Πόσους εαυτούς έχουμε;

Ακρόαση άρθρου......

Αναζητώντας τη σωστή απάντηση στην ερώτηση για το πόσους εαυτούς εν τέλει έχουμε, βρήκα τις βάσεις στη λογοτεχνία. Ο Χαλίλ Γκιμπράν, στο έργο του Οι 7 Εαυτοί, γράφει: «Στη σιωπηλότερη ώρα της νύχτας, καθώς έγερνα μισοκοιμάμενος, οι εφτά εαυτοί μου κάθησαν αντάμα και, ψιθυρίζοντας, έτσι κουβέντιαζαν:

Πρώτος Εαυτός: Εδώ, σ’ αυτό τον τρελό μέσα, κατοίκησα όλα μου ετούτα τα χρόνια, χωρίς άλλο να κάνω παρά ν’ ανανεώνω τον πόνο του, τη μέρα, και να ξαναπλάθω τη θλίψη του, τη νύχτα.
Δεν αντέχω πια τη μοίρα μου κι επαναστατώ, από ‘δω και πέρα.

Δεύτερος Εαυτός: Η δική σου μοίρα είναι καλύτερη από τη δική μου, αδερφέ, γιατί δικό μου γραφτό: να ‘μαι ο χαρωπός εαυτός του τρελού τούτου. Γελώ με το γέλιο του και τραγουδώ, τις ώρες της χαράς του και με τρισφτερωμένα πόδια χορεύω τις λαμπερόσπιθες σκέψεις του. Εγώ θα ‘πρεπε να επαναστατήσω ενάντια στην υποσταμένη μου ύπαρξη.

Τρίτος Εαυτός: Και τι ν’ ακούσετε από μένα, τον ερωτοκένταυρο εαυτό του, το πυραχτώδικο έμβλημα των άγριων παθών και των φανταστικών επιθυμιών; Εγώ είμαι: ο ερωτοπλάνταχτος εαυτός του – που θα ‘πρεπε να σηκώσω παντιέρα ενάντια στον τρελόν ετούτο.

Τέταρτος Εαυτός: Εγώ, ανάμεσα σε όλους εσάς, είμαι ο πιο δυστυχισμένος, γιατί δε μου έλαχε παρά το απεχθές μίσος κι η ξεθεμελιώστρα αποστροφή. Εγώ θα ‘πρεπε, ο όμοιος με καταιγίδα εαυτός – ο γεννημένος στις μαυροσπηλιές της Κόλασης, να ‘μαι ο πρώτος διαμαρτυρόμενος, για να υπηρετήσει τον τρελόν ετούτο.

Πέμπτος Εαυτός: Όχι, εγώ θα ‘πρεπε, ο διανοούμενος εαυτός, ο εαυτός της κάθε φαντασίωσης, ο εαυτός της κάθε πείνας και δίψας, ο καταδικασμένος στην, χωρίς αναπαμό, περιπλάνηση, στο κυνηγητό άγνωρων πραγμάτων – κι αδημιούργητων πραγμάτων ακόμα’ εγώ θά ‘πρεπε κι όχι εσείς, να επαναστατήσω.

Έκτος Εαυτός: Κι εγώ, ο δουλευτάρης εαυτός, ο αξιοδάκρυτος εαυτός του μόχθου που, με υπομονής χέρια και πολύπαθα μάτια, πλάθω τις μέρες σε εικόνες και δίνω στα ασχηματοποίητα στοιχεία καινούργιες κι αιώνιες μορφές – εγώ θα ‘πρεπε, ο απομοναχιασμένος, να ‘μαι ο επαναστάτης ενάντια στον πολυπράγμονα τρελόν ετούτο.

Έβδομος Εαυτός: Πόσο παράξενο, να θέτε εσείς όλοι να επαναστατήσετε ενάντια στον άνθρωπο αυτόν, γιατί καθένας σας κι όλοι έχετε να εκπληρώσετε προδιαγραμμένο ρόλο. Αχ! και να μπορούσα να ‘μουν ένας σαν εσάς, ένας εαυτός με προκαθορισμένη κλήρα! Μα εγώ δεν έχω καμιά. Είμαι ο εαυτός που τίποτα δεν κάνει, κείνος που κάθεται στο αλάλητο, στο πουθενά και στο ουδέποτε, ενόσω εσείς είσαστε απασχολημένοι με την αναδημιουργία της ζωής. Εσείς είσαστε ή εγώ, γείτονες, που θα ‘πρεπε να επαναστατήσω;(...)»

Την απάντηση για το ποιοι πραγματικά είμαστε, την έχουμε πρωτίστως εμείς, αν βέβαια τολμήσουμε να την προσεγγίσουμε.

Αυτός είναι ο “πραγματικός εαυτός” μας. Πρόκειται για την εικόνα που βλέπουμε, αν κοιτάξουμε με ειλικρίνεια στον καθρέφτη την προσωπικότητά μας. Ο εαυτός μας διαμορφώνεται σταδιακά, πάνω στο υπόβαθρο μίας ιδιοσυγκρασίας και μέσω της επιρροής των βιωμάτων μας και της συνδιαλλαγής με τα σημαντικά πρόσωπα της ζωής μας.

Η εικόνα εαυτού ολοκληρώνεται με την έννοια του “ιδανικού εαυτού”. Ο Freud ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στον ιδανικό εαυτό. Παρόλα αυτά, ο Carl Rogers, ένας από τους ιδρυτές της ανθρωπιστικής ψυχολογίας και της προσωποκεντρικής προσέγγισης στην ψυχολογία είναι αυτός που έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στον ιδανικό εαυτό και κυρίως στην απόσταση που υπάρχει ανάμεσα σε αυτόν και στον πραγματικό.

Μία μικρή απόσταση μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο αυτοβελτίωσης ενώ η μεγάλη απόσταση μπορεί να έχει σοβαρές ψυχοσυναισθηματικές επιπτώσεις, καθώς το άτομο βιώνει ποικίλα αρνητικά συναισθήματα, αναλογιζόμενο τη διαφορά ανάμεσα σε αυτό που είναι και σε αυτό που θα μπορούσε ή θα επιθυμούσε να είναι.

Μία τυπική προβολή του ιδανικού εαυτού γίνεται στην εποχή μας μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η εικόνα που προβάλλεται εκεί είναι επίπλαστη και μπορεί να απέχει κατά το δοκούν από τον πραγματικό εαυτό μας, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα εν γένει και βοηθώντας μας ορισμένες φορές να μην έρθουμε αντιμέτωποι με την απόσταση του ιδανικού από το πραγματικό.

Ο καθηγητής ψυχολογίας E. Tory Higgins, εισήγαγε επιπλέον την έννοια του “αναγκαίου εαυτού”, μιλώντας ουσιαστικά για την εικόνα του εαυτού μας, η οποία ανταποκρίνεται στα πρέπει- στις υποχρεώσεις του. Ο αναγκαίος εαυτός μας ενσωματώνει πολλές φορές αξίες και πρότυπα που ανταποκρίνονται σε κοινωνικά στερεότυπα ή σε επιθυμίες των οικείων μας, π.χ. των γονέων ή γενικά των πρωταρχικών φροντιστών μας.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο αναγκαίος εαυτός μας είναι μία άκαμπτη εικόνα που προκύπτει από την ανάγκη μας να βιώσουμε την αποδοχή και αναγνώριση που δεν εισπράξαμε σε μικρότερη ηλικία από τους γονείς- φροντιστές μας. Διατηρούμε έτσι μία εικόνα που ανταποκρίνεται στα δικά τους θέλω, παρόλο που αυτό μπορεί να είναι ασυμβίβαστο με τον πραγματικό εαυτό. Η απόκλιση ανάμεσα στον πραγματικό και στον αναγκαίο εαυτό, μπορεί έτσι να οδηγήσει σε επίπονες εσωτερικές συγκρούσεις.

Οι όροι αυτοί αφορούν στην αυτοαντίληψη. Τι γίνεται όμως με τον εαυτό μας, όπως τον αντιλαμβάνονται οι άλλοι; Είναι πολύ παράξενο και ενδιαφέρον να αναλογιστούμε πόσες διαφορετικές εκδοχές του εαυτού μας υπάρχουν στην αντίληψη των άλλων. Μπορεί κάποιος να μας περιγράψει ως ομιλητικούς και πρόσχαρους και άλλος ως απόμακρους ή καταθλιπτικούς. Για κάποιους μπορεί να είμαστε δυναμικοί και σίγουροι και για άλλους αναποφάσιστοι. Μπορεί να δείχνουμε μία διαφορετική εικόνα στον εργασιακό και διαφορετική στον προσωπικό τομέα της ζωής μας.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της διάστασης, είναι η εικόνα που προβάλλουμε κατά την έναρξη μίας ερωτικής σχέσης. Η ανάγκη μας να σαγηνεύσουμε μας ωθεί να δείξουμε τις καλύτερες πτυχές του εαυτού μας και δυστυχώς ορισμένες φορές, να ξεγελάσουμε ακόμη το επίδοξο ταίρι. Από την άλλη, ο απέναντί μας, “διαβάζει” πολλές φορές σε εμάς αυτό που επιθυμεί περισσότερο, με βάση τις δικές του ανάγκες εκείνη τη στιγμή.

Στις διαπροσωπικές σχέσεις επίσης, γίνεται πολύ συχνά μία προσπάθεια συγκάλυψης και αποσιώπησης των αρνητικών συναισθημάτων και των προβλημάτων. Οι άνθρωποι προσπαθούν πολλές φορές να κρύψουν τις αδυναμίες τους, τις ευαισθησίες τους, τα προβλήματά τους, τις βαθύτερες επιθυμίες τους και γενικά ό,τι τους δημιουργεί είτε την αίσθηση ότι θα επιβαρύνουν τον άλλο είτε την αίσθηση ότι θα εκθέσουν οι ίδιοι ένα πιο ευάλωτο κομμάτι τους, καθιστώντας εαυτούς τρωτούς και βιώνοντας ένα αίσθημα ντροπής.

Οι συμπεριφορές αυτές είναι πιο συχνές σε άτομα με ανασφαλή στοιχεία στη δομή της προσωπικότητάς τους. Πίσω από την αδυναμία έκφρασης προς τους άλλους αλλά και προς τον ίδιο μας τον εαυτό, κρύβονται συνήθως βαθύτεροι φόβοι που μας εμποδίζουν να νιώσουμε ουσιαστικά ελεύθεροι και να έρθουμε σε πλήρη συμφιλίωση με τον πραγματικό εαυτό μας.

Αυτό που ισχύει στην πραγματικότητα είναι ότι ο εαυτός μας, όπως τον αντιλαμβάνονται οι άλλοι, δεν είναι παρά μία ψευδαίσθηση που σχηματίζεται με βάση περιβαλλοντικές επιρροές, τις εκάστοτε ανάγκες και τα συναισθήματα του καθενός. Η εικόνα που σχηματίζουν οι άλλοι για εμάς είναι το αποτέλεσμα μίας συνάρτησης, με παραμέτρους τόσο το τι προβάλλουμε εμείς στον άλλο, όσο και τα προσωπικά φίλτρα του καθενός, μέσα από τα οποία εν τέλει θα σχηματιστεί το ολόγραμμά μας.

Η εικόνα αυτή δεν παραμένει αμετάβλητη και έχει δικαίωμα να διαμορφώνεται καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας, παρόλο που οι βάσεις της μπορεί να παραμένουν σταθερές. Υπάρχουν σίγουρα ακόμη και αντιφατικές εκφάνσεις του εαυτού μας, οι οποίες έρχονται στην επιφάνεια ανάλογα με τις συνθήκες αλλά και με τις συμπεριφορές που μας εμπνέει ο απέναντί μας. Οι καταστάσεις αυτές του Εγώ προκύπτουν ουσιαστικά από μία συνθήκη δράσης και αντίδρασης.

Ο Αμερικανός ψυχολόγος Abraham Maslow τοποθέτησε εξάλλου στην κορυφή της πυραμίδας ιεράρχησης των αναγκών του ατόμου την αυτοπραγμάτωση, την ανάγκη δηλαδή πλήρους αξιοποίησης των προσωπικών μας δυνατοτήτων.

Η αναζήτηση και ο προσδιορισμός της ταυτότητάς μας είναι μία περίπλοκη διαδικασία. Η εδραίωση της εικόνας του εαυτού μας συμπεριλαμβάνει τη γνωριμία μας με τα προτερήματα και τα ελαττώματά μας, την ειλικρινή συνδιαλλαγή, το συμβιβασμό, την ανάληψη ευθυνών για τις επιλογές στη ζωή μας, την αναγνώριση της διαρκούς ροής εξέλιξής μας.

Εσείς τελικά πόσους εαυτούς έχετε;

«Ζητώ συγνώμη που δεν απαντώ αλλά λάθος δικό μου δεν είναι που δεν αντιστοιχώ α’ αυτόν που σε ’μένα αγαπάτε. Ο καθένας μας είναι πολλοί. Εγώ είμαι αυτός που νομίζω πως είμαι. Άλλοι με βλέπουν αλλιώς. Και πάλι λάθος κάνουν. Μη με παίρνετε γι’ άλλον. Κι αφήστε με ήσυχο. Αν εγώ δεν θέλω να βρω τον εαυτό μου, γιατί οι άλλοι για μένα να ψάχνουν;» (F. Pessoa).

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

Γκιμπράν Χαλίλ. Ο τρελός. Εκδόσεις Ωκεανίδα. Αθήνα, 2019.

Θεωρίες προσωπικότητας. Έρευνες και εφαρμογές. Εκδόσεις Gutenberg. Αθήνα, 2013.

Maslow, A (1954). Motivation and personality. New York, NY: Harper. ISBN 978-0-06-041987-5.

Πεσσόα Φερνάντο. Ποιήματα. Εκδόσεις Printa. Αθήνα, 2008.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Βαϊζίδου Χριστίνα - Ψυχίατρος

Βαϊζίδου Χριστίνα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχοφαρμακολογική και ψυχοθεραπευτική παρακολούθηση για όλο το φάσμα των ψυχιατρικών παθήσεων ενηλίκων.Το θεραπευτικό πλάνο διαμορφώνεται εξατομικευμένα αναλόγως των αναγκών του ασθενούς.

6908458345

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού