Το τέλος μιας σχέσης: Τί λένε οι επιστημονικές έρευνες για τον χωρισμό

Ακρόαση άρθρου......

«Γνώρισα την αγάπη από τον θόρυβο που έκανε φεύγοντας» είχε πει ο Γάλλος ηθοποιός Λουί Ζουβέ και δεν θα μπορούσε κανείς να συνοψίσει καλύτερα, τον συναισθηματικό πόνο που μένει όταν μια αγάπη τελειώνει άδοξα.

Στην ερωτική σχέση εκθέτουμε τον εαυτό μας στον άλλον. Επενδύουμε, κάνουμε όνειρα, τρέφουμε τις ελπίδες μας με την πεποίθηση ότι βρήκαμε επιτέλους αυτό το καταφύγιο που ψάχναμε και όταν το άλλο άτομο δεν νιώθει το ίδιο και βρίσκει τη δύναμη να αποχωρήσει κάποια στιγμή, το παρόν γκρεμίζεται.

Μαζί με το παρόν όμως γκρεμίζεται και ένα μεγάλο κομμάτι του μέλλοντος με το οποίο το είχαμε συνδέσει και είναι αυτό που πονάει περισσότερο: Αυτή η απώλεια μιας απωθημένης ζωής που πιθανότατα δεν θα ζήσουμε ποτέ γιατί ο άλλος έφυγε. 

Όπως αναφέρεται στην επιστημονική βιβλιογραφία, ένας χωρισμός μοιάζει με έναν «μικρό θάνατο» πράγμα που σημαίνει ότι το άτομο που μένει πίσω, θα βιώσει όλα τα στάδια του πένθους μέχρι να αγγίξει την αποδοχή και να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του ως άτομο έξω από τη συνθήκη της σχέσης.

Ο δρόμος προς την αποδοχή είναι επίπονος, με πολλά εμπόδια ωστόσο πάντα παραμένει ανοιχτός και ευδιάκριτος για όποιον τον περπατάει.

Σε όλα τα επιστημονικά περιοδικά ψυχολογίας υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία αναφορικά με τον χωρισμό και την ερωτική απογοήτευση και οι έρευνες συγκλίνουν σε ορισμένα συμπεράσματα:

Σε πόσο καιρό θα ξεπεράσω τον χωρισμό;

Το να ξεπεράσει κανείς γρήγορα έναν χωρισμό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Μεταξύ άλλων παίζει ρόλο η διάρκεια της σχέσης, ο δεσμός προσκόλλησης, η εξάρτηση από τον άλλον, το επίπεδο ανθεκτικότητας, το κοινωνικό περιβάλλον, η σχέση με τους γονείς όταν το άτομο ήταν παιδί.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2010 μεταξύ 1.404 φοιτητών ηλικίας 18 έως 25 ετών στις ΗΠΑ, προέκυψε το συμπέρασμα πως χρειάζονται περίπου 11 εβδομάδες προκειμένου να αρχίσει να βιώνει κάποιος θετικά συναισθήματα μετά από έναν χωρισμό και να εισέλθει ουσιαστικά στον δρόμο της αποδοχής (Gilbert & Sifers, 2011). Όχι να φτάσει στην αποδοχή, να ξεκινήσει να οδεύει προς αυτήν.

Κατά γενική ομολογία, το πένθος που βιώνουμε έπειτα από το τέλος ενός γάμου ή μιας μακροχρόνιας σχέσης ειδικά αν βρισκόμαστε στη θέση του ατόμου που εγκαταλείφθηκε, θα διαρκέσει πιθανότατα έναν χρόνο καθώς όπως γράφει εύστοχα στο βιβλίο του «Ο δρόμος των δακρύων» ο ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας Χόρχε Μπουκάι (2012): «Ο καθένας έχει τους δικούς του ρυθμούς.

Οπωσδήποτε όμως πιστεύω ότι υπάρχει μια ελάχιστη περίοδος […] θα έλεγα ψέματα αν υποστήριζα ότι μπορεί να τελειώσει η επεξεργασία του πένθους για ένα αγαπημένο πρόσωπο σε λιγότερο από έναν χρόνο […] επειδή μέσα σε ένα χρόνο πολλά πράγματα θα συμβούν για πρώτη φορά. Και κάθε πρώτη φορά είναι οδυνηρή. Γιατί είναι η πρώτη φορά χωρίς αυτόν ή αυτήν».

Έτσι λοιπόν, πρέπει να περάσουν τα πρώτα Χριστούγεννα, τα πρώτα γενέθλια, οι πρώτες γιορτές, οι πρώτες διακοπές χωρίς τον πρώην σύντροφο ή την πρώην σύντροφο για να μπορέσουμε να φτάσουμε στο στάδιο της αποδοχής.

Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου μετά από τον χωρισμό;

Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς για να βοηθήσει τον εαυτό του έπειτα από έναν ακούσιο χωρισμό και αυτά έχουν ως στόχο την παύση της εξιδανίκευσης του άλλου, τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητάς του και την ενδυνάμωσή του.

Ειδικότερα, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε μεταξύ ανθρώπων ηλικίας 20 – 37 ετών έπειτα από λήξη σχέσης διάρκειας άνω των 2 ετών, οι νευροεπιστήμονες εντόπισαν πως υπάρχουν δύο καλές στρατηγικές συναισθηματικής αυτορρύθμισης (Langeslag & Sanchez, 2018).

Πρώτον, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να θυμηθούν και να καταγράψουν τα αρνητικά χαρακτηριστικά των πρώην συντρόφων τους και όλα όσα τους ενοχλούσαν στη σχέση. Οι σκέψεις αυτές, κατέστειλαν τη συνθήκη της εξιδανίκευσης του άλλου και μείωσαν κάπως το συναίσθημα της αγάπης απέναντί του.

Δεύτερον, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να εφαρμόσουν την τακτική του αντιπερισπασμού κάθε φορά που εισέβαλλε στη σκέψη τους το άλλο πρόσωπο και η σχέση που τελείωσε. Οι περισσότεροι λοιπόν όταν σκέφτονταν πολύ τον πρώην σύντροφο έβγαιναν για τρέξιμο, μιλούσαν στο τηλέφωνο, διάβαζαν, έβλεπαν τηλεόραση, πήγαιναν μια βόλτα κλπ.

Ο αντιπερισπασμός δεν μείωσε τα συναισθήματα αγάπης, θλίψης και απώλειας αλλά έκανε τους συμμετέχοντες να νιώθουν πιο ευχάριστα τη στιγμή που ασχολούνταν με κάτι άλλο και τα θετικά συναισθήματα είναι αυτά που γεμίζουν τους θετικούς μας πόρους ενισχύοντας την ανθεκτικότητά μας απέναντι στις όποιες αντιξοότητες.

Να κρατήσω επαφή;

Η αποδοχή του χωρισμού καθίσταται πιο δύσκολη την εποχή των κοινωνικών δικτύων. Κάποιος που έχει χωρίσει πρόσφατα, ενδέχεται να επισκέπτεται πολλές φορές μέσα στην ημέρα τα προφίλ του πρώην συντρόφου προκειμένου να δει τη δραστηριότητά του.

Στην πραγματικότητα, η κίνηση αυτή εκφράζει περισσότερο την επιθυμία να κρατηθεί μία επαφή με την καθημερινότητα του άλλου ατόμου και ταυτόχρονα μια ελπίδα επανασύνδεσης η οποία θα πυροδοτεί ολοένα και περισσότερο την επιθυμία για επίσκεψη στα προφίλ του/της πρώην.

Πολλές επιστημονικές έρευνες πάντως συγκλίνουν στην άποψη του «No Contact Rule», καμία επαφή για τουλάχιστον 60 ημέρες ώστε ο νους να «αποτοξινωθεί».

Οι Fisher et al (2010) αναφέρουν ότι μετά την ερωτική απόρριψη, όταν το άτομο βλέπει μια φωτογραφία του πρώην, ανταλλάζει μηνύματα μαζί του ή μιλάει στο τηλέφωνο, ενεργοποιείται το σύστημα επιβράβευσης στον εγκέφαλο. Πρόκειται για το ίδιο σύστημα που ενεργοποιείται όταν κάποιος είναι εθισμένος σε ουσίες και τις ζητά ολοένα και περισσότερο.

Η παύση κάθε επαφής συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης των προφίλ του/της πρώην στα κοινωνικά δίκτυα, είναι ευεργετική για την αρχική περίοδο του χωρισμού καθώς δεν πυροδοτείται διαρκώς το ψυχικό τραύμα και οι αναμνήσεις της σχέσης που το οξύνουν.

Αν ωστόσο μιλάμε για ένα ζευγάρι το οποίο χωρίζει και οφείλει να διατηρήσει την επαφή του για τα παιδιά, είναι σώφρων να αναζητήσει βοήθεια από ειδικό σύμβουλο γάμου ή και παιδοψυχολόγο που θα κατευθύνει το πρώην ζευγάρι κατάλληλα στη διαχείριση του χωρισμού.

Πώς θα καταλάβω ότι έφτασα στην αποδοχή;

Μια σημαντική έρευνα (Sbarra et al., 2012) που αφορά την Αυτοσυμπόνια έδειξε πως τα άτομα που ήταν συμπονετικά με τον εαυτό τους αποδέχτηκαν τον χωρισμό δηλώνοντας ότι έμαθαν να συγχωρούν και να φέρονται στον εαυτό τους με καλοσύνη και υπομονή. Η καλοσύνη και η υπομονή απέναντι στον εαυτό ήταν αξιόλογοι δείκτες απόδειξης ότι τα άτομα είχαν φτάσει στο στάδιο της αποδοχής.

Είναι γεγονός πως το τραύμα που θα αφήσει μέσα μας ένας χωρισμός, ενδεχομένως να αλλάξει τον τρόπο σκέψης, τις αξίες, την αφηγηματική μας ταυτότητα, τις συναισθηματικές μας αντοχές.

Όταν είμαστε σε θέση να θυμόμαστε αυτές τις δύσκολες στιγμές ως ένα μάθημα από το οποίο αποκομίσαμε μία βιωματική γνώση, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, τότε μπορούμε να συνθέσουμε την αφηγηματική μας ταυτότητα με τέτοιον τρόπο ώστε να ενισχύσουμε την προσωπική μας ανάπτυξη και ταυτόχρονα την προσωπική μας ευημερία (Bauer & McAdams, 2008).

Έχει λοιπόν μεγάλη σημασία όταν θα έχουμε φτάσει στο στάδιο της αποδοχής και το αρνητικό συναίσθημα που θα προκύπτει με την ανάμνηση του/της πρώην συντρόφου δεν θα μας επηρεάζει τόσο, να προσπαθήσουμε συνειδητά να αντιληφθούμε τί καινούργιο μάθαμε για τον εαυτό μας μέσα από αυτή τη δυσκολία.

Αυτή η νέα γνώση που προκύπτει, αποτελεί και τον δίαυλο της μετατραυματικής μας ανάπτυξης και η ανάπτυξη έχει πάντα θετικό πρόσημο ακόμα κι αν προήλθε από μια αρνητική εμπειρία.

Βιβλιογραφία - Πηγές

Bauer, J. J., McAdams, D. P., & Pals, J. L. (2008). Narrative identity and eudaimonic well-being. Journal of happiness studies, 9, 81-104.

Fisher, H. E., Brown, L. L., Aron, A., Strong, G., & Mashek, D. (2010). Reward, addiction, and emotion regulation systems associated with rejection in love. Journal of neurophysiology, 104(1), 51-60.

Gilbert, S. P., & Sifers, S. K. (2011). Bouncing back from a breakup: Attachment, time perspective, mental health, and romantic loss. Journal of College Student Psychotherapy, 25(4), 295-310.

Langeslag, S. J., & Sanchez, M. E. (2018). Down-regulation of love feelings after a romantic break-up: Self-report and electrophysiological data. Journal of Experimental Psychology: General, 147(5), 720.

Sbarra, D. A., Smith, H. L., & Mehl, M. R. (2012). When leaving your ex, love yourself: Observational ratings of self-compassion predict the course of emotional recovery following marital separation. Psychological science, 23(3), 261-269.

Μπουκάι, Χόρχε (2012). Ο δρόμος των δακρύων. Εκδόσεις Opera animus