Η ανάγκη για θετική αναγνώριση

Ακρόαση άρθρου......

Η ανάγκη για θετική αναγνώριση είναι μια βασική ψυχολογική ανάγκη που έχουν όλοι οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι, εκτός από την κάλυψη των βασικών τους αναγκών που τους διατηρούν στη ζωή όπως είναι η τροφή, το νερό και η στέγη, χρειάζονται μια εξίσου σημαντική ψυχολογική εμπειρία που αφορά στο σεβασμό και την αποδοχή των άλλων, δηλαδή τη θετική τους αναγνώριση από τους άλλους και κυρίως τους σημαντικούς άλλους.

Η σημαντικότητα της έννοιας της θετικής αναγνώρισης

Η έννοια της θετικής αναγνώρισης είναι το βασικό συστατικό μιας υγιούς σχέσης και είναι τόσο σημαντική που καθίσταται μια ισχυρή λειτουργία της προσωπικότητας. Είναι η βασική ψυχολογική τροφή του ανθρώπου προκειμένου να διατηρήσει την αυθεντικότητα του ως εγγενές του στοιχείο, και να την αναπτύξει.

Ωστόσο, επειδή ακριβώς είναι τόσο ουσιαστική για την ψυχολογική επιβίωση του ατόμου, μπορεί να γίνει τόσο πιεστική που μπορεί να απομακρύνει την προσοχή κάποιου από εμπειρίες που έχουν προσωπική αξία, από την έκφραση και καλλιέργεια δηλαδή της αυθεντικότητας του και την αυτοπραγμάτωση του.

Οι άνθρωποι, επομένως, μπορούν να χάσουν την επαφή με τα δικά τους αληθινά αισθήματα και τις δικές τους αξίες στην επιδίωξη τους για θετική αναγνώριση, δηλαδή να αναπτύξουν αισθήματα αποξένωσης καθώς παραβλέπουν ή διαστρεβλώνουν τις εμπειρίες των δικών τους αισθημάτων και επιθυμιών προκειμένου να τους δοθεί κάποιου είδους «θετικής» αναγνώρισης.

Η θετική αναγνώριση στην ανάπτυξη του παιδιού

Αυτή η ανάγκη για θετική αναγνώριση κατέχει ιδιαίτερη θέση στην ανάπτυξη του παιδιού. Το βρέφος χρειάζεται την αγάπη των γονέων, τη στοργή και την προστασία τους. Οι γονείς, στην παιδική μας ηλικία μας δίνουν πληροφορίες για το τί αντιμετωπίζεται θετικά, κυρίως δια μέσου της στάσης τους και της αντίδρασης τους απέναντι στις δικές μας ενέργειες. Δηλαδή η δική τους στάση διαμορφώνει σταδιακά τη δική μας γνώση και συμπεριφορά.

Πρώτιστης σημασίας ζήτημα είναι το κατά πόσο οι γονείς δίνουν στο παιδί απεριόριστη θετική αναγνώριση, δηλαδή, κατά πόσο δείχνουν ότι σέβονται, αποδέχονται και επιβραβεύουν το παιδί τους ασχέτως από οτιδήποτε άλλο.

Ωστόσο, συχνά οι γονείς δείχνουν μεγαλύτερο σεβασμό και αγάπη για το παιδί μόνο αν το τελευταίο υιοθετεί κάποιες συγκεκριμένες μορφές συμπεριφοράς και όχι άλλες. Αυτό ονομάζεται αποδοχή υπό όρους, που κάνουν το παιδί να νιώθει άξιο ως άτομο μόνο αν έχει συγκεκριμένες σκέψεις και αισθήματα, αλλά όχι άλλα.

Αν το παιδί λαμβάνει θετική αναγνώριση χωρίς προϋποθέσεις, τότε δεν υπάρχει ανάγκη να αρνηθεί τις ψυχολογικές του εμπειρίες και τα συναισθήματα που βιώνει. Όταν όμως αντιμετωπίζει ένα περιβάλλον που του θέτει αξιολογικούς όρους, τότε χρειάζεται να εξισορροπήσει τις δικές του φυσικές τάσεις με την ανάγκη του για θετική αναγνώριση από τους γονείς του. Σε αυτή την περίπτωση ενδεχομένως να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα αρνούμενο μια πτυχή των εμπειριών του, ουσιαστικά αρνούμενο ή διαστρεβλώνοντας ένα γνώρισμα του αληθινού του εαυτού ή αλλιώς της αυθεντικότητας του, όπως για παράδειγμα ο θυμός που είναι αρκετά συνηθισμένος στις μικρές ηλικίες των παιδιών.

Πράττοντας λοιπόν με αυτό τον τρόπο οι γονείς έχουν δημιουργήσει ένα διαπροσωπικό περιβάλλον που κάνει το παιδί να αποξενωθεί από τον εαυτό του, ή αλλιώς να μη σημειώνει την απαραίτητη συμφωνία ανάμεσα σε αυτό που αισθάνεται και βιώνει, με αυτό που του επιτρέπεται, ή με αυτό που είναι αποδεκτό να αισθανθεί και να βιώσει.

Δείτε το βιβλίο Θετικοί γονείς ευτυχισμένα παιδιά, στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας

Εμπειρία και Αποδοχή

Η συμφωνία ανάμεσα στην εμπειρία και στην αποδοχή από το περιβάλλον είναι η «βασιλική οδός» για την αυτοπραγμάτωση του ατόμου ως παιδιού, και αργότερα ως ενήλικου ατόμου, φτάνει η αποδοχή να έχει υπάρξει σε ικανοποιητικό βαθμό κατά την ανάπτυξη του προκειμένου να γίνει η μήτρα μέσα στην οποία θα κυοφορηθεί ελεύθερα ο εκκολαπτόμενος εαυτός.

Η υγιής βιοψυχοκοινωνική ανάπτυξη, λοιπόν, του παιδιού μπορεί να γίνει μέσα σε κλίμα ασφάλειας, από την άποψη ότι το παιδί μπορεί να βιώνει πλήρως τον εαυτό του και να τον αποδέχεται όπως προηγουμένως γίνεται αποδεκτή η μοναδικότητα του ως ατόμου από το περιβάλλον του ακόμα και όταν κάποιοι τύποι συμπεριφοράς του δεν γίνονται αποδεκτοί. Πρόκειται για τη διαφορά ανάμεσα στο γονιό που λέει «Δεν μου αρέσει αυτό που κάνεις» και σε αυτόν που λέει «Δεν μου αρέσεις εσύ».

Στην πρώτη περίπτωση, ο γονιός αποδέχεται το παιδί και στέκεται αρωγός στη διαμόρφωση μιας κοινωνικά αποδεκτής συμπεριφοράς του που θα το βοηθήσουν να νιώσει και εκείνο αποδοχή για τον εαυτό του και, κατ’ επέκταση, αργότερα και για τους άλλους.

Στη δεύτερη ωστόσο περίπτωση, όταν ο γονιός δεν εστιάζει στη συμπεριφορά του παιδιού αλλά χαρακτηρίζει αρνητικά το ίδιο, τότε το παιδί νιώθει ότι η αναγνώριση κάποιων συναισθημάτων του, όπως αναφέρθηκε για παράδειγμα προηγουμένως ο θυμός, θα ήταν ασυνεπής με την εικόνα του αγαπητού και αξιαγάπητου παιδιού που έχει σχηματίσει για τον εαυτό του, με αποτέλεσμα να αρνείται και να διαστρεβλώνει αυτά τα συναισθήματα που είναι μια πτυχή του αυθεντικού του εαυτού. Μπαίνει σε μια κατάσταση άμυνας όπου αρνείται σε σημαντικές αισθητήριες και συναισθηματικές εμπειρίες να γίνουν συνειδητές. Συγκεκριμένα, οι ασύμφωνες εμπειρίες με τη δομή του εαυτού συλλαμβάνονται υποσυνείδητα ως απειλητικές και είτε γίνονται αντικείμενο άρνησης είτε διαστρεβλώνονται με αποτέλεσμα να προκύπτει η ασυμφωνία που οδηγεί σε μια άκαμπτη υπεράσπιση του εαυτού απέναντι στις εμπειρίες που απειλούν την αυτοαντίληψη. Παραποιώντας τις εμπειρίες του το άτομο έχει χάσει την ακριβή αίσθηση του αληθινού του εαυτού και έχει δυστυχώς παρεκκλίνει από το μονοπάτι που οδηγεί στην αυτοπραγμάτωση.

Η υγιής ανάπτυξη λοιπόν, της προσωπικότητας καλλιεργείται με την μετάδοση απεριόριστης θετικής αναγνώρισης, μέσα από τον σεβασμό και την αποδοχή του ατόμου, έτσι το άτομο να είναι σε θέση να βιώνει μια συμφωνία ανάμεσα στον εαυτό του και τις εμπειρίες στη δομή του εαυτού του, προκειμένου να καλλιεργήσει την πραγματική του φύση που συνάδει με την ιδέα της προσωπικής ωρίμανσης και αυτοπραγμάτωσης.

Βιβλιογραφία:

DeRobertis, E. M. (2006). Deriving a humanistic theory of child development from the works of Carl R. Rogers and Karen Horney. The Humanistic Psychologist, 34(2), 177-199.

Rogers, C. R. (1995). On becoming a person: A therapist's view of psychotherapy. Houghton Mifflin Harcourt.

Maté, G., & Neufeld, G. (2019). Hold on to your kids: Why parents need to matter more than peers. Random House.