Τρώω για να αισθανθώ ..Τι είναι η συναισθηματική πείνα?

Ακρόαση άρθρου......

Ένας από τους κυριότερους λόγους που ένα άτομο μπαίνει σε δίαιτα, είναι για να αισθανθεί καλύτερα για τον εαυτό του να εκτιμηθεί  και να νιώσει λίγο περισσότερο εμπιστοσύνη, να γίνει λίγο περισσότερο αποδεκτό από αυτό που έχει ήδη βιώσει. Χάνοντας βάρος συνήθως φέρνει περισσότερο αυτό-εκτίμηση και αυτό-πεποίθηση. Αυτή η ενίσχυση είναι πολύ δυναμική αλλά εσωτερικά τίποτα δεν έχει αλλάξει και πιθανώς το άτομο το γνωρίζει.

Η αποδοχή των άλλων

Τότε που πάμε από εδώ και πέρα; Στο πραγματικό κίνητρο που σε σπρώχνει να επιδιώξεις να χάσεις βάρος. Το κίνητρό σου μπορεί να κάνει την διαφορά μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας σε αυτό που επιδιώκεις. Προσπαθώντας να αισθανθούν καλύτερα γύρω από τον εαυτό τους πολλοί κάνουν ένα θεμελιώδες λάθος: προσπαθούν να καλυτερέψουν την γνώμη που έχουν για τον εαυτό τους με το να κερδίσουν την αποδοχή των άλλων. Και ας σκεφτούμε τι εννοούμε κάθε φορά που υπάρχει η επιθυμία να δούμε έναν εαυτό καλύτερο…, φυσικά ένα μεγάλο ποσοστό εννοεί λεπτότερο.

Μερικές φορές σκεφτόμαστε «Αλλά μ΄αρέσει να είμαι αδύνατη/ος, μ΄ευχαριστεί».

Πανεπιστημιακές έρευνες έχουν δείξει μια δυνατή συσχέτιση μεταξύ της επιθυμίας για χάσιμο βάρους και της προσδοκίας για μεγαλύτερη αποδοχή από τους άλλους γύρω μας.

Τότε λοιπόν σκέψου τι θα απαντούσες στις παρακάτω ερωτήσεις:

• Από συνήθεια δεν συγκρίνεις το μέγεθος του σώματος σου με των άλλων;
• Αισθάνεσαι άσχημα για τον εαυτό σου εάν είσαι το βαρύτερο άτομο μέσα σε μια ομάδα ατόμων;
• Σχηματίζεις γνώμη για άτομα που γνωρίζεις βασιζόμενος /η στο πόσο παχύ ή  αδύνατο είναι το άτομο;
• Όταν έχεις πάρει βάρος δεν είναι ότι σκέφτεσαι πως οι φίλοι και οι γνωστοί θα το καταλάβουν και θέλεις να κάνεις κάτι γρήγορα;
• Όταν έχεις χάσει βάρος, δεν θέλεις όλοι αυτοί που σε γνωρίζουν να το δουν και να το επισημάνουν ή εσύ να το  σχολιάσεις αν κανείς δεν σχολιάσει τίποτα σχετικό;
• Έχεις σκεφτεί ποτέ «Εάν ήμουν αρκετά αδύνατη/ος θα είχα αυτό-πεποίθηση και θα ήμουν ένα ευτυχισμένο άτομο – Θα μου άρεσα περισσότερο»;

Ζώντας σκεφτόμενη/ος κάποια από τα παραπάνω, γίνεται πράγματι δύσκολο να επιτύχεις τον στόχο σου καθώς το κίνητρο δεν καλύπτει πολλές από τις δικές σου ανάγκες – παρά μόνο να κερδίσεις την αποδοχή των άλλων.

Οι δυσκολίες και τα πισωγυρίσματα που σε έχουν οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο αρνητικών συναισθημάτων και αποτυχημένων προσπαθειών κάνουν ορατές τις συνέπειες του να καλύπτεις ανεπαρκώς τις ανάγκες σου σε μόνιμη βάση.

Έχοντας ως κίνητρο την αποδοχή των άλλων χάνεται μια πολύ σημαντική ευκαιρία.

Η ευκαιρία να κάνεις αλλαγές στην διατροφή σου, όχι για να εντυπωσιάσεις τους άλλους αλλά για να βελτιώσεις την σχέση σου με το φαγητό και συνεπώς την ποιότητα της ζωής σου, ζώντας ενεργητικά. 

Το συναισθηματικό φαγητό

Η κατανάλωση φαγητού, συχνά, συνδέεται με τα συναισθήματα μας. Τρώμε για να «αντιμετωπίσουμε» το άγχος και τη νευρικότητα ή να καταπνίξουμε τη στεναχώρια ή για να γιορτάσουμε, όταν είμαστε χαρούμενοι. Άλλες φορές, τρώμε από ανία ή θυμό, καθώς και λόγω χαμηλής αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης.

Η πρόσληψη τροφής, σε απάντηση των διαφόρων ψυχολογικών καταστάσεων, ονομάζεται συναισθηματικό φαγητό.

Για παράδειγμα, ένα γεγονός όπως είναι ότι με απολύσανε από τη δουλειά μου, μπορεί να οδηγήσει στη σκέψη ότι είμαι ανάξιος, οπότε αυτή η σκέψη ενδέχεται να οδηγήσει στη λύπη και την απαξίωση του εαυτού μου. Στη συνέχεια, για να «πνίξω» αυτά τα άσχημα συναισθήματα μπορεί να προβώ σε ένα υπερφαγικό επεισόδιο και έτσι να αρχίσει ένας φαύλος κύκλος σκέψεων-συναισθημάτων-αδηφαγικού φαγητού.

Η συναισθηματική πείνα εμφανίζεται ξαφνικά ενώ η σωματική - 'φυσική' πείνα αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς. Η σωματική πείνα αρχίζει με μια κοιλιά να 'γουργουρίζει' όλο και πιο πολύ, και τελικά εξελίσσεται σε πείνα. Η διαδικασία αυτή είναι αργή, πολύ διαφορετική από τη συναισθηματική πείνα, η οποία έχει μια ξαφνική και πολύ έντονη εμφάνιση.

Σε αντίθεση με τη φυσική πείνα, η συναισθηματική πείνα απαιτεί άμεση κατανάλωση φαγητού, και θέλει άμεση ικανοποίηση. Η σωματική πείνα, από την άλλη πλευρά, 'περιμένει' για την τροφή.

Η διαφορά μεταξύ της σωματικής και συναισθηματικής πείνας είναι μεγάλη. Για να ικανοποιήσετε τη 'φυσική' πείνα, κάνετε συνήθως μια συνειδητή επιλογή για αυτό που θα καταναλώσετε, και γνωρίζετε το τι τρώτε. Επίσης αντιλαμβάνεστε πόσο πρέπει να καταναλώσετε, ώστε να μπορείτε να σταματήσετε όταν αισθανθείτε κορεσμό. Σε αντίθεση με τη συναισθηματική πείνα σπάνια αντιλαμβάνεστε τι και πόσο τρώτε. Αν έχετε συναισθηματική πείνα, επιθυμείτε περισσότερα τρόφιμα, ειδικά λιχουδιές (αλμυρές και γλυκιές) ακόμη και αν ήδη αισθάνεστε κορεσμό. Όταν νοιώθετε σωματική πείνα, ακόμη και τα καρότα θα σας φαίνονται νόστιμα. Αν όμως, είστε συναισθηματικά πεινασμένοι, μόνο κέικ, παγωτό ή οι ιδιαίτερες σας προτιμήσεις θα φαίνονται ελκυστικές.

Η συναισθηματική πείνα συχνά καταλήγει σε ενοχές ή υποσχέσεις ότι θα τα καταφέρετε την επόμενη φορά. Η σωματική πείνα δεν έχει καμία ενοχή, διότι γνωρίζετε ότι φάγατε με σκοπό να διατηρήσετε τις δυνάμεις σας, την υγεία και την ενέργεια σας.

Η συναισθηματική πείνα είναι αποτέλεσμα ενεργοποίησης συναισθηματικών ερεθισμάτων, ενώ η σωματική πείνα είναι αποτέλεσμα φυσιολογικής ανάγκης.

Όταν τρώτε λόγω φυσιολογικής - σωματικής πείνας, καταναλώνετε το φαγητό σας απολαμβάνοντας κάθε μπουκιά, όμως όταν τρώτε λόγω συναισθηματικής πείνας, καταναλώνετε τρόφιμα ασυναίσθητα και σε μεγάλες ποσότητες.

Τα συναισθήματά μας επηρεάζονται ή ακόμα και καθορίζονται σε ορισμένες περιπτώσεις από χημικές ουσίες που βρίσκονται στον οργανισμό μας.

Η κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών αναζωογονεί τον ψυχικό μας κόσμο και μας κάνει περισσότερο ευδιάθετους και ευτυχισμένους.

Η παραγωγή των χημικών αυτών ουσιών βασίζεται σε απλούστερες χημικές ενώσεις, τις οποίες λαμβάνουμε από τη διατροφή μας. 

Μία από τις πιο βασικές χημικές ουσίες του νευρικού μας συστήματος είναι η σεροτονίνη. Η οποία μας καθορίζει τη διάθεσή , την ποιότητα του ύπνου και τη συναισθηματική μας σταθερότητα. Έχει παρατηρηθεί πως άτομα τα οποία έπασχαν από κατάθλιψη είχαν χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης . Ωστόσο όταν αυτός ο νευροδιαβιβαστής αυξήθηκε τα ποσοστά της κατάθλιψης μειώθηκαν . Η σεροτονίνη είναι για να δημιουργηθεί και να παραχθεί χρειάζεται ένα αμινοξύ που το λαμβάνουμε από την τροφή μας : την τρυπτοφάνη κάποιες τροφές που είναι πηγή του αμινοξέος είναι : φρούτα, μπανάνες , ολικής άλεσης ζυμαρικά , ψωμί , λαχανικά  ,κοτόπουλο , σολομός, σκουμπρί ,τόνος λιναρόσπορος κ.α . Σημαντικό να αναφερθεί  είναι πως οι παραπάνω τροφές θα πρέπει να είναι όσο γίνεται στην πιο ‘υγιή’ μορφή τους χωρίς χημικές προσμίξεις και ‘σταθεροποιητές’.

Η ψυχική μας υγεία λοιπόν περνάει από το πιάτο μας και συνεπώς από το χέρι μας.

Το σώμα και η ψυχή είναι στοιχεία που θα ήταν άδικο να διαχωρίσουμε καθώς οποιαδήποτε δυσλειτουργία στο ένα έχει τις ανάλογες συνέπειες στο άλλο αλλά και το αντίθετο. Ασθένειες της ψυχής πολύ εύκολα επηρεάζουν το σώμα μας . Γεγονός το οποίο πρέπει να μας κινητοποιήσει ώστε να προστατεύσουμε και τα δυο αν θέλουμε να βρισκόμαστε πραγματικά σε μια ψυχοσωματική ομοιόσταση και να έχουμε μια αληθινή ποιότητα στη ζωή μας. Η οποία θα μας κάνει να αδράξουμε την κάθε μας μέρα παραγωγικά και όχι να συμβιβαζόμαστε με ότι ‘προσφέρεται’ απλόχερα στο μέσο άτομο.

Λίγοι άνθρωποι σταματούν να αναλογιστούν τι είναι αυτό που τους προκαλεί δυσαρέσκεια είτε κάποια ασθένεια. Αυτό που έχει περάσει  στο μυαλό του μέσου πολίτη είναι η κάλυψη του ‘πόνου’ σε όλες του τις διαστάσεις και των συμπτωμάτων του όσο πιο γρήγορα είναι εφικτό όσο για την αιτία δημιουργίας του ούτε λόγος να γίνεται. Γιατί έχουμε φτάσει σε αυτό το λυπηρό σημείο να τα κάνουμε όλα γρήγορα ; να τρεφόμαστε ‘γρήγορα’ , να νιώθουμε ‘γρήγορα’ , να ‘σκεπάζουμε’  καταστάσεις με αποτέλεσμα να χάνουμε τον εαυτό μας, την ίδια μας την οντότητα και να μας κοιτάμε μέσα από τον καθρέπτη εκφράζοντας μια σιωπηλή μοιρολατρία αρνούμενοι να αλλάξουμε τη ζωή μας. Γιατί ο στρουθοκαμηλισμός μας βολεύει τόσο ;

Γλυκά, προϊόντα ζύμης, τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες όπως ψωμί και ζυμαρικά, ξηροί καρποί και αλατισμένα σνακ τύπου πατατάκια και γαριδάκια φαίνεται να είναι οι πιο δημοφιλείς επιλογές σε καταστάσεις έντασης.

Αρχίζουμε λοιπόν να επιλέγουμε το τι θα φάμε, λόγω των συναισθημάτων μας, αλλά την ίδια στιγμή το τι τρώμε επιδρά στο πώς αισθανόμαστε, τόσο ψυχικά όσο και σωματικά.

Τρώμε γιατί αισθανόμαστε άσχημα, αλλά ταυτόχρονα μετά την πρόσκαιρη ευχαρίστηση μας προσδίδει η λήψη τροφής, κυρίως από λιπαρές και πλούσιες σε ζάχαρη τροφές, βυθιζόμαστε ακόμα περισσότερο σε ένα μίγμα τύψεων, χαμηλής αυτοεκτίμησης και στεναχώριας.

Για μια ακόμα φορά ένα μοντέλο διατροφής όπως είναι η Μεσογειακή Δίαιτα, και τα συστατικά της (ελαιόλαδο, φρούτα πλούσια σε αντιοξειδωτικά, τα λιπαρά ψάρια που αποτελούν πηγές ωμέγα-3 λιπαρών οξέων) μπορεί να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην θεραπεία ψυχολογικών διαταραχών και καταστάσεων όπως είναι για παράδειγμα η κατάθλιψη.

Τρώω… για να μη νιώθω!

Ποια είναι, άραγε, η ψυχολογία των ατόμων με διατροφική διαταραχή;Ποιοι είναι οι ψυχολογικοί παράγοντες που οδηγούν στην γέννηση μιας τέτοιας συμπεριφοράς;

τα άτομα νιώθουν να καταπνίγονται από αρνητικά συναισθήματα τα οποία αντιλαμβάνονται ως πιθανό κίνδυνο για τη ζωή τους. Τέτοια συναισθήματα συνήθως είναι ο φόβος, η μοναξιά, ο θυμός, η ενοχή, το άγχος και το stress, ο πόνος, η συναισθηματική αναστάτωση… για το λόγο αυτό, προσπαθούν να τα αποφύγουν… υιοθετώντας κάποια δυσλειτοργική διατροφική συμπεριφορά η οποία φαντάζει ως ένας αποτελεσματικός και «βολικός» τρόπος διαχείρισης ή/και αλλαγής των συναισθημάτων αυτών συνήθως, τα συναισθήματα αυτά προσπερνούν απαρατήρητα, είναι όμως υπαρκτά! Με τον καιρό, η δυσλειτουργική διατροφική συμπεριφορά γίνεται πιο σημαντική και χρήσιμη διότι μετατοπίζει την προσοχή του ατόμου από αυτό που «νιώθει» σε αυτό που «τρώει»… το φαγητό και η διαταραγμένη διατροφική συνήθεια αποτελεί, πια (όσο παράδοξο και οξύμωρο κι αν ακούγεται!) το εργαλείο εκείνο με το οποίο το άτομο μπορεί να αποφύγει τα δυσάρεστα συναισθήματά του ή τουλάχιστον, να μειώσει την έντασή τους.

Με άλλα λόγια, το άτομο έχει την ικανότητα να αλλάζει τα συναισθήματά του μέσω μιας συμπεριφοράς (στη συγκεκριμένη περίπτωση, τρώγοντας!). Επιπλέον: Κάποια τρόφιμα αυξάνουν τα επίπεδα ενδορφίνης τα οποία, με τη σειρά τους, δημιουργούν μια ευχάριστη αίσθηση ευτυχίας και ικανοποίησης.

Η τροφή προσφέρει την αίσθηση της πληρότητας και αυτή, με τη σειρά της, συσχετίζεται άμεσα με την αίσθηση της άνεσης. Τα θετικά συναισθήματα, λοιπόν, παραγκωνίζουν τα αρνητικά!

Και το φαινόμενο αυτό δεν περιορίζεται μόνο στους ενήλικές. Αρχίζει από τη βρεφική κιόλας ηλικία. Όταν το βρέφος κλαίει «ανεξήγητα» η μαμά θα του δώσει την πιπίλα. Το πρώτο «μπούκωμα» για παρηγοριά. Θα ακολουθήσουν κι άλλα όσο το παιδί μεγαλώνει. Η πιπίλα θα γίνει μπισκότο...κρουασάν...σοκολάτα.

Τα παιδιά έχουν συχνά ένα γλύκισμα ως επιβράβευση, οπότε και ριζώνεται στην αντίληψη τους πως όταν καταφέρνουν κάτι δικαιούνται να φάνε και μάλιστα κάτι ιδιαίτερα εύγευστο. Όταν το παιδί κλαίει βλέποντας τη μαμά να φεύγει στη δουλειά η μαμά απαντά: θα σου φέρω σοκολάτα όταν γυρίσω. Όταν το παιδί θέλει παιχνίδι και χρόνο με τους γονείς η μαμά θα του δώσει να φάει κάτι ενώ ταυτόχρονα θα βάλει και το αγαπημένο του παιδικό στην τηλεόραση.

Είναι επόμενο λοιπόν το παιδί αυτό να συνεχίσει μεγαλώνοντας να καλύπτει τα συναισθηματικά του κενά τρώγοντας. Το ενήλικο άτομο πλέον τρώει χωρίς να πεινά, το σωματικό βάρος αυξάνεται επικίνδυνα με ότι αυτό συνεπάγεται και οι προσπάθειες για μείωσή του αποβαίνουν συχνά άκαρπες μια και η παραμικρή αλλαγή στη διάθεση θα οδηγήσει για άλλη μια φορά στο ψυγείο με τον φαύλο κύκλο δεν νιώθω καλά – τρώω για ξεχάσω – αισθάνομαι άσχημα γιατί έφαγα να συνεχίζεται.

Τι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά  γι αυτό;

 Την επόμενη φορά που θα νιώσουμε την ανάγκη φάμε κάτι ας δώσουμε ένα περιθώριο 5 λεπτών στον εαυτό μας και ας αναρωτηθούμε τι μας ώθησε στο ψυγείο. Αν αυτό είναι πείνα τότε ας το ανοίξουμε και ας επιλέξουμε κάποιο φρούτο, γιαούρτι ή ένα ελαφρύ σνακ. Αν όμως δεν είναι πείνα ας επιστρατεύσουμε τις δυνάμεις μας και ας απομακρυνθούμε από την κουζίνα. Ένα τηλεφώνημα στον φίλο – στην φίλη μας, ένα βιβλίο, ένα περιοδικό θα μας αποδιώξουν την τάση για «τσιμπολόγημα». Μια δραστηριότητα εκτός σπιτιού αν είναι εφικτό, μια βόλτα με το σκύλο ώστε αντί να προσλάβουμε να καταφέρουμε να καταναλώσουμε και μερικές θερμίδες θα ήταν ακόμα καλύτερη λύση.

Σε γενικές γραμμές ας προσπαθήσουμε να ακούσουμε το σώμα μας και όχι την εκάστοτε διάθεση μας. Ας φροντίσουμε να βάλουμε τάξη στη διατροφή μας καταναλώνοντας 3 γεύματα την ημέρα χωρίς να παραλείπουμε τα ενδιάμεσα σνακ ώστε να είμαστε λιγότερο επιρρεπείς στο «άτακτο» τσιμπολόγημα.

Μαθαίνοντας τη σπουδαιότητα και την επίδραση μιας αλλοιωμένης, διαστρεβλωμένης εικόνας του σώματός σου είναι το πρώτο ισχυρό σίγουρο βήμα σε μια σειρά από σημαντικά βήματα που θα ακολουθήσεις  για να καταρρίψεις ότι δυσλειτουργικό και μη αληθινό που πιστεύεις για τον εαυτό σου. Τα αποτελέσματα είναι πάντα θεαματικά απολαμβάνοντας μια ισχυρή αυτό-πεποίθηση  με πανίσχυρη θέληση. Ο συνδυασμός  αυτό-πεποίθησης και θέλησης είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο που δεν φαίνεται χρήσιμο μόνο στην απώλεια και διατήρηση βάρους αλλά προβάλει τα οφέλη του και σε πολλές διαφορετικές περιοχές της ζωής σου.

Εάν παρατηρήσετε ότι μια τέτοια δυσλειτουργική συμπεριφορά ξεφεύγει από τον έλεγχο σας ή σας δημιουργεί έντονη δυσφορία και δυσλειτουργικότητα στην καθημερινότητα σας μην διστάσετε να συμμβουλευτείτε κάποιον ειδικό.

Μια αποτελεσματική ψυχό-διατροφική θεραπευτική παρέμβαση χρειάζεται να  προετοιμάζει σταδιακά το άτομο να διαμορφώσει τη σχέση του με το  φαγητό, να τροποποιήσει αντιλήψεις, πεποιθήσεις, μύθους που έχει διαμορφώσει σε σχέση με το φαγητό, τροφές και να δώσει όλα τα απαραίτητα εφόδια–γνώσεις, ψυχολογικές τεχνικές, διατροφικές συμβουλές, απαραίτητους ελιγμούς και άλλα πολλά – για να απαλλαχτεί από τις στερήσεις και τις δίαιτες απελπισίας που  το οδηγούν σε ένα ατέλειωτο φαύλο κύκλο και σε παραπανίσια κιλά.

Το ψυχοθεραπευτικό πρόγραμμα χρειάζεται να είναι σχεδιασμένο και προσαρμοσμένο στις ατομικές ανάγκες του κάθε ατόμου. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενασχόληση με το σώμα έχει και αρσενικό πρόσημο με κάποιες φαινομενολογικές διαφοροποιήσεις -οι άντρες για παράδειγμα έχουν πρότυπο το δυνατό και μυώδες σώμα, ενώ οι γυναίκες το σώμα “σωλήνα”- κάτι που είναι ενδιαφέρον, γιατί συνήθως θεωρούμε τις δυσλειτουργικέε  διατροφικές συμπεριφορές  “γυναικεία υπόθεση”.

Μόνο αν καταφέρουμε να μιλάμε ανοιχτά γι’ αυτές, ίσως καταφέρουμε να σπάσουμε γνωσίες όπως “Είσαι ό,τι τρως”- “Εγώ δεν είμαι τίποτα” άρα “Δε θα φάω τίποτα”……