Ψυχοπαθολογία Παιδιών και Εφήβων - Αυτισμός και οι κοινωνικές διαστάσεις

Ακρόαση άρθρου......

Οι ψυχικές διαταραχές παιδικής και εφηβικής ηλικίας, φέρουν σοβαρές επιπτώσεις στην εξέλιξη του ατόμου, με επιπτώσεις στην ψυχοκοινωνική του ζωή, όπως και στην ενήλικη, εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία. 

Είναι μείζονος σημασίας να εντοπίζονται και να αντιμετωπίζονται όσο το δυνατόν ταχύτερα περιέλθουν στην αντίληψη του ειδικού, του εκπαιδευτικού η του γονέα.

Ο αυτισμός κατατάσσεται στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Χαρακτηρίζεται από «Επίμονα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση σε πληθώρα πλαισίων»

Οι μελέτες υποδεικνύουν πως μόνο το 10% των ατόμων με αυτισμό φτάνει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο αυτόνομης διαβίωσης και αυτά είναι τα άτομα με αυτισμό που έχουν μια ικανοποιητική χρήση του λόγου. 

Η κυρία Ε. Λαζαράτου υποστηρίζει πως ο αυτισμός δεν είναι μια αναπηρία καθηλωμένη και αμετακίνητη αλλά μια δυναμική διεργασία μιας αυτιστικοποιητικής διεργασίας που μπορεί τουλάχιστον εν μέρει να τροποποιηθεί από την θεραπευτική παρέμβαση. Στόχο αποτελεί η κοινωνική ενσωμάτωση με λειτουργία ιστορικοποίησης και διυποκειμενικότητας.

Οι αιτίες ακόμα και σήμερα διερευνώνται, η αλληλεπίδραση γενετικών- βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων σχετίζεται με την αιτιολογία και την εξελικτική πορεία. Ο αυτισμός είναι μια πολύπλοκη διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από μειωμένες δεξιότητες και σημαντικές αποκλίσεις όσον αφορά στην κοινωνική συναλλαγή και επικοινωνία, μειωμένη συναισθηματική επαφή και επαναλαμβανόμενη στερεότυπη συμπεριφορά, είναι ψυχιατρικός όρος που υποδηλώνει την απώλεια επαφής με την πραγματικότητα.

Ο αυτισμός αποτελεί την βαρύτερη ψυχιατρική διαταραχή της παιδικής ηλικίας.

Η εμφάνιση του αυτισμού δεν έχει αιτιολογηθεί ακόμα επιστημονικά, παραμένει αντικείμενο επιστημονικής έρευνας. Ιατρικές μελέτες διαπιστώνουν πως πρόκειται για μια δυσλειτουργία των νευρωνικών δικτύων του εγκεφάλου που καθορίζουν την συμπεριφορά και την νόηση.

Η άποψη οτι οι γονείς παίζουν ρόλο στην ψυχογένεση του αυτισμού έχει απορριφθεί. Ο L. Kanner, υπέθετε πως η συναισθηματική ψυχρότητα των γονέων, ιδιαίτερα της μητέρας προς το βρέφος,η αρνητική επένδυση του παιδιού από τους γονείς, η μητρική κατάθλιψη ή η κακή γονεϊκή συμπεριφορά συνέβαλαν στην αυτιστική εξέλιξη. Ωστόσο, η θεωρία αυτή έχει πλέον καταρριφθεί από τη σύγχρονη επιστήμη. 

Ο αυτισμός διακρίνεται σε δυο τύπους εκδήλωσης

α) Ο πρώιμος παιδικός αυτισμός, αποτελεί την τυπική μορφή.

Πρώτα ανησυχητικά σημάδια: το μωρό είναι ιδιαίτερα ήσυχο, δεν έχει συναισθηματικές αντιδράσεις, δείχνει αδιαφορία για το περιβάλλον, δεν έχει βλεμματική επαφή με την μητέρα.

β) Ο δευτερογενής αυτισμός, εκδηλώνεται στα 2 – 3 έτη.

Έπειτα από μια περίοδο φυσιολογικής ανάπτυξης: το παιδί σταματά την εξέλιξη του και παλινδρομεί, χάνει όσες δεξιότητες είχε αποκτήσει εως τότε.

Γενικά χαρακτηριστικά του αυτισμού

Ως προς το φύλο, η αναλογία που εκδηλώνεται ο αυτισμός είναι 4:1 και υπερτερούν τα αγόρια. Η εκδήλωση του αυτισμού έχει ίση αναλογία σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις.

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι νοσούν 4.000 εως 5.000 παιδιά και ενήλικα άτομα με κλασσικό αυτισμό, ενώ περίπου 20.000 έως 30.000 με αυτιστικού τύπου διαταραχές.

Ιδιαίτερη σημασία δίνεται πλέον στην πρώιμη παρέμβαση με σκοπό την βελτίωση της λειτουργικότητας του ατόμου, ανάλογα με το αναπτυξιακό του στάδιο και την βαρύτητα της διαταραχής.

Κοινωνικές διαστάσεις του Αυτισμού

Σε όλες τις ψυχικές και σωματικές νόσους, το πρόβλημα που αντιμετωπίζει ένα μέλος της οικογένειας, και ειδικότερα το παιδί, έχει σημαντικές επιπτώσεις στην οργάνωση και τη λειτουργία της οικογενειακής μονάδας.

Η ψυχική και οικονομική επιβάρυνση που δημιουργείται, όπως αποκαλύπτει η έρευνα με τίτλο «Μεγαλώνοντας παιδί/ά στο φάσμα του αυτισμού: Η ταξική διάσταση», από την Αναστασία Ζήση, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, μαζί με τα μέλη της ερευνητικής ομάδας Σοφία Μαυροπούλου, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Queensland στην Αυστραλία, και Χριστίνα Δαρδάνη, ψυχολόγο, υποδεικνύει το εξαιρετικά βαρύ ψυχικό και οικονομικό κόστος που αντιμετωπίζουν οι οικογένειες.

Αυτό συχνά οδηγεί σε ελλιπή φροντίδα για τα παιδιά με αυτισμό, με την ποιότητα της φροντίδας να διαφέρει σημαντικά ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των οικογενειών. Εξάλλου, δημιουργείται φόβος για το μέλλον αυτών των παιδιών, καθώς υπάρχει ανησυχία για το τι θα συμβεί όταν δεν θα μπορούν πλέον να στηριχτούν από τις οικογένειές τους ή όταν οι άμεσοι φροντιστές τους δεν θα είναι πια εν ζωή.

Η έλλειψη δομών και κοινωνικής πολιτικής για τα ζητήματα ψυχικής ασθένειας είναι ένα μείζων ζήτημα, ακόμα και σήμερα παιδιά στα φάσμα του αυτισμού με έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος κλείνονται σε ψυχιατρικά ιδρύματα χωρίς την απαραίτητη φυσικά εκπαιδευτική και ιατροφαρμακευτική αγωγή.

Αντίθετα πάντα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα δικαιώματα των παιδιών με αναπηρία η οποία σαφώς ορίζει πως ο εγκλεισμός του παιδιού σε ένα ίδρυμα πρέπει να είναι η εσχάτη λύση και αν αυτό συμβαίνει πρέπει το ίδρυμα να βρίσκεται κοντά στην κοινότητα και το οικογενειακό του περιβάλλον και στόχος να είναι η ψυχοκοινωνική του εκπαίδευση, ανάπτυξη των ικανοτήτων του στα πλαίσια του δυνατού του και την ένταξη του στην κοινότητα.

Σίγουρα υπάρχει μεγαλύτερη ενημέρωση τα τελευταία χρόνια των πολίτων και των εκπαιδευτικών για τις διαταραχές αυτιστικού φάσματος, αλλά το στίγμα που ακολουθεί τα παιδιά με αυτισμό οι ελλείψεις σε δημόσιες ιατρικές παροχές, δυσχεραίνει την ομαλή κοινωνική ένταξη των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού και την καθημερινή τους διαβίωση.

Η πολυπλοκότητα της διαταραχής και η πολυπαραγοντική αιτιολογία της δεν μας επιτρέπει την δεδομένη στιγμή να κάνουμε λόγω για θεραπεία.

Ωστόσο τα προγράμματα εκμάθησης κοινωνικής συμπεριφοράς και διδασκαλίας που έχουν αναπτυχθεί για τα άτομα με αυτισμό και η πληροφόρηση των γονέων και τον εκπαιδευτικών για την αναγκαιότητα της πρώιμης παρέμβασης, σε συγκερασμό με τις ιατρικές εξελίξεις δίνουν καλυτέρα προγνωστικά για την αντιμετώπιση της διαταραχής αυτιστικού φάσματος.

Ως επίλογο παραθέτω το πως αισθάνεται ένα άτομο με αυτισμό,( asw4autism.org ).

Απλά φαντάσου...

Να αισθάνεσαι πάντα ότι είσαι έτοιμος να πέσεις πίσω από μια κινουμένη καρέκλα.

Να περπατάς ανάμεσα σε πόρτες που σου φαίνονται πιο φαρδιές από ότι είναι στην πραγματικότητα.

Τα σκαλιά να μην βρίσκονται εκεί που φαίνονται να είναι.

Να αισθάνεσαι πείνα αλλά να μην μπορείς να το εκφράσεις.

Ένα κουτάλι στο στόμα να σου προκαλεί πόνο.

Το φαγητό να σου προκαλεί επιθετική συμπεριφορά.

Να μην αντέχεις την μυρωδιά του φαγητού.

Ήχοι που προκαλούνται από το φτέρνισμα, τις σειρήνες, τα κουδούνια και τις ηλεκτρικές σκούπες να σου προκαλούν πραγματικό τρόμο.

Να νιώθεις αληθινό πόνο όταν κάποιος φωνάζει η παίζει μουσική σε ψηλούς τόνους.

Να έχεις εφιάλτες, να μην κοιμάσαι κανονικά όπως η υπόλοιπη οικογένεια σου, να μην ξεκουράζεσαι στον ύπνο σου.

Να μην ανέχεσαι ένα αγκάλιασμα η ένα χάδι.

Να πονάς όταν κάποιος σε κρατά από το χέρι.

Να είσαι ένα έφηβος χωρίς φίλους.

Να σε κοροϊδεύουν να σε ενοχλούν και να σε εκμεταλλεύονται οι συμμαθητές σου.

Να μην μπορείς να συγκρατήσεις την οργή σου ή να ελέγχεις τις εκφράσεις του προσώπου σου

Να συμπεριφέρεσαι αυθόρμητα χωρίς να σκέφτεσαι τον κίνδυνο ή τους άλλους γύρω σου.

Να μην μπορείς να κοιτάξεις κάποιον στα μάτια.

Να είσαι “τυφλός” απέναντι σε όλες τις μορφές της μη λεκτικής επικοινωνίας.

Βιβλιογραφία

Herbert, M. (1989). Ψυχολογικά προβλήματα της παιδικής ηλικίας. Τομ. Α΄ (Επιμ. Ι.Παρασκευόπουλος) Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

Κάκουρος, Ε. & Μανιαδάκη, Κ. (2002). Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων – Αναπτυξιακή προσέγγιση. Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω.

Ε. Κάκουρος-Κ. Μανιαδάκη, εκδ. Τυπωθήτω,( 2006) “Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων :αναπτυξιακή προσέγγιση”,

Γ.Κολαϊτης, εκδ. Βήτα, 2020 “Σύγχρονη Ψυχιατρική παιδιού και εφήβου

Ε. Λαζαράτου, εκδ. Παρισιάνου, (2021 )“Κλινική Παιδοψυχιατρική”

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ειρήνη Μπονίκου - Ψυχοθεραπευτής

Ειρήνη Μπονίκου: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Κλινική Κοινωνική Λειτουργός και Ψυχοθεραπεύτρια. Διατηρεί το ιδιωτικό της γραφείο στο Ν.Φάληρο. 

6942679151

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού