Θεραπεία του συμπτώματος και ψυχοθεραπεία: Η συμβολή της ανάλυσης του χαρακτήρα

Ακρόαση άρθρου......

Όταν κάποιος αποφασίζει να περάσει το κατώφλι ενός ψυχοθεραπευτή συνήθως υποφέρει από ένα σύμπτωμα, αισθάνεται μια υποκειμενική ψυχική δυσφορία, η οποία έχει ξεπεράσει το κατώφλι της αντοχής του. Το σύμπτωμα αυτό -η ψυχική δυσφορία-  μπορεί να προέρχεται από διάφορες καταστάσεις: μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα μιας ψυχικής διαταραχής ή μπορεί να είναι αντίδραση σε δυσκολίες ζωής που νιώθει το άτομο ότι τον πιέζουν πολύ.

Τι μας οδηγεί στην ψυχοθεραπεία

Από όπου και αν προέρχεται, το σύμπτωμα - η ψυχική αυτή δυσφορία- είναι τελικά αυτό που θα αποτελέσει το αρχικό κίνητρο του ατόμου για ψυχοθεραπεία. Κοινά συμπτώματα που αναφέρονται στις πρώτες συνεδρίες είναι η παρουσία άγχους, κατάθλιψης, θυμού, δυσκολίες σε διαπροσωπικές σχέσεις, σωματοποιήσεις κ.ά.

Ανάλογα με το είδος ψυχοθεραπείας που ακολουθεί, ο ψυχοθεραπευτής αντιμετωπίζει το σύμπτωμα με διαφορετική οπτική. Οι ψυχοθεραπείες γνωστικής- συμπεριφορικής κατεύθυνσης, όπως και η φαρμακοθεραπεία, εστιάζονται στον χειρισμό και την θεραπεία του συμπτώματος. Κάποιες άλλες ψυχοθεραπείες «βάθους», ψυχοδυναμικής κατεύθυνσης, θεωρώντας το σύμπτωμα ως μια μόνο έκφραση γενικότερων δυσκολιών, έχουν την άποψη ότι αν απαλειφθεί το σύμπτωμα χωρίς να θεραπευτεί η αιτία που το προκαλεί, αυτό θα ξαναεμφανιστεί με ίδιο ή παρόμοιο τρόπο.

Εστιάζονται λοιπόν στο βάθος, αγνοώντας όμως το σύμπτωμα που συνεχίζει να παραμένει για πολύ και να ταλαιπωρεί, σαν να προσπαθούν να λιώσουν τη βάση του παγόβουνου, αφήνοντας όμως την κορυφή του ανέγγιχτη, για να βυθιστεί από μόνη της όταν το παγόβουνο θα έχει πια λιώσει. Αυτό που καλείται κατά τη γνώμη μου να κάνει μια ψυχοθεραπεία για να είναι αποτελεσματική είναι να ανακουφίσει αρχικά από το σύμπτωμα που ταλαιπωρεί, χωρίς όμως να το θυσιάσει, αφού το σύμπτωμα πέρα από βασανιστικό είναι πολύτιμο, μπορεί να αποτελέσει το ενδοσκόπιο για να ανακαλύψουμε μέσα μας τις αιτίες που το δημιουργούν, και να αποτελέσει τελικά το κλειδί για μια εσωτερική αλλαγή.

Αποκτήστε το βιβλίο Υπάρχει χώρος για μένα; από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Στα τριάντα και πλέον χρόνια της ως θεραπεύτριας, η Mc Bride έχει διαπιστώσει πως ο ναρκισσισμός, μια διαταραχή προσωπικότητας που ξεπερνά τον απλό εγωισμό και τη ματαιοδοξία, είναι μια από τις κυρίαρχες αιτίες οικογενειακών προβλημάτων.

Ραϊχική Ανάλυση του Χαρακτήρα

Αυτό επιχειρεί να κάνει η ψυχοθεραπεία που στηρίζεται στην Ραϊχική Ανάλυση του Χαρακτήρα. Στη Ραϊχική Ανάλυση του χαρακτήρα, είναι σημαντική η αναζήτηση της «λογικής» του συμπτώματος, γιατί δηλαδή εμφανίστηκε τώρα στον συγκεκριμένο άνθρωπο και, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, σε τι τον εξυπηρετεί. Ως ραϊχικοί αναλυτές, εξετάζουμε το σύμπτωμα πάντα σε σχέση με το κύριο στοιχείο του χαρακτήρα [1] του ατόμου, γιατί αυτό το συγκεκριμένο στοιχείο διευκολύνει την εγκατάσταση του συμπτώματος. Για εμάς ο χαρακτήρας αποτελεί το έδαφος πάνω στο οποίο εμφανίζεται το σύμπτωμα, οπότε δεν μπορούμε να δούμε το σύμπτωμα αποκομμένο από το χαρακτήρα.

Με αυτήν την προσέγγιση το όφελος είναι διπλό: από τη μία η αναγνώριση της «λογικής» τους ενοχλητικού συμπτώματος καθιστά από μόνη της εφικτή την επίλυσή του, και από την άλλη ανοίγει μια πόρτα για να δούμε εσωτερικά, να κατανοήσουμε στοιχεία του χαρακτήρα που μας ταλαιπωρούν και μας πονάν, να αφουγκραστούμε τα παιδικά βιώματα που τα δημιούργησαν, και κάνοντας ψυχοθεραπευτική δουλειά να τα μαλακώσουμε ώστε να μην μας δημιουργούν πια τόση ταλαιπωρία και πόνο.

Ο Ισπανός ψυχίατρος - ραϊχικός ψυχοθεραπεύτης Xavier - Serrano Hortelano, στο βιβλίο του Βραχεία Χαρακτηροαναλυτική Ψυχοθεραπεία, αναφέρει ένα παράδειγμα για το πώς δουλεύουμε ψυχοθεραπευτικά για την αντιμετώπιση ενός συμπτώματος εργασιακού άγχους. Γράφει συγκεκριμένα: « … μια κατάσταση εργασιακού στρες, δεν πρέπει να προσεγγιστεί άμεσα με τη συμβουλή: «πρέπει να αφήσεις κάποια από τις δουλειές σου». Αντίθετα πρέπει να αναλύσουμε συστηματικά το δευτερογενές όφελος, τα αποτελέσματα αυτού του στρες – που ευνοούνται από ένα χαρακτηρολογικό αποτύπωμα, συνήθως ναρκισσιστικού ή ψυχαναγκαστικού – μαζοχιστικού τύπου, και οδηγούν το άτομα να ζει με μια συγκεκριμένη αντίληψη του «μπορώ» ή  του «οφείλω», διατηρώντας λανθάνουσα τη βασική καταθλιπτική κατάστασή του.» 

Σύνδεση συμπτώματος με κυρίαρχα στοιχεία του χαρακτήρα

Για να γίνει πιο κατανοητή η σημασία της δουλειάς με το σύμπτωμα μέσα από την οπτική της Ανάλυσης του Χαρακτήρα θα  παρουσιάσω πολύ συνοπτικά δύο περιστατικά, τα οποία έτυχε να δω ψυχοθεραπευτικά την ίδια περίοδο, με παρόμοιο αίτημα - σύμπτωμα, αλλά διαφορετική προβληματική από πίσω.

Ήταν δύο νέες κοπέλες, η Α. και η Β., που ανάμεσα στα κύρια αιτήματα που τις έφεραν για ψυχοθεραπεία εκείνη τη στιγμή ήταν και η αναβολή από την μεριά τους στην εκπόνηση της διπλωματικής τους εργασίας. Είχαν και οι δύο παρακολουθήσει με επιμονή και επιτυχία τα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών τους που τους ενδιέφεραν πολύ, αλλά καθώς έληγε η προθεσμία υποβολής της διπλωματικής τους εργασίας και οι δύο εμφάνιζαν άρνηση και αδυναμία να ασχοληθούν με αυτή.

Το σύμπτωμα κοινό, η «λογική» του διαφορετική: μέσα από τη διερεύνηση που κάναμε φάνηκε πως η ναρκισσιστική ευαλωττότητα της Α. δεν της επέτρεπε να ρισκάρει να ασχοληθεί με μια δύσκολη διπλωματική, τον βαθμό δυσκολίας της οποίας η ίδια τον είχε επιλέξει, καθώς ήταν πολύ πιθανόν να μην είναι το τελικό αποτέλεσμα αντίστοιχο των ναρκισσιστικών προσδοκιών της, ενώ η Β., ύστερα από μια προσβλητική συμπεριφορά της επόπτριάς της, έθεσε αυτόματα σε λειτουργία τον ίδιο μηχανισμό  που χρησιμοποιούσε στην εφηβεία της απέναντι στην μητέρα της, όταν ανάπτυξε συμπτώματα νευρικής ανορεξίας: «θα σε τιμωρώ παθητικά, βλάπτοντας τον εαυτό μου». 

Όταν αναγνώρισαν, σε σχετικά λίγες συναντήσεις, αυτά τα δυσλειτουργικά και κυρίαρχα στοιχεία του χαρακτήρα τους που τις οδηγούσαν στην αναφερόμενη  αδυναμία τους να δράσουν, η Α. τον αρνητικό ναρκισσισμό της και η Β. την παθητική επιθετικότητά της, μπόρεσαν στην συγκεκριμένη στιγμή να ξεμπλοκάρουν. Τους προσφέρθηκε επίσης η δυνατότητα να αναγνωρίσουν πόσο τα δυσλειτουργικά αυτά στοιχεία του χαρακτήρα τους, τους επιφέρουν γενικότερα δυσκολίες στη ζωή και τους άνοιξε ένας δρόμος, αν αποφασίσουν να συνεχίσουν σε μια ψυχοθεραπεία διαρκείας, για να αποδυναμώσουν την παθογόνο λειτουργία αυτών των στοιχείων τους και να τα ενσωματώσουν με πιο ώριμο τρόπο στην προσωπικότητα τους.

Αυτογνωσία και εσωτερική αλλαγή

Βλέπουμε, λοιπόν, πως η σύνδεση του συμπτώματος με το κυρίαρχο στοιχείο του χαρακτήρα δίνει ένα νόημα στον θεραπευόμενο για τη συμπεριφορά του ή για το σύμπτωμα που τον ταλαιπωρεί, που τις περισσότερες φορές είναι αρκετή για να εγκαταλειφθεί το σύμπτωμα, ενώ παράλληλα προσφέρει ένα άνοιγμα για να δουλέψουμε με το δυσλειτουργικό στοιχείο του χαρακτήρα. Μια ψυχοθεραπεία μπορεί να μείνει στο στάδιο αυτό της βραχείας ψυχοθεραπείας ή μπορεί να αποφασίσει ο θεραπευόμενος να συνεχίσει σε μια συστηματική διαδικασία ψυχοθεραπείας, ενδοσκόπησης και ανάλυσης που μπορεί να επιφέρει συνολικότερη αυτογνωσία και εσωτερική αλλαγή. 

Βιβλιογραφία

• Hortelano, X. S. (2002).  Βραχεία Χαρακτηροαναλυτική Ψυχοθεραπεία. Αθήνα: Τετράδια Σωματικής Ψυχοθεραπείας (ΕΙΝΑ)
• Ράιχ, Β. (2013). Η  Ανάλυση του Χαρακτήρα 1. Η τεχνική. Αθήνα: Καστανιώτης
• Ράιχ, Β. (2013) . Η  Ανάλυση του Χαρακτήρα 2. Η θεωρία της διαμόρφωσης του Χαρακτήρα: Αθήνα: Καστανιώτης 

[1]  Ως χαρακτήρας στη ραϊχική σχολή νοείται το σύνολο των πεποιθήσεων, των συναισθημάτων και των σωματικών εντάσεων που υιοθετήθηκαν από το παιδί στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει κάποιες δύσκολες καταστάσεις στη  ζωή του, και που μέσα από την επανάληψη παγιώθηκαν, πήραν μια μόνιμη μορφή και εμφανίζονται με ένα αυτόματο τρόπο πλέον και στον ενήλικα, ακόμη και όταν οι καταστάσεις του παρόντος δεν είναι αντίστοιχες με αυτές του παρελθόντος, με αποτέλεσμα να τον δυσκολεύουν στη  ζωή του. Για παράδειγμα, ένα παιδί φοβισμένο και παθητικό λόγω βίαιων εμπειριών που έχει ζήσει στην οικογένεια, είναι ένας ενήλικας που συνεχίζει να είναι φοβισμένος και παθητικός, χωρίς όμως πλέον να υφίσταται αντικειμενικός λόγος να αισθάνεται φόβο και να λειτουργεί παθητικά.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Κατερίνα Παπανικολάου - Ψυχολόγος

Κατερίνα Παπανικολάου: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Η Κατερίνα Παπανικολάου είναι Κλινική Ψυχολόγος (MSc) και  Σωματική Ψυχοθεραπεύτρια.  Ασχολείται με τη βραχεία ψυχοθεραπεία - συμβουλευτική και την ψυχοθεραπεία βάθους. Η προσέγγισή της  στηρίζεται στη Σωματική Ψυχοθεραπεία - Ανάλυση του Χαρακτήρα.

6937157360

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού