητικών στάσεων και συμπεριφορών που θα καθόριζαν το περιεχόμενο της έκφρασης του πελάτη, τη μορφή της έκφρασης και τις διεργασίες που θα βίωνε ο πελάτης.

Αυτή η παραίτηση από τι συνήθεις μορφές εξουσίας έχει μεγάλη σημασία για τους περισσότερους πελάτες, καθώς σημαίνει ότι δεν αξιολογούνται, ότι δεν εποπτεύονται και ότι δεν ελέγχονται. Σημαίνει ότι αντιμετωπίζονται με σεβασμό, αποκτούν αξιοπιστία και διαθέτουν, σε μεγάλο βαθμό, ελευθερία στη σχέση. Κατά συνέπεια, η σχέση αποκτά τις ίδιες ακριβώς ιδιότητες: ελευθερία, ενίσχυση της αίσθησης του εαυτού του πελάτη και την ενδυνάμωση της αίσθησης προσωπικής δύναμης.

Η προσωποκεντρική θεραπευτική προσέγγιση είναι η πρακτική κατά την οποία η υπόθεση της αρχής της εγγενούς ανάπτυξης τίθεται σε εφαρμογή. Πρόκειται επίσης για μία προσέγγιση στην οποία η θεωρία των θεραπευτικών στάσεων ως συνθηκών ανάπτυξης χρησιμοποιείται σαν βάση για τη λειτουργική επαφή με τον πελάτη. Επιπλέον, η προσωποκεντρική θεραπεία είναι αναγνωρίσιμη από τη μορφή την οποία συνήθως παίρνει, δηλαδή τη διαδικασία απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης. Ακόμη, είναι η θεραπευτική προσέγγιση η οποία επικροτεί την απουσία καθοδήγησης και μέσα στο πλαίσιο αυτής η εν λόγω αρχή μεγιστοποιείται σε σχέση με τον πελάτη. Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά διαφοροποιούν την πελατοκεντρική θεραπευτική προσέγγιση από οποιαδήποτε άλλη υπάρχουσα και πιθανή θεραπεία που εστιάζει την προσοχή της στο άτομο.

Τι δεν είναι η προσωποκεντρική θεραπευτική προσέγγιση

Η προσωποκεντρική θεραπεία δεν είναι η τεχνική αντανάκλασης του συναισθήματος ή δημιουργίας στείρων αποκρίσεων ενσυναισθητικής κατανόησης. Μόνο αν οι αποκρίσεις ενσυναισθητικής κατανόησης (ή οποιοδήποτε άλλο είδος απόκρισης χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της προσωποκεντρικής θεραπείας) χρησιμοποιούνται ως έκφραση της αυθεντικότητας, της αποδοχής και της ενσυναισθητικής κατανόησης του θεραπευτή δύναται να θεωρηθούν μέρος της προσωποκεντρικής θεραπείας.

Η προσωποκεντρική θεραπεία δεν ταυτίζεται με τη διαδικασία απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης. Αυτό ισχύει παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη διαδικασία είναι η εξέχουσα μορφή αλληλεπίδρασης στη σχέση πελάτη και θεραπευτή και παρά το γεγονός ότι αυτή η μορφή αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της προσωποκεντρικής θεραπείας. Η διαδικασία απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης δεν ταυτίζεται με το σύνολο της θεραπείας για τρεις βασικούς λόγους:

1. Οι λειτουργίες του θεραπευτή ξεπερνούν το πλαίσιο της διαδικασίας απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης. Η προσαρμογή του θεραπευτή με τον κάθε πελάτη σε μία ξεκάθαρη σχέση απαιτεί την εφαρμογή της υπόθεσης και των θεραπευτικών όρων με πολλούς τρόπους, ανάμεσα στους οποίους είναι η διαμόρφωση της θεραπείας, οι προσαρμογές στη γλώσσα για χάρη της αμοιβαίας κατανόησης και οι κοινωνικές πτυχές της θεραπευτικής κατάστασης.

2. Η διαδικασία απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης αποτελεί μία βέλτιστη διαδικασία που λειτουργεί ως μέσο έκφρασης της ενσυναισθητικής κατανόησης και της εκδήλωσης και άλλων θεραπευτικών συμπεριφορών προς τον πελάτη, που εφαρμόζεται σε όσους πελάτες επιλέγουν να γίνουν μέτοχοι της θεραπείας και επιθυμούν να μιλήσουν για τον εαυτό τους και τα προβλήματά τους. Ωστόσο, η προσωποκεντρική θεραπεία δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό το είδος των πελατών, αλλά επιδιώκει να βοηθήσει και άτομα που δεν επιλέγουν τη θεραπευτική πρακτική, άτομα που αδυνατούν να μιλήσουν για τον εαυτό τους και άτομα των οποίων οι ασθένειες ή τα ελαττώματα διαστρεβλώνουν την επαφή τους με την πραγματικότητα ή τη λειτουργικότητά τους σε μία σχέση. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτούν διαφορετικές μορφές αλληλεπίδρασης από αυτές που έχει να προτείνει η διαδικασία απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης.

3. Στη συνήθη θεραπευτική κατάσταση, όπου η διαδικασία απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης είναι η εξέχουσα μορφή, υπάρχουν συχνά και άλλες μορφές αλληλεπίδρασης. Αυτές οι μορφές, όπως για παράδειγμα η απάντηση ερωτήσεων, η διατύπωση εξηγήσεων και η διαμόρφωση πειραματικών πρακτικών που μπορεί να δοκιμάσει ο πελάτης κ.ά., αποκτούν υπόσταση υπό την αιγίδα της συγκεκριμένης θεραπευτικής σχέσης και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος αυτής.

Ωστόσο, οι μορφές αυτές ενεργοποιούνται εφόσον ζητηθεί κάτι τέτοιο από τον πελάτη ή όταν η χρήση τους κρίνεται απαραίτητη μέσα από τις εκφρασμένες ανάγκες και επιθυμίες του πελάτη. Εάν κάνουν την εμφάνισή τους άλλες μορφές αλληλεπίδρασης, πέραν της διαδικασίας απόκρισης ενσυναισθητικής κατανόησης, σε μία συγκεκριμένη προσωποκεντρική σχέση, ο τρόπος που εκφράζονται ή εφαρμόζονται στην πράξη διαμορφώνεται από την πίστη στην αρχή της ανάπτυξης, από την ύπαρξη των θεραπευτικών στάσεων του θεραπευτή και από τη μη παρεμβατικότητα του θεραπευτή.

Η προσωποκεντρική θεραπεία δεν βασίζεται σε μία πεποίθηση που θέλει μία συγκεκριμένη θεραπευτική διαδικασία να συμβαίνει στον πελάτη. Ακόμα και αν ήταν δυνατόν να αποδειχτεί ότι η καλύτερη δυνατή θεραπευτική διαδικασία είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος έκφρασης του εαυτού, ή ένας συγκεκριμένος τρόπος συσχετισμού της έκφρασης με την εσωτερική εμπειρία, ή η ανάπτυξη συγκεκριμένων αισθημάτων προς τον θεραπευτή, ή ένα συγκεκριμένο μοτίβο ιδεών, ή οποιαδήποτε άλλη ιδέα σχετικά με τον τρόπο που θα πρέπει να δρα, νιώθει ή εκφράζεται ο θεραπευτής, η προσωποκεντρική θεραπευτική προσέγγιση θα διατηρούσε τη μη παρεμβατικότητα του χαρακτήρα της και θα ήταν ανοιχτή στη διαδικασία που θα αναδυόταν στον πελάτη, χωρίς να προσπαθεί σε καμία περίπτωση να την επηρεάσει.

Προσωποκεντρική Θεραπεία και τεχνικές άλλων προσεγγίσεων

Οι θεραπευτές έχουν τη δυνατότητα, ανάλογα με τις ικανότητές τους, την κλίση τους και τις ψυχολογικές τεχνικές που έχουν μάθει, να χρησιμοποιήσουν τεχνικές που έχουν σχετιστεί με άλλους τύπους θεραπείας. Ο θεραπευτής, δηλαδή, μπορεί να χρησιμοποιήσει στο πλαίσιο της εν εξελίξει προσωποκεντρικής θεραπευτικής διαδικασίας και τεχνικές που χρησιμοποιούνται από τη συμπεριφορική θεραπεία, τη γνωστική θεραπεία, τη θεραπεία Gestalt, την ύπνωση, τη διαδικασία της εστίασης, τις τεχνικές χαλάρωσης και τον διαλογισμό.

Κάτι τέτοιο όμως, και αυτό αποτελεί περιορισμό της προσωποκεντρικής θεραπείας, μπορεί να συμβεί μόνο μετά από αίτημα του πελάτη ή εάν η εκάστοτε αλληλεπίδραση αφυπνίσει στον πελάτη τη συνειδητοποίηση αναγκών οι οποίες δύναται να καλυφθούν από τέτοιου είδους τεχνικές.

Ο θεραπευτής που χρησιμοποιεί την προσωποκεντρική προσέγγιση δεν διαθέτει κάποιες προϋπάρχουσες πεποιθήσεις για τη θεραπευτική διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει με κάποιον πελάτη ή ποιους τρόπους θα ενεργοποιήσει για να τον βοηθήσει ανάλογα με τις ανάγκες του. Κατά συνέπεια, οι παραπάνω τεχνικές μπορούν να ενσωματωθούν σε μία συγκεκριμένη πορεία της προσωποκεντρικής θεραπείας, μόνο εφόσον δεν τις επιβάλλει ο θεραπευτής και ο πελάτης έχει τον έλεγχο των περιστάσεων και των ορίων στη χρήση τους.

Επιπλέον, ο θεραπευτής που χρησιμοποιεί την προσωποκεντρική προσέγγιση μπορεί να λειτουργήσει ως πηγή πληροφοριών σχετικά με άλλες θεραπείες και ως το άτομο που βοηθά τον πελάτη να αξιοποιήσει θεραπευτικές τεχνικές που παρέχονται από άλλους. Η φύση της προσωποκεντρικής θεραπείας παρέχει τις κατάλληλες συνθήκες για την πραγματοποίηση της ανάπτυξης και της αλλαγής, διευκολύνει τις εποικοδομητικές εμπειρίες του πελάτη και ενισχύει την ορθή του κρίση για την αξιοποίηση των κατάλληλων πηγών που μπορούν να τον βοηθήσουν.

Ο θεραπευτής στην προσωποκεντρική θεραπεία

Η προσωποκεντρική θεραπεία δεν καταστέλλει, ούτε περιορίζει, τη φυσική προσωπικότητα του θεραπευτή. Είναι αλήθεια ότι ένα άτομο που παρουσιάζει ισχυρές τάσεις να ελέγχει τους άλλους ή να κυριαρχεί επάνω στους άλλους δεν είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει ως θεραπευτικό μέσο την πελατοκεντρική προσέγγιση. Αλλά εάν ο θεραπευτής αντιλαμβάνεται τις βασικές αξίες της προσωποκεντρικής προσέγγισης ως ορθές, η ανάπτυξη των πειθαρχιών που αυτή επιβάλλει θα βιώνονται από τον θεραπευτή ως στοιχεία αυτοσυνειδητοποίησης και όχι ως μέτρα αυτοπεριορισμού.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της προσωποκεντρικής θεραπείας, παρέχεται μεγάλη ελευθερία για την ανάπτυξη μοναδικών προσωπικοτήτων. Η θεραπευτική συμπεριφορική προϋπόθεση της αυθεντικότητας, η γνησιότητα του θεραπευτή και η αποφυγή χρήσης ενός "ρόλου" αποτελούν παράγοντες που προωθούν την ανάπτυξη της ατομικότητας του θεραπευτή στη σχέση του με τον πελάτη και καλλιεργούν τους τρόπους με τους οποίους ο πελάτης αντιλαμβάνεται την ύπαρξη αυτής της ατομικότητας.

Υπάρχει μία σημαντική ομοιότητα που εντοπίζεται στους θεραπευτές που χρησιμοποιούν την προσωποκεντρική θεραπεία η οποία σχετίζεται με τις κοινές αξίες τους και την εξέχουσα μορφή της θεραπευτικής σχέσης, δηλαδή τη διαδικασία απόκρισης  ενσυναισθητικής κατανόησης. Όμως, μέσα σε αυτή τη μορφή, ο ατομικός χαρακτήρας του μυαλού και της εμπειρίας του θεραπευτή διαμορφώνει την ικανότητα της ενσυναισθητικής του κατανόησης για την εμπειρία που καταθέτει ο πελάτης και καθορίζει τις συγκεκριμένες αποκρίσεις που εκφράζονται στον πελάτη.

Η ατομικότητα εκφράζεται επίσης με την έκταση της προσωπικής δεκτικότητας και τις ιδιότητες που έρχονται στο φως μέσα από προσωπικές αποκαλύψεις που γίνονται με τη μορφή απαντήσεων σε προσωπικές ερωτήσεις που τέθηκαν από τον πελάτη ή ως έκφραση της αυθεντικότητας. Η φυσική προσωπικότητα του θεραπευτή ενισχύεται και αναπτύσσεται γενικά από την πρακτική εφαρμογή της προσωποκεντρικής προσέγγισης αυτής καθαυτής.

Ο θεραπευτής που χρησιμοποιεί την προσωποκεντρική προσέγγιση τείνει να αναπτύσσει προσωπικά αυτές τις ιδιότητες και ως εκ τούτου λειτουργεί ως παράγοντας αυτοθεραπείας και αυτοπροώθησης της δικής του ατομικότητας.

Η προσωποκεντρική θεραπεία πηγάζει από ηθικές αξίες και πεποιθήσεις, οι οποίες λαμβάνονται υπόψη με την επιφύλαξη ότι αποτελούν υποθέσεις. Οι αξίες αυτές διεκδικούν το σεβασμό για το άτομο και την πεποίθηση ότι η άνευ όρων φροντίδα είναι εποικοδομητική τόσο για το άτομο όσο και για το κοινωνικό περιβάλλον του. Όποια κι αν είναι η επιστημονική υποστήριξη η οποία μπορεί να συμβληθεί με την προσωποκεντρική θεωρία της θεραπείας - και υπάρχουν αρκετά αξιόλογα τα στοιχεία που την υποστηρίζουν (Patterson, 1984) - η επιστημονικότητα του χαρακτήρα της δεν λειτουργεί ως η αρχή της εφαρμογής της για τον θεραπευτή. Απλώς παρέχει την υποστήριξη για το που τοποθετούμε την πίστη μας. Διότι κανείς δεν γνωρίζει την αλήθεια για τη θεραπεία και κανείς δε γνωρίζει πιο είναι το σωστό.

Το άρθρο προέρχεται από την παρουσίαση της Barbara Temaner Brodley, στο Σικάγο, τον Αύγουστο 1986, στο: First Annual Meeting of the Association for the Development of the Person-Centered Approach Chicago