Νοσταλγία, συναίσθημα με θετικό ή αρνητικό πρόσημο?

Ακρόαση άρθρου......

Πολλές φόρες στην καθημερινότητα μας κοιτάζουμε πίσω την ζωή μας με νοσταλγία. Αυτό κάνει άλλους να μελαγχολούν και πολλές φορές και να αποσύρονται από την κοινωνική ζωή τους. Τι είναι όμως η νοσταλγία και ποια η σχέση της με την μελαγχολία ή ακόμα και με την κατάθλιψη?

Νοσταλγία. Ετυμολογία και Προέλευση

Ο όρος «νοσταλγία» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1678 από έναν νεαρό φοιτητή της ιατρικής, τον Johannes Hofer, και αποτελείται από τις λέξεις «νόστος» που σημαίνει επαναπατρισμός, και «άλγος» που σημαίνει πόνος. Ο Hofer παρατήρησε πως υπήρχαν Ελβετοί στρατιώτες, σε αποστολές μακριά από την πατρίδα τους, που εμφάνιζαν μια παθολογική νοσταλγία για την πατρίδα τους. Δεν μιλούσαν, ήταν απαθείς, κλείνονταν εντελώς στον εαυτό τους, βασανίζονταν από έμμονες σκέψεις και τελικά, γίνονταν παντελώς αδιάφοροι απέναντι στην ίδια τη ζωή. Ο μόνος τρόπος που βοηθούσε στη βελτίωση της σοβαρότατης κατάστασής τους ήταν ο επαναπατρισμός τους.

Η νοσταλγία ως ασθένεια

Τον 17^ο και 19^ο αιώνα η νοσταλγία θεωρούνταν ασθένεια, μερικές φορές ακόμα και θανατηφόρα, που έπρεπε να αντιμετωπίζεται, όπως και κάθε άλλη ασθένεια, φαρμακευτικά.

Στην Ελβετία, οι γιατροί θεωρούσαν πως το όπιο, οι βδέλλες και τα ταξίδια στις ελβετικές Άλπεις βοηθούσαν στην εξάλειψη των συμπτωμάτων της νοσταλγίας.

Στη διάρκεια του δεύτερου μισού του 19^ου αιώνα, η νοσταλγία άρχισε σταδιακά να μην θεωρείται πλέον ιατρική διάγνωση, αλλά αντιδραστική ονειροπόληση ενός καλύτερου παρελθόντος, κυρίως εξαιτίας μιας αδυναμίας προσαρμογής. Για τις σημαντικές αλλαγές της εποχής εκείνης, κάθε είδους νοσταλγικό συναίσθημα θεωρούνταν ως τροχοπέδη της εξέλιξης που έπρεπε, με κάποιον τρόπο, να αποτραπεί. Επινοήθηκε, λοιπόν, αντί της νοσταλγίας, ο όρος «νευρασθένεια» που σημαίνει  ευερεθιστότητα και μόνιμο αίσθημα κόπωσης.

Αυτά συνέβαιναν πριν 2 αιώνες τι συμβαίνει όμως τώρα?

Ο 20^ος αιώνας ξεκίνησε με μια ουτοπική πίστη για το μέλλον, με καινούργιες τεχνολογίες και απίστευτες δυνατότητες. Παρόλ’ αυτά τελείωσε με μια μεταμοντέρνα νοσταλγική διάθεση που είναι διάχυτη σε όλες τις μοντέρνες κοινωνίες μέχρι και σήμερα. Όσο δυσθεώρητος γίνεται ο κόσμος μας τόσο ευκολότερα και εντονότερα καλλιεργούμε το μύθο του μικρού χωριού, της γειτονιάς, της επικοινωνίας που είχαμε τότε, του απλού παιχνιδιού έξω από το σπίτι, των σχέσεων γενικότερα με τους συνανθρώπους μας.  Σε αυτά υπήρχε η παρηγοριά, η αίσθηση ασφάλειας και της οικειότητας.

Για αυτό ακριβώς το λόγο για πολλά χρόνια υπήρξε η πεποίθηση ότι η νοσταλγία είναι μια αρνητική κατάσταση. 

Η παρανόηση ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια, όταν γιατροί και ψυχίατροι παρατηρούσαν κλινικά ότι η νοσταλγία συνοδεύεται από διάφορα άλλα συμπτώματα, όπως θλίψη ή ακόμα και κατάθλιψη.

Είναι όμως η νοσταλγία αυτή που προκαλεί αυτά τα δυσάρεστα συμπτώματα ή αυτά που προκαλούν τη νοσταλγία;

Μέχρι το 2000 περίπου, ο επιστημονικός κόσμος πίστευε ότι ισχύει το πρώτο, ότι δηλαδή η νοσταλγία είναι μία κακοήθεια, η οποία προκαλεί θλίψη. Οι έρευνές μας δείχνουν όμως ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Αυτό που παρατηρούμε πειραματικά είναι ότι όταν μας συμβαίνει κάτι δυσάρεστο, ο οργανισμός, για να αντιμετωπίσει αυτό το γεγονός, αντιδρά αυτομάτως κάνοντάς μας νοσταλγικούς. Είναι ένας τρόπος για εμάς τους ανθρώπους να δραπετεύουμε, όποτε μας είναι απαραίτητο, από έναν κόσμο που τον βιώνουμε σκληρό, ψυχρό και, ως ένα βαθμό, αφιλόξενο. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργούμε στους εαυτούς μας μια αίσθηση πως ανήκουμε κάπου, ενισχύοντας ταυτόχρονα την αίσθηση ταυτότητάς μας. Είναι  ένας τρόπος προστασίας του εαυτού μας στις δύσκολες στιγμές και ένα όπλο στα χέρια μας για να αντιμετωπίσουμε τις δυσάρεστες καταστάσεις της ζωής.

Στις Σκιές του Έρωτα, για τους αιρετικούς της αγάπης , του Πέτρου Θεοδώρου, από τις Εκδόσεις PSYCHOLOGY.GR:  Αποκτήστε το βιβλίο των Ερώτων, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας.

Πότε εμφανίζεται η νοσταλγία

Όλοι γινόμαστε νοσταλγικοί κατά καιρούς αλλά υπάρχουν περίοδοι που αυτό γίνεται εντονότερο. Η ομόφωνη άποψη των επιστημόνων είναι πως η εποχή κατά την οποία κορυφώνεται το αίσθημα της νοσταλγίας είναι τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. 

Τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής είναι ένα πολύ σημαντικό αναπτυξιακό στάδιο όπου τα άτομα προσπαθούν να επιλέξουν το δρόμο που θα χαράξουν στη ζωή τους, κάποιοι φεύγουν από το πατρικό τους για να σπουδάσουν, κάποιοι ξεκινούν να εργάζονται, κάποιοι παντρεύονται κι έτσι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο οι περισσότεροι βιώνουν μεγάλες αλλαγές. Η νοσταλγία είναι ένας τρόπος να διαχειρίζονται τις αλλαγές και τις μεταβάσεις.

Νοσταλγία και γιορτές

Οι περίοδοι των γιορτών φαίνεται να πυροδοτούν επίσης το αίσθημα της νοσταλγίας. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ένας από τους τρόπους με τους οποίους νιώθουμε την ενότητα και τη συνέχεια είναι μέσα από το συσχετισμό και τη σύνδεση που έχουμε με άλλους ανθρώπους. Ας σκεφτούμε λίγο, τον τρόπο με τον οποίο η διαφήμιση, οι πωλήσεις ακόμα και η θρησκεία εστιάζει στις σχέσεις και τη σημασία τους κατά τη διάρκεια των γιορτινών περιόδων.

Οι άνθρωποι ταξιδεύουν για να βρεθούν με φίλους και συγγενείς, συμμετέχουν σε λατρευτικές διαδικασίες και έθιμα του τόπου τους. Με έναν τρόπο, οι γιορτές φέρνουν κοντά ανθρώπους που αλλιώς δε θα συγκεντρώνονταν. Για τον ίδιο λόγο, σκεφτείτε κάποιον που έχασε κάποιον αγαπημένο του κοντά σε κάποια γιορτινή περίοδο, δε μπορεί να συνδεθεί πια μαζί του σε φυσικό επίπεδο, όμως έρχεται το αίσθημα της νοσταλγίας και επαναφέρει τις καλές αναμνήσεις βοηθώντας στη διαδικασία του πένθους.

Αποκτήστε το βιβλίο Εξομολογήσεις ενός ψυχοθεραπευτή, από το βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Νοσταλγία και Μοναξιά

Η μοναξιά φαίνεται πως πυροδοτεί τη νοσταλγία παρά το γεγονός ότι η νοσταλγία ως συναίσθημα βοηθάει τους ανθρώπους να συνδέονται ξανά με ανθρώπους και τόπους και μειώνει τις αρνητικές σκέψεις που συνοδεύουν τη μοναξιά. Το αίσθημα της μοναξιάς οφείλεται στην αίσθηση ότι είμαστε χωριστά από τους άλλους ανθρώπους και οι γιορτές είναι γνωστές για την ιδιότητά τους να ενισχύουν το αίσθημα της μοναξιάς ακόμα και σε εκείνους που τις περνούν με την οικογένεια και τους φίλους τους.

Το άγχος και η κατάθλιψη.

Όπως είπαμε και πριν δεν προκαλεί η νοσταλγία κατάθλιψη αλλά το αντίστροφο. Η νοσταλγία είναι ένα συναίσθημα γλυκόπικρο. Δεν είναι ένα ανέμελο συναίσθημα παρ’ όλο που συχνά τη συγχέουν με τη θαλπωρή της αισιοδοξίας. Είναι πιο πολύπλοκη από την ξενοιασιά και την αισιοδοξία εξαιτίας του πικρού της μέρους που είναι η γνώση πως το παρελθόν δε θα ξανάρθει και αυτή είναι η αρνητική πλευρά της νοσταλγίας όμως οι γλυκές αναμνήσεις που προκαλούν τη νοσταλγία μας προστατεύουν από την απελπισία.

Επίσης, υπάρχει μια καθαρκτική λειτουργία στο συναίσθημα της νοσταλγίας. Το παρελθόν δε μπορεί να επιστρέψει και έτσι δε θα ξανακάνουμε τα ίδια λάθη, μπορούμε να κοιτάμε με αισιοδοξία το μέλλον και με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η αυτοεκτίμησή μας. Άλλο όφελος της νοσταλγίας είναι το ανακουφιστικό της κομμάτι. Αναπολώντας, κάποιος σε κατάθλιψη, διαπιστώνει ότι έχει ζήσει και ευτυχισμένες στιγμές. Και υπάρχουν σίγουρα αυτές οι στιγμές απλά ο άνθρωπος έχει την τάση να μην δίνει σημασία στα καθημερινά και στα οικεία. Δίνει σημασία σε αυτά που του ταράσσουν έντονα τον ψυχικό του κόσμο και αυτά συνήθως είναι τα αρνητικά γεγονότα στη ζωή του.

Σε γενικές γραμμές, όταν γινόμαστε νοσταλγικοί, συχνά, βελτιώνεται και η διάθεσή μας. Υπάρχουν όμως και άλλα πολλά βαθύτερα οφέλη που λειτουργούν ανεξάρτητα από την προσωρινή αυτή βελτίωση της διάθεσής μας. Η νοσταλγία μας δίνει ένα αίσθημα κοινωνικότητας, μας κάνει να νιώθουμε ότι ανήκουμε, ότι υπάρχουν άνθρωποι πάνω στους οποίους μπορούμε να βασιζόμαστε. Έχει  διαπιστωθεί  πειραματικά ότι η νοσταλγία μπλοκάρει τις σκέψεις θανάτου, μειώνει το υπαρξιακό μας άγχος, ενώ μας κάνει επίσης να νιώσουμε ότι η ζωή μας είναι σημαντική και έχει σκοπό.

Στην νοσταλγία θυμόμαστε αστείες, σοβαρές, όμορφες ιστορίες, και με αυτόν το τόσο απλό τρόπο η νοσταλγία ενώνει τις γενιές μέσω των αφηγήσεων και ενισχυεί το συνδετικό ιστό της οικογένειας.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αικατερίνη Τζανοπούλου Καβουσανού - Ψυχολόγος

Αικατερίνη Τζανοπούλου Καβουσανού: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, απόφοιτη του Εθνικου και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Buckinghamshire University College στο Λονδινο. Οι  μεταπτυχιακές μου σπουδές είναι στη λογικοθυμική θεραπεία, MSc in Rational Emotive Behavior therapy, Goldsmiths University of London. Τακτικό μέλος του συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων. Αριθμός άδειας ασκήσεως επαγγέλματος: 1272/09.

6980989432

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού