Αυτοπραγμάτωση: Τι είναι και πώς επιτυγχάνεται σύμφωνα με τον Maslow

Ακρόαση άρθρου......

Σύμφωνα με τον υποστηρικτή της θετικής ψυχολογίας, Αβραάμ Μάσλοου, η ψυχολογία οφείλει να διαθέτει διευρυμένα επιστημονικά όρια και δεν πρέπει να αρκείται μόνο στην εξέταση της συμπτωματολογίας και, κατ’ επέκταση, στην εξεύρεση μεθόδων αντιμετώπισης αυτής.

Η επιστημονική κατάρτιση δύναται και οφείλει να μεθερμηνεύεται σε αποτελεσματική παρέμβαση με σκοπό να βοηθά το άτομο να βελτιώνει τις διαστάσεις της προσωπικότητάς του και να φτάνει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του.

Το άτομο, εφόσον έχει ικανοποιήσει ορισμένα επίπεδα αναγκών που καλύπτουν αρκετές πτυχές της διαβίωσής του (όπως φυσικές ανάγκες, ανάγκες ασφάλειας, κοινωνικές ανάγκες, ανάγκες αυτοεκτίμησης, γνωσιακές και αισθητικές ανάγκες), αισθάνεται την επιθυμία να γευθεί μια πιο ουσιαστική ζωή, να καλλιεργήσει σε μεγαλύτερο βαθμό τα πιο θετικά στοιχεία που έχει εντοπίσει ότι διαθέτει, να απολαύσει βαθύτερα την αγάπη και το αίσθημα ολοκλήρωσης που προκαλεί η εργασιακή επιτυχία· γενικά να βιώσει στο μέγιστο δυνατό όλα τα εποικοδομητικά στοιχεία που μπορεί να αποκομίσει από τον κόσμο γύρω του.

Ο Μάσλοου για να περιγράψει την τάση αυτή του ανθρώπου χρησιμοποίησε τον όρο «αυτοπραγμάτωση» και διευκρίνισε, πρώτον, ότι πρόκειται για μία διαδικασία που συνεχώς εξελίσσεται και εμπλουτίζεται, και ,δεύτερον, ότι η αυτοπραγμάτωση δεν μεταφράζεται ως διαδικασία επίτευξης της τελειότητας.

Προσωπικότητα και Αυτοπραγμάτωση

Μπορούμε να καταλάβουμε εάν κάποιος βρίσκεται στο στάδιο της αυτοπραγμάτωσης, εντοπίζοντας κάποια από τα παρακάτω στοιχεία στην προσωπικότητά του:

Αποτελεσματικότερη αντίληψη της πραγματικότητας. Το άτομο είναι σε θέση να κρίνει τον κόσμο και τους ανθρώπους γύρω του ορθά, αποτελεσματικά και με ακρίβεια γιατί ζει περισσότερο στον φυσικό κόσμο και όχι στην πλασματική εκδοχή του που είναι γεμάτη προσδοκίες και στερεότυπα τα οποία συνήθως οι περισσότεροι συγχέουν με την πραγματικότητα.

Με άλλα λόγια, είναι σε θέση να αντιληφθεί τι πραγματικά υπάρχει εκεί έξω και όχι τι θεωρεί ότι υπάρχει.

Αποδοχή του εαυτού, του άλλου, της φύσης. Το άτομο είναι σε θέση να αποδέχεται τον εαυτό του με κάθε ελάττωμα που μπορεί να παρουσιάζει. Κατ’ επέκταση, όταν αποδέχεται τον εαυτό του μπορεί να αποδεχθεί πιο εύκολα και τους ανθρώπους γύρω του.

Αυθόρμητη σκέψη και συμπεριφορά. Το άτομο συμπεριφέρεται με απλότητα και φυσικότητα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υιοθετεί σκοπίμως αντισυμβατικές στάσεις. Διατηρεί τους δικούς του κώδικες ηθικής και παράλληλα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της πραγματικότητας.

Προβληματοκεντρισμός. Το άτομο εστιάζει την προσοχή του και όλη του την ενέργεια στην επίτευξη ενός σκοπού, στην ολοκλήρωση μίας αποστολής, άνευ εγωκεντρικού χαρακτήρα, που αισθάνεται ότι οφείλει να την διεκπεραιώσει.

Ανάγκη αποστασιοποίησης και ιδιωτικότητας. Καθώς το άτομο αποστασιοποιείται με ευκολία από πράγματα και καταστάσεις του περιβάλλοντός του, είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τα προβλήματα που ανακύπτουν με μεγαλύτερα αποθέματα νηφαλιότητας από ότι ο μέσος άνθρωπος. Είναι σε θέση να διατηρεί την αξιοπρέπειά του ακόμη και σε περιβάλλοντα που υπαγορεύουν το αντίθετο. Μία τέτοιου τύπου αντίδραση ενδέχεται να πηγάζει από την τάση του ατόμου να βασίζεται στη δική του αντίληψη για το τι συμβαίνει κάθε φορά και όχι στο τι αντιλαμβάνονται οι άλλοι ότι συμβαίνει.

Αυτονομία. Ο άνθρωπος παρουσιάζει σημάδια ανεξαρτησίας από το φυσικό και το κοινωνικό του περιβάλλον, είναι αυτάρκης και δεν στηρίζει την ικανοποίησή του σε εξωγενείς παράγοντες, παρά στην προσωπική ανάπτυξη και την εσωτερική καλλιέργεια.

Διαρκές και βαθύ αίσθημα εκτίμησης. Το άτομο έχει την ικανότητα να απολαμβάνει και να εκτιμά ξανά και ξανά τα βασικά αγαθά που έχει να του προσφέρει η ζωή σαν να τα ανακαλύπτει για πρώτη φορά· όπως ακριβώς όταν ήταν παιδί.

"Εκστατικές" εμπειρίες. Με αφορμή κάποιο γεγονός, ο άνθρωπος έχει την αίσθηση ότι επιτέλους αντιλαμβάνεται κάποιο βαθύ νόημα, ότι είναι πιο δυνατός και πιο ήρεμος από ποτέ, ότι πλέον έχει συμβεί κάτι πολύ σημαντικό που τον έχει μεταμορφώσει σε έναν καλύτερο εαυτό.

Βαθύ αίσθημα ταύτισης/αγάπης προς τον ανθρωπισμό. Παρά τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλούνται από ακραία γεγονότα, το άτομο αισθάνεται έντονη αγάπη και συμπάθεια για την ανθρωπότητα και επιδιώκει να αφιερώνει την ενέργειά του για τη βελτίωση και την ευημερία αυτής.

Βαθύτερες διαπροσωπικές σχέσεις. Καθώς το άτομο παρουσιάζει μεγαλύτερη ικανότητα να απομονώνει τα εγωκεντρικά στοιχεία του χαρακτήρα του, είναι σε θέση να δημιουργεί πιο ουσιαστικές σχέσεις με βαθύτερους δεσμούς στοργής, αγάπης και κατανόησης.

Δημοκρατική δομή χαρακτήρα. Το άτομο δημιουργεί σχέσεις εξετάζοντας μόνο το χαρακτήρα του ανθρώπου που έχει απέναντί του, χωρίς να ενδιαφέρεται για την ταξική του καταγωγή, για το κοινωνικό του στάτους, για το επίπεδο εκπαίδευσής του, το χρώμα του δέρματός του ή τα θρησκευτικά του πιστεύω. Δεν θέτει θέμα ανωτερότητας και κατωτερότητας, παρά μόνο σε σχέση με το πόσο καλός είναι κάποιος σε συγκεκριμένους τομείς απασχόλησης. Δεν επιδιώκει την εξουσία και δεν βλέπει τους άλλους ως μέσα για την επίτευξη προσωπικών σκοπών.

Ικανότητα διάκρισης (υποκειμενικού) σωστού και λάθους. Το άτομο διαθέτει γερά δομημένους ηθικούς κώδικες, επιδιώκει να κάνει το σωστό και αποφεύγει τα λάθη. Συνήθως, η αντίληψή του για το τι ορίζεται ως καλό και κακό διαφέρει από τις συμβατικές απόψεις.

Μη εχθρική αίσθηση του χιούμορ. Το άτομο δε γελάει με ό,τι ο μέσος άνθρωπος αντιλαμβάνεται ως αστείο. Κατά συνέπεια, δεν βρίσκει αστείο οτιδήποτε τονίζει κάποιο αρνητικό χαρακτηριστικό του άλλου ή οτιδήποτε μπορεί να πληγώσει τον συνάνθρωπό του. Επιπλέον, το άτομο έχει την ικανότητα να αυτοσαρκάζεται.

Αυξημένη δημιουργικότητα. Η δημιουργικότητα που βιώνει εκείνος που βρίσκεται στο επίπεδο της αυτοπραγμάτωσης δεν σχετίζεται με την τυποποιημένη εκδήλωση του ταλέντου, όπως η συγγραφή βιβλίων, η σύνθεση μουσικής ή οι ζωγραφικές ικανότητες. Αυτού του είδους η δημιουργική έκφραση έχει να κάνει περισσότερο με την εκδήλωση στοιχείων μιας υγιούς προσωπικότητας που βρίσκει αντίκτυπο σε οποιαδήποτε πτυχή του κόσμου με την οποία το άτομο καταπιάνεται κάθε φορά. Με άλλα λόγια, το άτομο είναι σε θέση να εκτελεί δημιουργικά κάθε έργο στο οποίο αφιερώνεται, στοιχείο που πηγάζει από τη φύση του χαρακτήρα του.

Αντίσταση/κριτική ικανότητα προς τις πολιτισμικές επιρροές & κοινωνικές νόρμες. Το άτομο μπορεί να συμβαδίζει με τον πολιτισμικό περίγυρό του, διατηρεί όμως τις εσωτερικές αποστάσεις του από αυτόν. Υιοθετεί μία δική του στάση απέναντι στις πολιτισμικές επιρροές, χωρίς να ακολουθεί σκοπίμως αντισυμβατική συμπεριφορά.

Πως επιτυγχάνεται η Αυτοπραγμάτωση σύμφωνα με τον Maslow

Ο καθένας από εμάς μπορεί να φτάσει στο επίπεδο της αυτοπραγμάτωσης εάν υιοθετήσει οκτώ τύπους συμπεριφοράς:

Να αντιμετωπίζεις τον κόσμο όπως ένα παιδί. Να επικεντρώνεις τις αισθήσεις σου στο τώρα και να απορροφάς πλήρως και ανιδιοτελώς ό,τι καλύτερο έχει να σου προσφέρει η ζωή στην παρούσα στιγμή.

Να επιλέγεις τον δρόμο που οδηγεί στην προσωπική ανάπτυξη. Πολλές φορές, ο άνθρωπος καλείται να πάρει μια απόφαση όπου από τη μία πλευρά υπάρχει η ασφάλεια και από την άλλη το ρίσκο. Διαλέγοντας την ασφάλεια παραμένει στα γνωστά και δεδομένα, ενώ διαλέγοντας να ρισκάρει έρχεται αντιμέτωπος με έναν νέο τρόπο θεώρησης των πραγμάτων· ακόμα και αν οι συνέπειες είναι κατά κάποιον τρόπο αρνητικές θα έχει οδηγήσει τον εαυτό του ένα βήμα πιο πέρα στα στάδια της προσωπικής ανάπτυξης.

Να ακούς τις εσωτερικές φωνές των συναισθημάτων σου. Να διατηρείς άμεση επαφή με όσα σου υπαγορεύει ο εαυτός σου και η θέλησή σου, να αξιολογείς τα διάφορα ερεθίσματα ανάλογα με το τι εσύ αντιλαμβάνεσαι ως σωστό και λάθος και όχι με βάση εξωγενείς παράγοντες που στηρίζονται στην αντιληπτική ικανότητα των άλλων.

Να είσαι ειλικρινής. Να μην καθορίζεις τις απόψεις σου και τις συμπεριφορές σου ανάλογα με τον τρόπο που θεωρείς ότι θα γίνει αποδεκτός από τους γύρω σου. Ψάξε μέσα σου για το τι θεωρείς σωστό και εν συνεχεία ανάλαβε την ευθύνη των ενεργειών σου. Κάθε φορά που ο άνθρωπος επιλέγει αυτόν τον τρόπο δράσης, έρχεται σε αμεσότερη επαφή με τον εσωτερικό του εαυτό.

Να επιλέγεις με βάση τις δικές σου προτιμήσεις και κρίσεις. Μόνο όταν στηρίζεσαι στα δικά σου ένστικτα θα είσαι σε θέση να παίρνεις ορθότερες και καταλληλότερες αποφάσεις για τον εαυτό σου.

Να προσπαθείς να κατανοείς τις δυνατότητές σου και να κάνεις ό,τι είναι απαραίτητο για να τις βελτιώσεις. Καθώς η αυτοπραγμάτωση είναι μία διαδικασία που βρίσκεται σε αδιάκοπη εξέλιξη, ο άνθρωπος οφείλει να επιδιώκει να γίνεται καλύτερος σε αυτό με το οποίο έχει αποφασίσει να ασχοληθεί.

Να αντιλαμβάνεσαι τις "εκστατικές" εμπειρίες που διανθίζουν τη ζωή σου και να προετοιμάζεις τον εαυτό σου για να βιώνεις όσο το δυνατόν περισσότερες ανάλογες στιγμές. Αυτού του είδους οι εμπειρίες δεν έχουν συγκεκριμένο προσδιορισμό, μπορεί να προέρχονται από κάτι πολύ απλό ή από κάτι μεγαλειώδες· εκείνο που μετράει δεν είναι η εμπειρία αυτή καθαυτή, αλλά το συναίσθημα έκστασης και πληρότητας που πλημμυρίζει το άτομο κατά τη διάρκεια βίωσης της εμπειρίας.

Να αναγνωρίζεις τις άμυνές σου και να προσπαθείς να τις εγκαταλείψεις. Καθώς ο άνθρωπος προσπαθεί να ανακαλύψει τον εαυτό του και τις δυνατότητές του, έρχεται αντιμέτωπος με τις άμυνες που έχει διαμορφώσει εσωτερικά. Ένα ακόμη βήμα που οδηγεί στην αυτοπραγμάτωση, είναι η στιγμή που το άτομο βρίσκει το θάρρος να εγκαταλείψει τις άμυνές του όταν το κρίνει απαραίτητο.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας, επιλεγμένα βιβλία αυτογνωσίας.

Βιβλιογραφία

1. A Theory of Human Motivation (1943)
2. Μotivation and Personality (1970)
3. The Farther Reaches of Human Nature (1971)