Αυτοκτονικότητα ασθενών με σχιζοφρένεια κατά το πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο

Ακρόαση άρθρου......

Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου που αναφέρονται ότι επηρεάζουν αυτήν τη σχέση είναι η κατάθλιψη και το αίσθημα απελπισίας, το ιστορικό με προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας, η διαταραχή χρήσης ουσιών, η ψυχωτική συμπτωματολογία και η εναισθησία του ασθενούς (προσδιορίζεται ως η επίγνωση της ψυχικής νόσου από την οποία πάσχει ο ασθενής και της ανάγκης για θεραπεία), καθώς και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες.

Το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο παρατηρείται σε ηλικίες 17 – 35 έτη.

Τα χαρακτηριστικά της περιλαμβάνουν διαταραχές της αντίληψης της πραγματικότητας, ακουστικές ψευδαισθήσεις, παρανοϊκές ιδέες, αποδιοργανωμένη ομιλία, απόσυρση και έκπτωση λειτουργικότητας.

Αποτελεί πολυδιάστατη ασθένεια που εκδηλώνεται με πολλές μορφές. Οι αριθμοί ποικίλουν, ανάλογα με την ηλικία των ομάδων που μελετώνται και με τις χώρες στις οποίες διεξάγονται οι έρευνες.

Η αυτοκτονία, συνήθως, εμφανίζεται κατά την περίοδο των πρώτων δύο με πέντε ετών μετά την εκδήλωση της ασθένειας, ενώ έπειτα από αυτή την περίοδο το ενδεχόμενο αυτού του κινδύνου μειώνεται αισθητά.

Η αυτοκτονία είναι η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των ασθενών με σχιζοφρένεια. Η έρευνα δείχνει ότι τουλάχιστον το 5-13% των ασθενών με ψυχωτική διαταραχή αυτοκτονούν. Υπάρχει σχεδόν απόλυτη συμφωνία ότι ο ασθενής που είναι πιο πιθανό να αυτοκτονήσει είναι νέος, άνδρας, λευκός άγαμος με καλή προνοσηρή λειτουργία, μεταψυχωτική κατάθλιψη και ιστορικό κατάχρησης ουσιών και προηγούμενης αυτοκτονικής συμπεριφοράς.

Η απελπισία, η κοινωνική απομόνωση, η νοσηλεία, η επιδείνωση της υγείας μετά από υψηλό επίπεδο προνοσηρής λειτουργίας λειτουργούν ως επιβαρυντικοί παράγοντες. Επίσης πρόσφατη απώλεια ή απόρριψη, η έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου και το υψηλά εκφραζόμενο συναίσθημα στην οικογένεια, αποτελούν παράγοντες κινδύνου για αυτοκτονία σε ασθενείς με σχιζοφρένεια.

Οι αυτοκτονικοί ασθενείς με σχιζοφρένεια συνήθως φοβούνται περαιτέρω ψυχική επιδείνωση και βιώνουν ένα από τα δύο: υπερβολική εξάρτηση από τη θεραπεία ή απώλεια πίστης στη θεραπεία.

Η συνειδητοποίηση της ασθένειας έχει αναφερθεί ως μείζον ζήτημα μεταξύ αυτοκτονικών ασθενών με σχιζοφρένεια.

Οι προστατευτικοί παράγοντες παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην εκτίμηση του κινδύνου αυτοκτονίας και θα πρέπει επίσης να αξιολογούνται προσεκτικά.

Επιδημιολογικά Στοιχεία

Η σχιζοφρένεια είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τη σκέψη, την αντίληψη και τη συμπεριφορά ενός ατόμου. Η σχιζοφρένεια εμφανίζεται παγκοσμίως και δεν διακρίνει πολιτισμικά ή γεωγραφικά όρια.

Οι πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι η σχιζοφρένεια προσβάλλει περίπου 0.5% έως 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, με την επίπτωση να κυμαίνεται μεταξύ 15 και 20 νέων περιπτώσεων ανά 100.000 κατοίκους ανά έτος και τον επιπολασμό γύρω στις 200 περιπτώσεις ανά 100.000 κατοίκους σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή (Black & Fisher, 1992).

Η μέγιστη επίπτωση παρατηρείται συνήθως στην ηλικιακή ομάδα 17 έως 35 ετών, και η νόσος εμφανίζεται εξίσου σε άντρες και γυναίκες, αν και στις γυναίκες εμφανίζεται συχνότερα σε μεγαλύτερη ηλικία με διαφορετική συμπτωματολογία και έχει καλύτερη πρόγνωση.

Στους άντρες, η νόσος εμφανίζεται συνήθως σε μικρότερη ηλικία και μπορεί να έχει πιο σοβαρές συνέπειες στην προσαρμογή και την ποιότητα ζωής του ατόμου. Η σχιζοφρένεια μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς τρόπους, από ξαφνική έναρξη μέχρι σταδιακή εμφάνιση συμπτωμάτων.

Η πρόγνωση και η πορεία της νόσου μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο, με κάποιους ασθενείς να εμφανίζουν μια μόνο επεισοδιακή έξαρση, ενώ άλλοι μπορεί να έχουν πολλαπλές εξάρσεις ή χρόνια συμπτώματα .

Η έγκαιρη διάγνωση και η αποτελεσματική θεραπεία είναι κρίσιμες για τη βελτίωση της πρόγνωση.

Aυτοκτονικότητα

Η καταληκτική αυτοκτονία σε ασθενείς με πρώτη διάγνωση με σχιζοφρένεια σε εφήβους και νέους ενήλικες είναι 3 φορές υψηλότερη σε σχέση με τους χρόνιους ασθενείς (Brawn,1997) . Iδιαίτερη επικινδυνότητα υπάρχει στα δύο με πέντε πρώτα χρόνια από την διάγνωση της νόσου.

Σε υψηλότερο κίνδυνο βρίσκονται νέοι ασθενείς, ασθενείς, με ιστορικό κατάχρησης ψυχοτρόπων ουσιών και προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας, καλή προ νοσηρή λειτουργικότητα, με έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου (κοινωνικό - οικογενειακό - φιλικό), μεταψυχωσική κατάθλιψη και εναισθησία για τις συνέπειες της διαταραχής ( Westermeyer, Harrow & Marengo, 1991).

Η νοσηλεία, η απόρριψη, το άγχος, η αστάθεια και η απελπισία είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για αυτοκτονία. Ο εντοπισμός των παραγόντων κινδύνου είναι μια σημαντική τακτική για την πρόβλεψη και την πρόληψη της αυτοκτονίας.

Τα θετικά συμπτώματα περιλαμβάνονται λιγότερο συχνά μεταξύ των παραγόντων κινδύνου για την αυτοκτονία στην σχιζοφρένεια, ωστόσο μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι η ενεργή και επιδεινούμενη φάση της νόσου και η παρουσία ψυχωσικών συμπτωμάτων, παρανοϊκών παραληρητικών ιδεών και διαταραχής σκέψης σχετίζονται με υψηλό κίνδυνο αυτοκτονίας, πιο σπάνια έχουμε αυτοκτονίες ως αποτέλεσμα διατακτικών ψευδαισθήσεων (Roy,1982).

Μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση των παραγόντων κινδύνου αυτοκτονίας σε πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο, εντόπισε 7 ισχυρούς παράγοντες κινδύνου συμπεριλαμβανομένης της προηγούμενης καταθλιπτικής διαταραχής, προηγούμενων αποπειρών αυτοκτονίας, κατάχρησης ναρκωτικών, ψυχοκινητικής διέγερσης, φόβο ψυχικής κατάρρευσης, μη συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή και πρόσφατη απώλεια (Saarinen, Lehtonen & Lonnqvist, 1999).

Επίσης υπάρχουν χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που συνδέονται θετικά με εκδήλωση αυτοκτονικού ιδεασμού, όπως : η παρορμητικότητα, το άγχος, η αυτό – αμφισβήτηση, η επιθετικότητα, η απελπισία και αισθήματα ενοχής (Σολδάτος & Λύκουρας, 2006) . Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε την ανάγκη για περισσότερη έρευνα, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση για την πρόληψη της αυτοκτονίας.

Αρχικά, οι πρώτες μελέτες στον χώρο είχαν αναδείξει τη συσχέτιση μεταξύ της κατανόησης της νοσηρότητας από τον ασθενή με ψυχωτική διαταραχή και της αίσθησης της παραίτησης και απελπισίας που συχνά συνοδεύει την επίγνωση της νόσου.

Οι περισσότερες μελέτες επιβεβαίωσαν αυτήν τη συσχέτιση, καθώς η εναισθησία για τη σοβαρότητα της ψυχοπαθολογίας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους προγνωστικούς παράγοντες της αυτοκτονικής συμπεριφοράς γενικότερα, αλλά και της καταληκτικής αυτοκτονίας ειδικότερα( Pompili et al, 2007).

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η βελτίωση της εναισθησίας σε ασθενείς με σχιζοφρένεια μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αυτοκτονικής συμπεριφοράς, εάν συνοδεύεται από αυξημένα επίπεδα απελπισίας. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για προσεκτική παρακολούθηση και αξιολόγηση των ασθενών, ειδικά όταν υπάρχει σημαντική βελτίωση στην εναισθησία. Η απελπισία διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο στη σχιζοφρένεια από ό,τι η συσχέτισή της με την αυτοκτονικότητα.

Οι ασθενείς με σχιζοφρένεια που βιώνουν το πρώτο τους επεισόδιο έχουν υψηλότερα επίπεδα απελπισίας σε σύγκριση με άλλους ψυχωτικούς ασθενείς.

Ορισμένοι ερευνητές έχουν επισημάνει τον ρόλο της εναισθησίας ως παράγοντα που επηρεάζει το επίπεδο της απελπισίας και της αυτοκτονικότητας στους ασθενείς με σχιζοφρένεια( Pompili et al, 2004) . Φαίνεται επίσης ότι η εναισθησία αυξάνει το επίπεδο της απελπισίας στους ασθενείς με σχιζοφρένεια και αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας, ενώ οι νευρογνωστικές ελλείψεις που εμποδίζουν την επίγνωση μειώνουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας.

Για τους ασθενείς με σχιζοφρένεια, η εστίαση πρέπει να είναι στην ενίσχυση της συνολικής λειτουργίας τους και στην άμβλυνση των συναισθημάτων αποθάρρυνσης και απελπισίας (Amador et al, 1991).

Η σχιζοφρένεια είναι μια πολύπλοκη διαταραχή και η αντιμετώπισή της απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που λαμβάνει υπόψη την ευρύτερη εμπειρία του ασθενούς.

Η κατάθλιψη είναι συχνά παρούσα σε άτομα με σχιζοφρένεια, αλλά συνήθως υποδιαγιγνώσκεται και υποθεραπεύεται. Η καταθλιπτική διάθεση και η απελπισία αναγνωρίζονται ως σημαντικό συστατικό της αυτοκτονικής συμπεριφοράς (Harkavy-Friedmanet al, 1999).

Πολλοί ερευνητές έχουν βρει υψηλά ποσοστά μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής μεταξύ των ατόμων με σχιζοφρένεια (Beck et al, 1985). Η κατάθλιψη μπορεί συχνά να συγκαλύπτεται ή να συγχέεται με τα αρνητικά συμπτώματα ή τις παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής ( Jones et al, 1994) .

Η ψυχολογική και ψυχοφαρμακολογική θεραπεία της κατάθλιψης είναι πιθανό να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της αυτοκτονικής συμπεριφοράς στη σχιζοφρένεια. Θα ήταν βοηθητικό να υπογραμμιστεί η σημασία της αναγνώρισης και της θεραπείας της κατάθλιψης σε άτομα με σχιζοφρένεια για τη μείωση του κινδύνου αυτοκτονικής συμπεριφοράς. Τονίζει επίσης την ανάγκη οι κλινικοί να είναι προσεκτικοί για τον εντοπισμό της κατάθλιψης, καθώς συχνά μπορεί να καλυφθεί από άλλα συμπτώματα ή παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η σχιζοφρένεια είναι μια πολύπλοκη και χρόνια ψυχιατρική διαταραχή που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή ενός ατόμου. Η αυτοκτονική συμπεριφορά είναι μια από τις πιο σοβαρές εξελίξεις και συχνά συνδέεται με τη σχιζοφρένεια.

Οι παράγοντες κινδύνου για αυτοκτονική συμπεριφορά στη σχιζοφρένεια περιλαμβάνουν: Κατάθλιψη και αίσθημα  απελπισίας που συχνά αγνοούνται ή υποθεραπεύονται αλλά αναγνωρίζονται ως σημαντικές συνιστώσες της αυτοκτονικής συμπεριφοράς.

Προηγούμενο ιστορικό αποπειρών αυτοκτονίας συσχετίζεται στενά με την αυτοκτονία. Η ψυχωτική συμπτωματολογία όπως κατάθλιψη, άγχος, κρίσεις πανικού, ψυχοκινητική διέγερση, παρορμητικότητα, εχθρότητα, και επιθετικότητα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας.

Η συννοσηρότητα της σχιζοφρένειας με διαταραχή χρήσης ουσιών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο. Η εναισθησία όταν συνδέεται με αίσθημα απελπισίας και κατάθλιψης, μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου.

Ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι υψηλότερος σε εφήβους ή νέους ασθενείς με σχιζοφρένεια. Προσωπικοί και κοινωνικοί παράγοντες, όπως η κακή συμμόρφωση στη θεραπεία, η παρορμητικότητα, και η επιθετικότητα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο.

Η φαρμακευτική αντιμετώπιση και οι μη φαρμακευτικές θεραπευτικές μέθοδοι, όπως οι παρεμβάσεις προσανατολισμένες στο εδώ και το τώρα, η εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες, και η επαγγελματική αποκατάσταση, μπορεί να βοηθήσουν τους ασθενείς να επεξεργαστούν τις απώλειες τους και να βρουν λύσεις στις καθημερινές τους δυσκολίες.

Ο συνδυασμός ψυχοκοινωνικών και φαρμακευτικών θεραπειών μπορεί να αυξήσει τη συμμόρφωση και να βοηθήσει στην επίτευξη ενός καλύτερου αποτελέσματος. Είναι σημαντικό να γίνεται συνεχής αξιολόγηση του κινδύνου και να παρέχεται η κατάλληλη υποστήριξη στους ασθενείς με πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο.

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association: Practice Guideline for the Treatment of Patients With

Schizophrenia, second edition. Am J Psychiatry 2004

Aguilar, E.J., et al., Hopelessness and first-episode psychosis: a longitudinal study. Acta

Psychiatry Scand, 1997.

Beck, A.T. et al., Relationship between hopelessness and ultimate suicide: a replication with psychiatric outpatients. Am J Psychiatry, 1990

Pompili M: Suicide risk in schizphrenia. In Suicide in schizophrenia Edited by: Tatarelli R, Pompili M, Girardi P. New York: Nova Science Publishers Inc; 2006.

Ραμπαβίλας, Α.Δ. &  Χριστοδούλου, Γ.Ν. Σχιζοφρένεια. Στο : Χριστοδούλου, Γ.Ν. ,

Ραμπαβίλας, Α.Δ. , Σολδάτος, Κ.Ρ. , Αλεβίζος, Β.Η & Κονταξάκης, Β.Π (2003). Ψυχιατρική. Αθήνα: Εκδόσεις Βήτα.

Σολδάτος, Κ. , Λύκουρας, Λ. (2006). Σύγγραμμα Ψυχιατρικής. Α ’Τόμος. Αθήνα: Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις ΜΕΠΕ.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ειρήνη Μπονίκου - Ψυχοθεραπευτής

Ειρήνη Μπονίκου: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Κλινική Κοινωνική Λειτουργός και Ψυχοθεραπεύτρια. Διατηρεί το ιδιωτικό της γραφείο στο Κουκάκι.

6942679151

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού