Μήπως τελικά είμαστε εθισμένοι στα Social Media;

Ακρόαση άρθρου......

Τα Social Media έχουν εισβάλλει για τα καλά στη ζωή μας. Οι δημοφιλείς πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης Facebook, Instagram, Twitter, Tik Tok κ.ά. έχουν πλέον αλλάξει τον τρόπο επικοινωνίας, έκφρασης και σύνδεσης με τους άλλους ανθρώπους.

Το γνωστό σε όλους μας «σκρολάρισμα» , η απλή δηλαδή κίνηση του αντίχειρα προς τα πάνω, έχει γίνει πια αυτόματη κίνηση του χεριού μας, μέσα από την οποία βλέπουμε και διαβάζουμε το περιεχόμενο που αναρτούν φίλοι, γνωστοί ή και άγνωστοι προς εμάς χρήστες.

Θετικές πτυχές των Social Media 

Η αλήθεια είναι ότι τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης δημιουργήθηκαν για να συνδέουν άτομα που τα χωρίζει πολύ μεγάλη απόσταση, άτομα από κάθε γωνιά του πλανήτη. Σκοπός τους είναι να καταστήσουν πιο εύκολη και άμεση την επικοινωνία, την επαφή με το «κοινωνικό γίγνεσθαι» και την ενημέρωση για τα τρέχοντα θέματα της επικαιρότητας.

Η χρήση τους προσφέρει πολλαπλά οφέλη, τόσο στον προσωπικό, όσο και στον επαγγελματικό τομέα:

• Η προσέγγιση ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα,
• η επικοινωνία,
• η ευαισθητοποίηση και παρότρυνση για δράση σε σημαντικά κοινωνικά θέματα,
• η δυσκολία έκφρασης στη διά ζώσης επικοινωνία
• η μεγαλύτερη ευχέρεια στην επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικής μορφής,
• η καλλιέργεια της δημιουργικής έκφρασης

Τα παραπάνω αποτελούν μόνο μερικές από τις θετικές πτυχές τους στην ψυχική μας υγεία. Ακόμα, δεν πρέπει να παραμερίζεται ο σημαντικός τους ρόλος στην εύρεση εργασίας και τις ευκαιρίες σταδιοδρομίας, αλλά και στην ευρεία χρήση της τηλεργασίας.

Αρνητικές πτυχές των Social Media 

Πέραν όμως των θετικών τους επιδράσεων, η αλόγιστη χρήση τους δύναται να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική μας υγεία.  

Η συνεχής ενασχόληση με τα «Social Media» μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση. Οι χρήστες μπορεί να αρχίσουν να ελέγχουν συνεχώς τα προφίλ τους για νέες ειδοποιήσεις, με αποτέλεσμα να παραμελούν σημαντικές δραστηριότητες της καθημερινότητάς τους και να εμφανίζουν μειωμένη παραγωγικότητα.

Η επικέντρωση, επίσης, των χρηστών στις ψηφιακές αλληλεπιδράσεις και η  απομάκρυνσή τους από τις πραγματικές κοινωνικές σχέσεις δύναται να προκαλέσουν αισθήματα κενού ή μοναξιάς, παρά τη φαινομενική «σύνδεση» που προσφέρουν.

Μία άλλη αρνητική πτυχή τους είναι η «κουλτούρα συνεχούς σύγκρισης» που προάγουν. Οι χρήστες βλέπουν τα «καλύτερα» και πιο «αστραφτερά» στιγμιότυπα από τις ζωές των άλλων ανθρώπων, κάτι που μπορεί να τους κάνει να νιώσουν ότι η δική τους ζωή δεν είναι αρκετά ικανοποιητική.

Η σύγκριση της ζωής τους με την φαινομενικά «ιδανική» ζωή των άλλων μπορεί να προκαλέσει αίσθημα ανεπάρκειας, το οποίο με τη σειρά του να επιτείνει την χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ακόμα να οδηγήσει σε άγχος και κατάθλιψη.

Επιπρόσθετα, η υπερβολική χρήση των Social Media, ειδικά πριν τον ύπνο, ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητά του, καθώς το μπλε φως των οθονών εμποδίζει την παραγωγή μελατονίνης, της ορμόνης δηλαδή του ύπνου, οδηγώντας βαθμιαία σε Διαταραχή του Ύπνου.

Ακόμα, η συνεχής ροή περιεχομένου στα social media μπορεί να αποσπά την προσοχή των χρηστών από σημαντικές δραστηριότητες, όπως η εργασία ή η μελέτη, οδηγώντας σε μειωμένη παραγωγικότητα και δυσκολία στη συγκέντρωση.

Στις αρνητικές πτυχές έρχεται να προστεθεί και ο υπερβολικός φόβος για την εμφάνιση ή τη δημοφιλή εικόνα. Τα «Social Media» ενδέχεται να εντείνουν την ανάγκη για «τέλειο πρόσωπο» και «ιδανικές σωματικές αναλογίες», εξαιτίας των τέλεια επεξεργασμένων εικόνων που διαρκώς προβάλλονται σε αυτά. Με τη σειρά του, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω ανασφάλεια για το σώμα, μειωμένη αυτοεκτίμηση και δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Τέλος, μέσα από την ανωνυμία που προσφέρουν τα social media, καθιστούν πιο εύκολη την εμφάνιση προβληματικών συμπεριφορών, όπως του εκφοβισμού και της παρενόχλησης. Το «cyberbullying» μπορεί να έχει καταστροφικές επιπτώσεις τόσο σε παιδιά και εφήβους, όσο και σε ενήλικες που τυχόν αντιμετωπίζουν καταστάσεις εκφοβισμού και κακοποίησης, με σοβαρές συνέπειες στην ψυχική υγεία των θυμάτων.

Τι είναι όμως αυτό που καθιστά πιο εύκολο τον εθισμό στα «Social Media»;

Τα «Social Media» είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε, μέσω συνεχών οπτικών ειδοποιήσεων και ήχων ειδοποίησης να τραβούν το ενδιαφέρον των χρηστών ακόμη περισσότερο και να τους παροτρύνουν να ανατρέχουν διαρκώς στις ειδοποιήσεις τους.

Η αίσθηση του ατόμου ότι κάτι σημαντικό μπορεί να χάσει σε περίπτωση που δεν ανατρέξει άμεσα στις ειδοποιήσεις του, το λεγόμενο FOMO (Fear of Missing Out), μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερο έλεγχο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Σημαντικό επίσης ρόλο διαδραματίζει και το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου. Ένας σημαντικός αριθμός likes ή ένα ωραίο σχόλιο στην πλατφόρμα θα αυξήσει την απελευθέρωση ντοπαμίνης (νευροδιαβιβαστής) στον εγκέφαλο και θα κάνει το άτομο να νιώσει ευτυχισμένο. 

Εξαιτίας αυτής της «ανταμοιβής», το άτομο δε θα σκεφτεί να μειώσει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ακόμη και αν γνωρίζει ότι είναι επιβλαβής, αντίθετα, θα ενθαρρυνθεί να περνά περισσότερο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Εξάλλου, οι εφαρμογές αυτές πληρώνονται από τις εμφανιζόμενες σε αυτές διαφημίσεις. Μέσα λοιπόν από τον λεγόμενο «κατασκοπευτικό καπιταλισμό»  συγκεντρώνονται δεδομένα από τις κινήσεις και τις αναζητήσεις του εκάστοτε χρήστη, με σκοπό να παρουσιάζονται σε αυτόν υπηρεσίες και προϊόντα που ταιριάζουν στις προτιμήσεις του και είναι περισσότερο πιθανό να αγοράσει.

Για τον λόγο αυτό, όσο περισσότερος χρόνος αφιερώνεται από έναν χρήστη σε μια εφαρμογή, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες αγοράς ενός προϊόντος ή υπηρεσίας από τις διαφημιζόμενες, με αποτέλεσμα την αύξηση του κέρδους της εκάστοτε εταιρίας (Instagram, Twitter, Facebook κ.ά).

Υπάρχει συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων που μπορεί να εθιστεί πιο εύκολα; 

Δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων που ενδεχομένως να εθίζεται πιο εύκολα, καθώς η εξάρτηση από τα «Social Media» μπορεί να επηρεάσει διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικό τρόπο.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά, τα οποία ενδέχεται να καταστήσουν κάποια άτομα πιο ευάλωτα.

Για παράδειγμα, ο παράγοντας ηλικία. Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες είναι πιο επιρρεπείς στην εξάρτηση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς χρησιμοποιούν, ως επί το πλείστον, τις εν λόγω πλατφόρμες για κοινωνική αλληλεπίδραση, επιβεβαίωση και διασκέδαση. Σε αυτές τις ηλικίες, η ανάγκη για κοινωνική αποδοχή είναι πιο ισχυρή, γεγονός που ενισχύεται πιο άμεσα μέσα από τα «likes».

Έχει φανεί, επίσης, ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να κάνει τα άτομα πιο επιρρεπή στην εξάρτησή τους από τα «Social Media». Αυτό συμβαίνει γιατί, τα άτομα αυτά έχουν την ανάγκη αναζήτησης διαρκούς επιβεβαίωσης και τα «Social Media» δίνουν τη δυνατότητα άμεσης ανατροφοδότησης και επιβεβαίωσης μέσω των «likes». Η ανάγκη επιβεβαίωσης σε συνδυασμό με την τάση των ατόμων αυτών να παρακολουθούν και να συγκρίνουν συνεχώς τη ζωή τους με τη ζωή άλλων ανθρώπων στα «Social Media», εξηγεί τους λόγους για τους οποίους είναι πιο πιθανό να εθιστούν στη χρήση τους.

Αλλά και το αίσθημα μοναξιάς ή απομόνωσης μπορεί να οδηγήσει ορισμένα άτομα να στραφούν περισσότερο στα «Social Media» για να καλύψουν τυχόν συναισθηματικά κενά και να έχουν αίσθηση σύνδεσης με τους άλλους. Χρησιμοποιούν λοιπόν, τις πλατφόρμες ως τρόπο αποφυγής των συναισθημάτων μοναξιάς.

Ακόμα, άτομα που πάσχουν από διαταραχές άγχους ή κατάθλιψης μπορεί να οδηγηθούν σε υπερβολική και καταναγκαστική χρήση, καθώς ενδέχεται να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για αναζήτηση στήριξης, αλλά και ως μέσο διαφυγής από τις δυσλειτουργικές τους σκέψεις και τα προβλήματα που τους απασχολούν.

Τέλος, επιχειρηματίες, influencers και άτομα που χρησιμοποιούν τα social media για να προωθήσουν τη δουλειά τους ενδεχομένως να είναι πιο επιρρεπή στην εξάρτηση, καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι άμεσα συνδεδεμένα με την επαγγελματική τους ζωή.

Υπάρχει ορθός τρόπος χρήσης των «Social Media»;

1. Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα είναι η αναγνώριση των σημαδιών του εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η συνειδητοποίηση των αίτιων που κάνουν το άτομο να προσφεύγει στη χρήση της εκάστοτε πλατφόρμας.
   Τι του προσφέρει; Ποιες ανάγκες του καλύπτει τη δεδομένη χρονική στιγμή;
   
   
2. Το επόμενο βήμα έχει να κάνει με την τοποθέτηση ενός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο, το άτομο θα επιτρέπει στον εαυτό του να αφιερώνει χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. 6-8 το απόγευμα). Έτσι, θα αποφεύγεται το ανεξέλεγκτο «σκρολάρισμα» και το άτομο θα καταλάβει ότι μπορεί να απολαμβάνει τα οφέλη τους, χωρίς να ξεφεύγει από το καθορισμένο χρονικό πλαίσιο που το ίδιο έχει ορίσει.
   
   
3. Μέσα από την αυτοπαρακολούθηση της χρήσης των «Social Media» και τον καθορισμό ορίων χρήσης, το άτομο είναι πιο εφικτό να επιτύχει το σπάσιμο του φαύλου κύκλου του καταναγκαστικού ελέγχου των ειδοποιήσεων και των αλληλεπιδράσεων.
   
   
4. Είναι σημαντικό να αποφεύγεται η χρήση του κινητού κατά την προετοιμασία του ύπνου. Είναι καλό η συσκευή να μην είναι στο κρεβάτι ή στο κομοδίνο, ώστε να μην επηρεαστεί η λειτουργία, αλλά και η ποιότητα του ύπνου.
   
   
5. Θα ήταν βοηθητικό να θυμηθούμε δραστηριότητες που συνηθίζαμε να κάναμε, αλλά τις διακόψαμε λόγω της συνεχούς μας απασχόλησης με τα κοινωνικά δίκτυα και να προσπαθήσουμε να τις εντάξουμε και πάλι στην καθημερινότητά μας.

Συμπερασματικά

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι επαφές μέσα από το διαδίκτυο, παρά το γεγονός ότι είναι εύκολα προσεγγίσιμες, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την αξία των διά ζώσης διαπροσωπικών σχέσεων.

Αντίθετα, σταδιακά μπορεί να προκαλέσουν ή και να εντείνουν αισθήματα απομόνωσης ή μοναξιάς.

Δεν είναι εφικτό να αποτινάξουμε τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι όμως εξαιρετικά χρήσιμο για την ψυχική μας υγεία και ευεξία να προσπαθήσουμε να ισορροπήσουμε τον εικονικό και τον πραγματικό μας κόσμο.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Κέλλυ Χολέβα - Ψυχολόγος

Κέλλυ Χολέβα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Κλινική ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια με μετεκπαίδευσή της στη Γνωσιακή - Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία. Πιστοποιημένη στη χορήγηση ψυχομετρικών εργαλείων.
Διατηρεί το ιδιωτικό της γραφείο στο κέντρο της περιοχής του Κορυδαλλού, πλησίον του μετρό, αναλαμβάνοντας ενήλικες, παιδιά, εφήβους, ζευγάρια, γονείς, οικογένειες και ομάδες.

6981467990

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού