Θεωρία προσωπικότητας του Carl Rogers

Ακρόαση άρθρου......

Η θεωρία προσωπικότητας του Carl Rogers διαμορφώθηκε σταδιακά, μέσα από την δουλειά του ως κλινικός ψυχολόγος. Πήρε την μορφή της μέσα από την σύνθεση εμπειριών θεραπείας με πελάτες, από πειραματικές διαδικασίες αλλά και από την βαθιά γνώση και τον σεβασμό που ο ίδιος ο Rogers έτρεφε προς τις αρχές της φαινομενολογικής φιλοσοφίας.

Εισαγωγή στη θεωρία προσωπικότητας του Carl Rogers

Η θεωρία προσωπικότητας του Rogers διαμορφώθηκε σταδιακά, μέσα από την δουλειά του ως κλινικός ψυχολόγος. Πήρε την μορφή της μέσα από την σύνθεση εμπειριών θεραπείας με πελάτες, από πειραματικές διαδικασίες αλλά και από την βαθιά γνώση και τον σεβασμό που ο ίδιος ο Rogers έτρεφε προς τις αρχές της φαινομενολογικής φιλοσοφίας.

Η προσέγγιση του, κοιτάζει τον άνθρωπο ως «υποκείμενο» και όχι ως «αντικείμενο». Συγκεκριμένα, επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στον υποκειμενικό τρόπο με τον οποίο το άτομο προσλαμβάνει τον εαυτό του και τους άλλους.

Ο ίδιος ο Rogers χαρακτηρίζει τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά, ως «εξαιρετικά λογικό» (Rogers, 1961). Ακόμη περισσότερο, σύμφωνα με τη γνώμη του «ο πυρήνας της ανθρώπινης φύσης είναι στη βάση του θετικός (Rogers, 1961). «Είναι ένας οργανισμός/προσωπικότητα τον οποίο μπορούμε να εμπιστευθούμε» (Rogers, 1977). 

Τάση πραγμάτωσης (actualizing tendency)

Η θεωρητική προσέγγιση του Rogers στην ανθρώπινη προσωπικότητα αναγνωρίζει ως θεμελιώδη τάση του ανθρώπινου οργανισμού την προσπάθεια του για βελτίωση με απώτερο σκοπό την αυτοπραγμάτωση. Αυτό είναι και το μοναδικό κίνητρο που προσδίδει ο Rogers στην ανθρώπινη φύση. (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 1999).

Το άτομο, δεν αντιδρά παθητικά στο περιβάλλον αλλά προχωράει, με γνώμονα, σκοπό και κινητήρια δύναμη την τάση του να πραγματωθεί, να διατηρήσει και να επεκτείνει την εμπειρία του.

Η τάση αυτή είναι έμφυτη και αν και δύναται να καταπιεστεί, δεν δύναται να καταστραφεί χωρίς την καταστροφή του οργανισμού (Rogers, 1977).

Την τάση αυτή την έχει ο οργανισμός σο σύνολο του, ενώ δεν την έχουν μεμονωμένα μέρη αυτού (πχ. εαυτός).

Ο Maddi (1996) το περιγράφει αυτό σαν μια «βιολογική πίεση για να ολοκληρωθεί το γενετικό σχέδιο δράσης. Ο κάθε άνθρωπος, έχει την θεμελιώδη εντολή να εξελίξει το δυναμικό του».

Εαυτός (self)

Εξέχουσα θέση στην θεωρία του Rogers κατέχει η έννοια του «εαυτού». Το άτομο, ζει σε ένα φαινομενολογικό περιβάλλον το οποίο περιλαμβάνει οτιδήποτε συμβαίνει γύρω και μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό σε μια δεδομένη στιγμή και το οποίο μπορεί να γίνει προσιτό στην συνείδηση.

Όλο αυτό το σύστημα των αντιλήψεων, των εμπειριών και του νοήματος που δίνεται σε αυτές, αποτελεί το φαινομενολογικό πεδίο του ατόμου. (Ιωσηφίδη Π. &Ιωσηφίδης Ι, 1999).

Ωστόσο, καθώς προχωρά η ανάπτυξη, ένα κομμάτι αυτού του πεδίου διαφοροποιείται και σχηματίζει τον «εαυτό» του ατόμου (Hall & Lindzey, 1985, Rogers, 1959).

Ο εαυτός, συντίθεται προοδευτικά, διαμέσου των συνδιαλλαγών με τα σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντος.

Το άτομο, σιγά- σιγά, διαμορφώνει ένα σταθερό και οργανωμένο σύστημα αντίληψης του εαυτού. Παρόλο που το άτομο αλλάζει, η αυτοαντίληψη του διατηρείται.

Τάση αυτοπραγμάτωσης ( self actualizing tendency)

Μια ευδιάκριτη ψυχολογική μορφή της τάσης πραγμάτωσης που σχετίζεται με την έννοια του εαυτού, είναι η «τάση αυτοπραγμάτωσης».

Ο κάθε οργανισμός καθώς αναπτύσσεται, διαφοροποιείται, συμβολοποιεί ένα κομμάτι της πραγματικότητας του ως εαυτός (Rogers, 1959). Το εξωτερικό περιβάλλον ασκεί σημαντική επίδραση στον εαυτό.

Οι αξιολογήσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος προσδίδουν στον εαυτό ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Ο οργανισμός αξιολογεί κάθε νέα εμπειρία για το κατά πόσο ταιριάζει ή όχι στον εαυτό.

Έτσι, απορρίπτει κάθε εμπειρία που είναι πέρα από εκείνα τα χαρακτηριστικά που αξιολογεί ως εαυτό και ενσωματώνει αυτά τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος που φαίνεται να ταιριάζουν με την αυτοεικόνα του.

Πολλές φορές, οι ανάγκες του οργανισμικού εαυτού βρίσκονται σε αντίθεση με τις ανάγκες της αυτοεικόνας. Όταν η τάση πραγμάτωσης έρχεται σε αντίθεση με την τάση αυτοπραγμάτωσης, τότε δημιουργείται το φαινόμενο της ασυμβατότητας το οποίο εάν παραμείνει εις μάκρος, αποτελεί κατά τον Rogers την αιτία των ψυχοπαθολογικών καταστάσεων. Οι έννοιες του εαυτού και της τάσης αυτοπραγμάτωσης φαίνεται να είναι δευτερεύουσες ανάγκες που αναπτύσσονται κατά την παιδική ηλικία:

Η ανάγκη για αποδοχή από τους σημαντικούς άλλους και η ανάγκη για θετική αυτοαποδοχή, αποτελούν την εσωτερικευμένη εκδοχή όλων των παραπάνω και φαίνεται να οδηγούν σε εκείνες τις συμπεριφορές που είναι συνεπείς με την έννοια του εαυτού ενός ατόμου (Maddi, 1996).

Η οργανισμική διαδικασία αξιολόγησης και οι όροι αξίας

Όταν οι σημαντικοί άλλοι στην ζωή ενός ανθρώπου (συνήθως οι γονείς), προβάλουν θετική αποδοχή μόνο κάτω από συγκεκριμένους όρους παρά άνευ όρων, τότε το άτομο ενδοβάλλει (introjects), εσωτερικεύει αυτές τις αξίες κάνοντας τες δικές του. Έτσι, «παίρνει» τους όρους αξίας (Rogers, 1959).

Βασίζεται πια σε αυτά τα δεδομένα αξίας παρά στην οργανισμική διαδικασία εξέλιξης. Αυτοί οι όροι αξίας "ενοχλούν" την οργανισμική διαδικασία εξέλιξης η οποία είναι μια ρευστή, ευμετάβλητη και συνεχής διαδικασία όπου οι εμπειρίες συμβολοποιούνται με ακρίβεια και ενσωματώνονται με σκοπό την μέγιστη ενίσχυση του οργανισμού και του εαυτού (Rogers, 1959).

Η ανάγκη για θετική αποδοχή οδηγεί σε μια επιλεκτική αντίληψη της εμπειρίας υπό την επίδραση των όρων αξίας που τώρα πια υφίστανται. Η ασυμφωνία ανάμεσα στην πρόσληψη του εαυτού και στην οργανισμική εξέλιξη, οδηγεί σε σύγχυση, άγχος και δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά (Rogers, 1959).

Πραγματικός και ιδανικός εαυτός / ασυμφωνίες και άμυνες

"Όσο οι όροι αξίας που βάζουν οι άλλοι για την προσφορά της πολυπόθητης αποδοχής και θετικής αναγνώρισης γίνονται πιο απαιτητικοί και άκαμπτοι, τόσο το άτομο κινδυνεύει να χάσει την κατεύθυνση που του προσφέρει το οργανισμικό αξιολογητικό του σύστημα και άντ? αυτού κατευθύνεται από τους όρους αξίας και την αξιολόγηση των άλλων" (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2002).

Το κομμάτι του ατόμου που λειτουργεί με βάση τις επιταγές της οργανισμικής διαδικασίας εξέλιξης, αποτελεί τον πραγματικό εαυτό.

Ιδανικός εαυτός, είναι σύμφωνα με τον Rogers η αντίληψη της πραγματικότητας που το άτομο θα ήθελε να διαμορφώσει. Συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται δυνητικά με τον εαυτό και βρίσκονται ιδιαίτερα ψηλά στην αξιολογητική κλίμακα του ατόμου.

Το άτομο, φαίνεται να συμπεριφέρεται με κίνητρα και άμυνες που διαμορφώνονται ανάλογα με το πώς αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σε σχέση με τις εμπειρίες που βιώνει και σε συνάρτηση με αυτό που θα ήθελε να είναι.

Η σύγκρουση ανάμεσα στον πραγματικό και τον ιδανικό εαυτό, αποτελεί πηγή άγχους και πόνου και αναδύει τους μηχανισμούς άμυνας (προκειμένου οι προσλαμβανόμενες εμπειρίες να γίνουν λιγότερο απειλητικές) και δυνητικά οδηγεί σε ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές.

Το εντελώς λειτουργικό πρόσωπο

Θεωρητικά, το άτομο, μπορεί να αποφύγει όλα τα παραπάνω, όταν είναι ανοιχτό στην εμπειρία, ζει στο εδώ και τώρα, εμπιστεύεται την οργανισμική διεργασία αξιολόγησης και την τάση πραγμάτωσης, αναλαμβάνει την ευθύνη των επιλογών του και είναι δημιουργικό σαν φυσική απόρροια της τάσης πραγμάτωσης που τον κατευθύνει, ζώντας μια πιο πλούσια ζωή, "την καλή ζωή" (Rogers, 1961).

Λέγοντας καλή ζωή δεν εννοούμε μια στατική κατάσταση ζωής αλλά μια συνεχιζόμενη διαδικασία. Δεν πρόκειται για έναν προορισμό-στόχο αλλά για μια κατεύθυνση (Rogers, 1961).

Για την μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που δεν είχαν μια ιδανική παιδική ζωή με (αποδοχή άνευ όρων) υπάρχει η ελπίδα για αλλαγή και ανάπτυξη μέσα από τις διαδικασίες ψυχολογικής ωριμότητας που δουλεύονται στην θεραπευτική διαδικασία, όπου ο στόχος είναι να επιλυθούν οι προερχόμενες από τους όρους αξίας συγκρούσεις, να επιτευχθεί η συμφωνία του εαυτού και της εμπειρίας καθώς και να αποκατασταθεί η οργανισμική διαδικασία αξιολόγησης.

Κατά τον Rogers, η προσωπικότητα δύναται να αλλάξει και αυτό αποτελεί ένα αναγκαίο κομμάτι της ωρίμανσης/ανάπτυξης. Ωστόσο, αναγκαία προϋπόθεση είναι η αυτοαποδοχή.

Επίλογος

Ο Rogers εστίασε το ενδιαφέρον του στην βελτίωση της ανθρώπινης ύπαρξης και αυτό αποτελεί ίσως την μεγαλύτερη του συνεισφορά στον γενικότερο χώρο της ψυχολογίας. Το επίμονο (αλλά και ιδιαίτερα διεισδυτικό) ενδιαφέρον του για την θεραπεία, είναι αυτό που ξεκάθαρα τον διαφοροποιεί από τον Maslow, παρά τις πολλές ομοιότητες στις ιδέες των δύο.

Η προσωποκεντρική προσέγγιση άσκησε επίδραση και πέρα από τα όρια της θεραπείας: στην οικογενειακή ζωή, στην εκπαίδευση, στον επιχειρηματικό τομέα, στην πολιτική. (Krebs & Blackman, 1988).

Κατά την προσωπική μου εκτίμηση, η μεγαλύτερη συνεισφορά του Rogers, ήταν η προσπάθεια του να προσεγγίσει την ψυχολογία σαν μια ανθρώπινη (ανθρωπιστική) επιστήμη παρά σαν μια φυσική επιστήμη.

Βιβλιογραφία

• Boeree, C.G (1998). Carl Rogers (1902-1987)
• Ιωσηφίδη, Π. & Ιωσηφίδης, Ι (2002) .Η προσωποκεντρική προσέγγιση του Carl Rogers στο Ποταμιάνος, θεωρίες προσωπικότητας και κλινική πρακτική, 5η έκδοση αναθεωρημένη. Αθήνα: ελληνικά γράμματα.
• Rogers, C. (1951). A theory of personality and behavior, London: coustable.
• Rogers, C (1959) A theory of therapy, personality and interpersonal relationships as developed in the client-centered framework.
  

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Δοϊρανλής Νίκος - Ψυχολόγος

Δοϊρανλής Νίκος: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Επιστημονικός Υπεύθυνος του PSYCHOLOGY.GR Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία & Συμβουλευτική. Msc in PCA Counseling, University of Strathclyde. Εκπαιδευτής και επόπτης ψυχολόγων που ασκούν την προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία.

2310.822292

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού