Διπολική Διαταραχή και Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία

Ακρόαση άρθρου......

Βασικό χαρακτηριστικό όλων των διπολικών διαταραχών είναι τα μανιακά συμπτώματα. Η κάθε μορφή της διπολικής διαταραχής διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες με βάση τη σοβαρότητα και τη διάρκεια των μανιακών συμπτωμάτων.

Οι κύριοι τύποι των διπολικών διαταραχών

Οι κύριες κατηγορίες διαταραχών στο φάσμα της διπολικότητας είναι η Διπολική Διαταραχή Τύπου Ι, η Διπολική Διαταραχή Τύπου ΙΙ και η Κυκλοθυμική Διαταραχή. Η Διπολική Ι χαρακτηρίζεται από την παρουσία ενός τουλάχιστον επεισοδίου μανίας. Η μανία είναι μία περίοδος ανεβασμένης, εφορικής ή ευερέθιστης διάθεσης και υπερβολικής δραστηριότητας που διαρκεί τουλάχιστον μια εβδομάδα, και συνοδεύεται από συμπτώματα όπως ασυνήθιστα αυξημένη αυτοπεποίθηση ή αίσθηση μεγαλείου, σκέψεις που «καλπάζουν», διάσπαση προσοχής, περιορισμένη ανάγκη για ύπνο, ακατάπαυστη ομιλία, αυξημένη στοχοκατευθυνόμενη δραστηριότητα και υπερβολική εμπλοκή σε δραστηριότητες που ενέχουν υψηλό κίνδυνο οδυνηρών συνεπειών.

Η Διπολική ΙΙ χαρακτηρίζεται από ένα υπομανιακό επεισόδιο και ένα καταθλιπτικό επεισόδιο που θα έχουν συμβεί τουλαχιστον μία φορά στη ζωή ατόμου. Κατά τη διάρκεια του υπομανιακού επεισοδίου παρατηρούμε μια λιγότερο έντονη περίοδο «ανεβασμένης» διάθεσης σε σχέση με το μανιακό επεισόδιο. Αν και τα συμπτώματα που εκδηλώνονται σε ένα υπομανιακό και ένα μανιακό επεισόδιο μοιάζουν, το πρώτο είναι μικρότερης διάρκειας και προκαλεί λιγότερες βλαβερές συνέπειες απ’ ότι το δεύτερο.

Η κυκλοθυμική διαταραχή χαρακτηρίζεται από χρόνιες διακυμάνσεις της διάθεσης, οι οποίες δεν είναι τόσο σοβαρές για να οριστούν ως επεισόδια, ωστόσο διαρκούν για τουλάχιστον δύο χρόνια.

Η παρέμβαση της γνωσιακής – συμπεριφοριστικής θεραπείας στις διπολικές διαταραχές

Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία (ΓΣΘ) είναι ένα ψυχοθεραπευτικό μοντέλο, όπου η σχέση του θεραπευτή με το θεραπευόμενου είναι συνεργατική και απαιτεί την ενεργό συμμετοχή και των δύο για να επιτευχθεί το επιθυμητό θεραπευτικό αποτέλεσμα. Βασίζεται σε στόχους και προσανατολίζεται στην αντιμετώπιση της παρούσας δυσκολίας του θεραπευόμενου. Σύμφωνα με τη γνωσιακή – συμπεριφοριστική συλλογιστική, δεν είναι οι καταστάσεις καθεαυτές, αλλά ο τρόπος που τις ερμηνεύουμε, δηλαδή οι αρνητικές σκέψεις μας σε σχέση με τις εν λόγω καταστάσεις, που μας κάνουν να αισθανόμαστε αρνητικά και να αντιδρούμε αναλόγως σε επίπεδο αντίδρασης/συμπεριφοράς.

Η ΓΣΘ επικεντρώνεται σε τέσσερις κύριους κλινικούς στόχους για την αντιμετώπιση των διπολικών διαταραχών:

α) να ψυχοεκπαιδεύσει το άτομο σε σχέση με το τι του συμβαίνει και πώς αυτό λειτουργεί,
β) να το βοηθήσει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων με σκοπό την έγκαιρη αναγνώριση των πρόδρομων συμπτωμάτων της διαταραχής,
γ) να εντοπιστούν και να δουλευτούν τα αρνητικά μοτίβα σκέψης που συνδέονται με την κατάθλιψη και
δ) να εμποδιστεί η εκδήλωση των μανιακών συμπτωμάτων και οι δυσάρεστες συνέπειές τους. Στη συνέχεια, θα αναλυθούν τα βασικά αυτά μέρη της θεραπείας.

Ψυχοεκπαίδευση στη διπολική διαταραχή

Η θεραπεία, συνήθως, ξεκινάει με την ψυχοεκπαίδευση σχετικά με τη διαταραχή. Κατά τη διάρκεια της ψυχοεκπαίδευσης παρέχονται πληροφορίες από το θεραπευτή για τη βιολογική βάση της διπολικής, τα υψηλά ποσοστά επανεμφάνισης ενός επεισοδίου και τη φαρμακολογική αγωγή που χρειάζεται να ληφθεί ως μέρος της θεραπευτικής παρέμβασης. Σχετικά με τη φαρμακολογική αγωγή, η ΓΣΘ επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των αρνητικών σκέψεων και βαθύτερων πεποιθήσεων που συνδέονται με τη λήψη των φαρμάκων. Μεγάλο μέρος των ψυχοεκπαίδευτικών παρεμβάσεων επικεντρώνονται στο θέμα του στίγματος, με σκοπό την ενθάρρυνση της δημιουργίας πιο θετικών στάσεων προς την ασθένεια. Μία λειτουργική ψυχοεκπαίδευση ενισχύει στην εγκαθίδρυση της αισιοδοξίας και βοηθάει τον θεραπευόμενο να καταλάβει ότι μαθαίνοντας νέες τεχνικές που στοχεύουν στην ανίχνευση και στη μετέπειτα μείωση των ερεθισμάτων (σε επίπεδο σκέψης και συμπεριφοράς) που πυροδοτούν τη διαταραχή, μειώνονται και οι πιθανότητες για ενδεχόμενη μελλοντική υποτροπή.

Έγκαιρη αναγνώριση της έναρξης των συμπτωμάτων

Στα πλαίσια της θεραπείας, όπως προαναφέρθηκε, οι ασθενείς με διπολική διαταραχή μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα πρόδρομα συμπτώματα των επεισοδίων. Έχοντας επίγνωση και χτίζοντας δεξιότητες για τον εντοπισμό των πρώιμων σημαδιών της κατάθλιψης και της μανίας, δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για την εφαρμογή έγκαιρης παρέμβασης και διαχείρισης της κατάστασης. Παρατηρώντας τα συμπτώματα προτού γίνουν έντονα, μεγαλώνει η πιθανότητα να μπορέσει ο πάσχων να εντοπίσει τις αλλαγές στο συναίσθημά του όσο νωρίτερα γίνεται. Έπειτα, μπορεί να επιστρατεύσει κάποια στρατηγική παρέμβασης, ώστε να μην ξεκινήσει το επεισόδιο και φτάσει στην κορύφωση, όπου χάνεται πλέον η δυνατότητα ρύθμισης του συναισθήματος και η διάθεση είναι ανεξέλεγκτη σε επίπεδο μανίας ή κατάθλιψης. Υπάρχoυν διάφορες τεχνικές οι οποίες προάγουν την επίγνωση της έναρξης των συμπτωμάτων, όπως είναι η δημιουργία λιστών με προηγούμενα συμπτώματα και η παρακολούθηση της διάθεσης και ενδεχόμενης έναρξης των συμπτωμάτων μέσα από την σημείωσή τους σε γραφήματα.

Παρέμβαση στον αρνητικό τρόπο σκέψης

Βασικό κομμάτι της ΓΣΘ γενικότερα αλλά και σε σχέση με τις διπολικές διαταραχές είναι η χρήση τεχνικών που αποσκοπούν στην αμφισβήτηση του υπερβολικά αρνητικού τρόπου σκέψεις που χαρακτηρίζει τα καταθλιπτικά επεισόδια. Οι τεχνικές αυτές συμπεριλαμβάνουν την αναγνώριση των αυτόματων σκέψεων. Πρόκειται για τις αρνητικές σκέψεις οι οποίες μπορεί να μην είναι αντιληπτές από τον θεραπευόμενο λόγω του ότι εμφανίζονται γρήγορα και αυτόματα, τις οποίες για να εντοπίσει, χρειάζεται να εκπαιδευτεί στο να εστιάζει την προσοχή του στις σ’ αυτές. Άλλες τεχνικές, επικεντρώνονται στην αμφισβήτηση δυσλειτουργικών αρνητικών πεποιθήσεων που αφορούν στον εαυτό. Πιο συγκεκριμένα, ο θεραπευόμενος με τη βοήθεια του θεραπευτή, καλείται εντοπίσει βαθύτερα «πιστεύω» και «κανόνες» από τα οποία πηγάζουν οι αρνητικές σκέψεις (πχ. «Ο άνθρωπος που δεν μπορεί να ελέγξει τη διάθεσή του είναι αποτυχημένος») και στη συνέχεια να τα αντικαταστήσει με νέα πιο λειτουργικές και ρεαλιστικές πεποιθήσεις. Στα πλαίσια της παρέμβασης στην κατάθλιψη, συχνά περιλαμβάνονται τεχνικές προγραμματισμού ευχάριστων και δραστηριοτήτων που προσφέρουν ικανοποίηση, έτσι ώστε να σπάσει ο φαύλος κύκλος της παραίτησης και της έλλειψης θετικών αμοιβών που διογκώνουν την καταθλιπτική συμπτωματολογία.

Εμποδίζοντας την εμφάνιση της μανίας και των συνεπειών της

Για να προληφθεί η εμφάνιση ενός μανιακού επεισοδίου, θεραπευτής και θεραπευόμενος συνεργάζονται για να αναπτύξουν και να τεστάρουν στρατηγικές με στόχο τη μείωση της διέγερσης και την προαγωγή τρόπων χαλάρωσης και ηρεμίας. Πέρα από το φάσμα των στρατηγικών που είναι σχεδιασμένες για να περιορίσουν την «ανοδική» πορεία της μανίας, μία άλλη ομάδα δεξιοτήτων αναλαμβάνει την προστασία και τη διαφύλαξη των διαπροσωπικών, οικονομικών και επαγγελματικών τομέων της ζωής του ατόμου από τις βλαβερές συνέπειες που θα υποστούν αν τα μανιακά συμπτώματα κορυφωθούν.

Αγοράστε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας το βιβλίο Είσοδος – Έξοδος.
Πρόκειται για μια ανθρώπινη εξομολόγηση που έγραψε η Βάσω Σακελλάρη για τη μάχη της με τη Διπολική Διαταραχή.

Πηγές:

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.

2. Beck, J. S. (2011). Cognitive Behavior Therapy: Basics and Beyond (2nd ed.). New York: Guilford Press.

3. Johnson, S. L. & Peckham, A. D. (2018). Cognitive Therapy for Bipolar Disorder. In Leahy R. L. (Ed), Science and Practice in Cognitive Therapy: Foundations, Mechanisms, and Applications (pp. 253-275). New York: Guilford Press.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αριστέα Λιάκου - Ψυχολόγος

Αριστέα Λιάκου: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια - MSc Κλινική Ψυχολόγος, Leiden University, NL
Γνωσιακή - Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία. Ατομική ψυχοθεραπεία ενηλίκων, Συμβουλευτική γονέων.

6972115872

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού