Ψυχική υποστήριξη για τα παιδιά σε καταστάσεις κρίσεων

Ακρόαση άρθρου......

Κρίση ονομάζεται οποιαδήποτε κατάσταση "κινδύνου και μεγάλης δυσκολίας", η οποία συχνά έχει έναν αντίκτυπο τόσο στους πάσχοντες όσο και στον κοινωνικό περίγυρο. Η εμπειρία μιας κρίσης και η αντιμετώπιση αυτής, μπορεί να γίνει ακόμη και καθοριστική για συγκεκριμένα σημεία της ζωής ενός ανθρώπου.

Αυτές οι κρίσεις, πιθανόν να έχουν τις απαρχές τους στην παιδική ηλικία ενός ανθρώπου και το ψυχικό τραύμα που έχουν προκαλέσει να παραμένει ανοιχτό με τα χρόνια. Παραδείγματα εμπειριών κρίσης μπορεί να αποτελέσουν τα παρακάτω:

• Διαζύγιο γονέων ή απόσταση
• Θάνατος και πένθος συγγενή / φίλου
• Διαχείριση έμμεσου πένθους (π.χ γονιός σε πένθος)
• Μαρτυρία από γονική βία
• Ψυχική ή σωματική κακοποίηση των ιδίων/ κατοικίδιων
• Σεξουαλική κακοποίηση
• Σχολικός εκφοβισμός ή κακοποίηση
• Σοβαρά ατυχήματα ή πυρκαγιά

Τί έπεται μιας κρίσης

Τα παιδιά, όπως και οι ενήλικες, έχουν ποικίλους τρόπους αντίδρασης σε καταστάσεις κρίσης. Τα περισσότερα, αναφέρουν αλλαγές στη συμπεριφορά τους, η οποία είναι μια ένδειξη για τον συναισθηματικό τους κόσμο. Αυτές οι αλλαγές θα εμφανιστούν είτε άμεσα είτε μετά ακόμη και από μήνες.

Οι αλλαγές αυτές, ίσως παρατηρηθούν από τους γονείς στο σπίτι, στο σχολείο, ή σε κάποιον που είναι προσωρινά κηδεμόνας του παιδιού. Παρά ταύτα, οι αντιδράσεις μπορεί να είναι σύντομες και η διάρκειά τους μπορεί να αφορά ένα πολυπαραγοντικό σύστημα.

Δηλαδή, οι αντιδράσεις μπορεί να εκδηλώνονται με βάση τη φύση του γεγονότος, τη θέση του παιδιού σε αυτό, την αντιμετώπισή του από τους εκάστοτε σχετιζόμενους ενήλικες, την ηλικία του παιδιού, τις οικογενειακές συνθήκες και το βοηθητικό σύστημα που περιβάλει το παιδί. Οι άμεσες αντιδράσεις ή αλλαγές, μπορούν να κατανοηθούν και να δικαιολογηθούν πιο εύκολα από τους ενήλικες.

Οι μετέπειτα αντιδράσεις, μπορούν να μην εκτιμηθούν το ίδιο ξεκάθαρα και το παιδί απλά να φαίνεται μη συνεργατικό. Αυτό που είναι σημαντικό να θυμάται κάποιος είναι ότι οι αλλαγές αυτές είναι απαραίτητο να παρατηρηθούν. Σε ένα παιδί που έχει περάσει οποιοδήποτε είδος κρίσης, η συμπεριφορά, τα συναισθήματα και οι σκέψεις του, κατευθύνουν τους ενδιαφερόμενους στη διάσταση της αλλαγής.

Πιθανά συναισθήματα και σκέψεις

Τα παιδιά και ιδιαίτερα εκείνα που έχουν ζήσει μια κατάσταση κρίσης, δεν είναι εύκολο να εκφράσουν ή να εξηγήσουν αυτά που σκέφτονται και νιώθουν. Ξεκινούν, όμως, να αντιλαμβάνονται διαφορετικά τον εαυτό τους και τους άλλους. Το παιδί που έχει υποστεί μια εμπειρία κρίσης, μπορεί να νιώθει υπεύθυνο και να αναλαμβάνει την ευθύνη, νομίζοντας ότι έχει κάνει κάτι λάθος. Συχνά, κατηγορούν τον εαυτό τους για αυτά που έχουν προκληθεί.

Ανάλογα με τη φύση της κρίσης, μπορεί να σκέφτονται ότι είναι ανασφαλή ή αβέβαια. Μπορεί, επίσης, να νιώθουν ενοχές, να αποδοκιμάζονται εύκολα από καθημερινά γεγονότα.

Σε καταστάσεις που αφορούν στην επιβίωση ανθρώπων υπάρχει ακόμη και το "σύνδρομο ενοχής του επιζώντα". Αυτό σχετίζεται με την επίτευξη κάποιου να ξεπεράσει μια παρόμοια κατάσταση και να ζήσει, ενώ άλλοι δεν τα έχουν καταφέρει. Παραδείγματα βρίσκονται σε επιζώντες από δυστυχήματα ή ασθένειες.

Τα παιδιά αυτά, λοιπόν, ίσως χρειάζονται να μιλήσουν, να κατανοήσουν και να κατανοηθούν σε σχέση με αυτά που σκέφτονται και νιώθουν. Πολλά παιδιά, ειδικά αυτά μικρότερων ηλικιών, εκφράζουν τις ανησυχίες τους μέσω του παιχνιδιού. Παρατηρήστε το παιχνίδι τους και ρωτήστε όποιον τα φυλάσσει για τον τρόπο που παίζει ή την αλλαγή στον τρόπο που παίζει.

Συμπεριφορές που είναι καλό να παρατηρείτε

Το παιδί μετά την κρίση, ίσως, αναπτύξει φοβίες. Μερικές τυπικές φοβίες μπορεί να είναι ο φόβος για το σκοτάδι, φόβος να μένει μόνο του, που συνοδεύεται με μια ανάγκη προσκόλλησης, προβλήματα που σχετίζονται με την χρήση της τουαλέτας, προβλήματα στον ύπνο, ίσως και ύπνο στο δωμάτιο των γονιών.

Γίνονται απόμακρα και πιο ήσυχα, δεν συγκεντρώνονται εύκολα και έχουν μη εξηγήσιμες κρίσεις συμπεριφοράς, όπως έντονος θυμός.

Εδώ είναι πιο γόνιμο να παρατηρούμε εάν αυτές είναι καινούριες συμπεριφορές, καθώς μπορεί ένα παιδί να κοιμόταν και πριν στο δωμάτιο των γονιών του. Σε αυτές τις περιπτώσεις, που οι συμπεριφορές είναι ήδη υπάρχουσες, προσπαθήστε να παρατηρήσετε λεπτομερώς, αν αυτές συνοδεύονται με καινούρια συναισθήματα ή σκέψεις.

Πώς να στηρίξω το παιδί

Αν μετά την κρίση, το παιδί είναι σε κατάσταση να μπορεί να ξεπεράσει τα αποτελέσματα μιας κρίσης, τότε χρειάζεται τη βοήθειά σας. Τα παιδιά είναι σημαντικό να αναπτύξουν μια αίσθηση συναισθηματικής ασφάλειας. Οι γονείς ή οι έμπιστοι ενήλικες, ίσως χρειαστεί να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους, ώστε να δημιουργήσουν αυτή την αίσθηση παρέχοντας:

• Συνεχή επιβεβαίωση και καθησύχαση

• Συντηρώντας το βασικό σας πρόγραμμα, όσο είναι δυνατό, αυτό παρέχει μια σταθερότητα και εξομαλύνει τα συναισθήματα, δείχνοντας ότι οι δυσκολίες είναι κομμάτι της ζωής και μπορούμε να εστιάσουμε στο θετικό του πλαίσιο. Μπορεί να είναι η συγκεκριμένη ώρα φαγητού μέσα σε ένα κατάλυμα.

• Συγκεκριμένη οριοθέτηση, καθώς τα όρια περιέχουν και μια αίσθηση ασφάλειας και δίνουν την αίσθηση ότι ο ενήλικας γνωρίζει τι να κάνει.

• Δεχθείτε, απαντήστε και διορθώστε όποια ερώτηση ή αδιευκρίνιστη πληροφορία σε σχέση με την κρίση

• Ακούστε και αποδεχθείτε ως κάτι φυσιολογικό τους φόβους, τις ανησυχίες και τις έντονες αναμνήσεις των παιδιών από το συμβάν.

• Αν σας είναι δυνατό, μη μοιράζεστε τους δικούς σας φόβους και σκέψεις μπροστά τους, καθώς ίσως είναι πιο εξελιγμένοι σε σχέση με αυτούς των παιδιών και μπορεί να προσθέσει μια επιπλέον αχρείαστη ανησυχία.

Όλα τα παραπάνω μπορούν να τεθούν τόσο σε ένα σπίτι, όσο και -εν δυνάμει- σε κάποιο ίδρυμα, οργανισμό και εταιρίες που έχουν αναλάβει διασώσεις αυτών των παιδιών και των γονιών τους.

Τα παιδιά που είναι θεατές αυτών των γεγονότων, έχουν επίσης έμμεσα δεχθεί πληθώρα πληροφοριών που ίσως δεν είναι ικανά να διαχειριστούν ακόμη. Ασχοληθείτε με τον ίδιο τρόπο με αυτά τα παιδιά, η ενεργητική ακοή είναι πολύ χρήσιμη σε κάθε κατάσταση.

Όταν το παιδί σιωπά

Ιδιαίτερα σε καταστάσεις κρίσης, είναι φυσιολογικό το παιδί να αρνείται ή να μη μοιράζεται τις σκέψεις, εμπειρίες ή συναισθήματά του. Όπως προαναφέρθηκε, τα παιδιά συχνά κατηγορούν τον εαυτό τους ή νιώθουν ότι είναι βάρος στους ενήλικες που τα φροντίζουν. Πιθανόν να μη θέλουν να στεναχωρήσουν ή να επιβαρύνουν τους ενήλικες. Ακόμη, μπορεί να συμπεριφέρονται ως καθόλου στεναχωρημένα, μια μορφή άμυνας που θα ήταν καλό να μην αγνοηθεί.

Αν θεωρείτε ότι εσείς ή το παιδί δεν είστε σε θέση να διαχειριστείτε την κατάσταση, νιώθετε ανασφάλεια, ή οποιαδήποτε ανάγκη για βοήθεια, το πιο χρήσιμο και για εσάς και για το παιδί είναι να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό. Για τη δεδομένη κατάσταση, οι φορείς που έχουν κινητοποιηθεί είναι ενεργά δίπλα σε όποιον χρειάζεται βοήθεια.

Ως επαγγελματίας ψυχικής υγείας, δηλώνω τη διάθεση στήριξής μου, παρέχοντας ψυχοθεραπευτική υποστήριξη σε όποιον πληγέντα χρειάζεται.