Τι είναι η προσκόλληση;

Ακρόαση άρθρου......

Κάθε φορά που πήγαινα στο μάθημα του Χάρι Ρέις για τη θεωρία της προσκόλλησης, έφτανα καθυστερημένα. Αυτό συνέβαινε επειδή η αρχή του μαθήματος του Χάρι στο Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ συνέπιπτε με το τέλος του μαθήματος συγγραφής που δίδασκα σε ένα κοντινό κολέγιο.

Ακόμα κι αν πετύχαινα όλα τα φανάρια πράσινα και έβρισκα αμέσως θέση πάρκινγκ, το συντομότερο που μπορούσα να φτάσω ήταν δέκα λεπτά μετά την αρχή του μαθήματος.

Οπότε έμπαινα ήσυχα ήσυχα στο αμφιθέατρο από μια πλαϊνή πόρτα και έπιανα θέση στο βάθος. Αυτό, όμως, αποδείχθηκε πλεονέκτημα, επειδή από το βάθος της αίθουσας μπορούσα να βλέπω τους περίπου 100 φοιτητές, και επίσης ποιος πρόσεχε και ποιος όχι.

Την πρώτη εκείνη μέρα παρατήρησα στα κοντινά έδρανα έναν νεαρό να διαβάζει μέιλ, μια νεαρή να χαζεύει στο Facebook και έναν άλλο νεαρό να τσεκάρει μετοχές στο χρηματιστήριο.

Θεωρία προσκόλλησης

«Φοβερή θεωρία», έλεγε ο Χάρι καθώς έπιανα τη θέση μου την πρώτη εκείνη μέρα. Είχε ύψος 1,91, βαθιά, ηχηρή φωνή και μιλούσε με αργές, μελετημένες διακυμάνσεις τόνου.

«Πιστεύουμε ότι εξηγεί ένα απίστευτα μεγάλο μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς: την παιδική ηλικία, τις σχέσεις οικειότητας των ενηλίκων και σχεδόν όλες τις σχέσεις στη διάρκεια της ζωής μας».

Όταν αντιλήφθηκα για πρώτη φορά ότι ο Χάρι ήταν ένας από τους κύριους ερευνητές σχέσεων κι επίσης ότι ζούσε και δίδασκε τη θεωρία της προσκόλλησης στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, το Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης, τον προσκάλεσα για καφέ.

Στα μισά της συνάντησής μας, μια μεσήλικη που καθόταν στο διπλανό τραπέζι ξαφνικά γύρισε προς το μέρος μας και είπε σχεδόν φωνάζοντας: «Ποπο! Θα πλήρωνα για να καθίσω στο τραπέζι σας! Αυτά που λέτε είναι τόσο αληθινά. Μακάρι να τα ήξερα όταν ήμουν μικρότερη – θα με είχαν σώσει από ένα κάρο βάσανα!».

Παραδόξως, ο Χάρι δεν ένιωσε έκπληξη από τη διακοπή.

«Ο κόσμος ακούει για την προσκόλληση», μου είπε, «και λέει: Ναι, να τι θέλω να μελετήσω. Να τι θέλω να καταλάβω».

Εγώ ήθελα να καταλάβω τον δικό μου τύπο προσκόλλησης και τον τρόπο που ίσως επηρέαζε τις σχέσεις και τη συμπεριφορά μου. Είχα βιώσει ένα διαζύγιο και μια μακρόχρονη αισθηματική σχέση. Αν οι γνώσεις για την προσκόλληση μπορούσαν να με βοηθήσουν να βρω μια ικανοποιητική, σταθερή σχέση, αυτό ακριβώς έψαχνα.

Αργότερα τα ενδιαφέροντά μου θα διευρύνονταν και θα συμπεριλάμβαναν το πώς η προσκόλληση επηρεάζει τους ανθρώπους σ’ όλη τη ζωή τους, προσωπική και κοινωνική: τις σχέσεις τους με την οικογένεια και τους φίλους, τον τρόπο που μεγαλώνουν τα παιδιά τους, τον τρόπο που τα βγάζουν πέρα στη δουλειά τους και αντιμετωπίζουν την απώλεια και πολλά περισσότερα.

Μπορούσε άραγε η θεωρία της προσκόλλησης να γίνει το κλειδί για να ξεκλειδώσουμε μια βαθύτερη κατανόηση της συμπεριφοράς και της καθημερινής ζωής μας;

Σε μια μεγάλη οθόνη ο Χάρι πρόβαλλε φωτογραφίες γονιών –ανθρώπων και ζώων– που κρατούσαν και προστάτευαν τα μωρά τους: μια μητέρα κουβαλούσε το παιδί της στην πλάτη. Ένας πατέρας είχε τον γιο του στα γόνατά του. Μια γάτα θήλαζε δύο γατάκια. Μια πολική αρκούδα προστάτευε το μωρό της κάτω από το σώμα της.

«Ας δούμε το πρώτο σλάιντ», είπε ο Χάρι.

«Προσέξτε ότι και στα τρία διαφορετικά είδη υπάρχει ένας κοντινός, προστατευτικός δεσμός μεταξύ του ενήλικου φροντιστή και του βρέφους».

Η αίθουσα ήταν σιωπηλή με εξαίρεση τα κλικ-κλακ 100 φοιτητών που πληκτρολογούσαν στα λάπτοπ τους. Κρατώντας σημειώσεις με το στιλό, ήμουν ένας επισκέπτης από μια άλλη γενιά.

Το έργο του Τζον Μπόουλμπι

Το επόμενο σλάιντ του Χάρι έδειχνε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία ενός Βρετανού μεσήλικα που φαινόταν κομψός, καθώς ήταν ντυμένος με τουίντ σπορ σακάκι και μάλλινο πουλόβερ.

«Στη Βρετανία κατά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», άρχισε να λέει ο Χάρι, «οι πατέρες ήταν στον πόλεμο, και στους βομβαρδισμούς του Λονδίνου πολλές μητέρες είχαν σκοτωθεί, οπότε πολλά παιδιά μεταφέρθηκαν σε ορφανοτροφεία. Στα ορφανοτροφεία εργαζόταν ένας νεαρός Βρετανός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής ονόματι Τζον Μπόουλμπι».

Η κόκκινη βουλίτσα του λέιζερ του Χάρι σημάδεψε την εικόνα του κομψού Βρετανού. «Ο Μπόουλμπι παραξενεύτηκε από τη συμπεριφορά εκείνων
των βρεφών», συνέχισε.

«Παρατηρούσε πως, παρόλο που τα βρέφη στεγάζονταν σε καθαρό περιβάλλον δίχως μικρόβια, τρέφονταν καλά και λάμβαναν καλή ιατρική περίθαλψη, δεν ευδοκιμούσαν. Είχαν βάρος κάτω του κανονικού. Πάθαιναν κατάθλιψη. Κάποια πέθαιναν».

Η νεαρή μπροστά μου, που χάζευε στο Facebook, σήκωσε το βλέμμα από το λάπτοπ.

«Ο Μπόουλμπι παρατήρησε και κάτι ακόμα», είπε ο Χάρι.

«Παραξενεύτηκε από τον τρόπο που τα βρέφη φώναζαν, έκλαιγαν και κοίταζαν την πόρτα ψάχνοντας για τις μητέρες τους, αυτό που αποκάλεσε συμπεριφορά αναζήτησης. Και θεώρησε πως ήταν το ανθρώπινο αντίστοιχο αυτού που έκαναν τα ζώα – ξέρετε τι κάνει ένα γατάκι ή ένα κουταβάκι τη στιγμή που ένα τρομακτικό πρόσωπο μπαίνει στο δωμάτιο; Αμέσως τρέχουν στη μητέρα τους για ασφάλεια».

Η θεωρία της προσκόλλησης είναι κλασική και ευρέως αποδεκτή στον χώρο της ψυχολογίας. Όμως, είναι γνωστή πλέον και στο ευρύ κοινό, καθώς μας δείχνει ξεκάθαρα γιατί, πώς και ποιους αγαπάμε.

Γοητευμένος από το θέμα, ο βραβευμένος δημοσιογράφος και συγγραφέας PeterLovenheim ξεκίνησε ένα ταξίδι για να κατανοήσει σε βάθος την επίδραση αυτής της θεωρίας στη ζωή μας. Με συνεντεύξεις από ερευνητές, καθηγητές και επαγγελματίες, αλλά και έρευνα πάνω στις προσωπικές ιστορίες ατόμων και ζευγαριών, φωτίζει τη σημασία των πρώιμων δεσμών.

Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο «Το φαινόμενο της προσκόλλησης» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Στα θέματα του βιβλίου περιλαμβάνονται:

• Τι σημαίνει ασφαλής και μη ασφαλής προσκόλληση.
• Πώς οι εμπειρίες μας στην πρώιμη παιδική ηλικία δημιουργούν ένα «νοη­τικό μοντέλο» το οποίο ακολουθούμε στις μελλοντικές μας σχέσεις και πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση για να αποκτήσουμε αυτογνωσία και ευτυχία.
• Γιατί οι ενήλικες που βίωσαν συγκεκριμένους, προβληματικούς, τύπους προσκόλλησης τείνουν να προσελκύουν ο ένας τον άλλον και πώς μπορούν να σπάσουν αυτόν τον φαύλο κύκλο.
• Πώς μπορεί κανείς να αποκτήσει υγιείς σχέσεις με τους γύρω του, ανεξάρτητα από την ανατροφή και τα βιώματά του.

Γιατί να επιλέξεις αυτό το βιβλίο:

Το αποτέλεσμα είναι αυτό το ελκυστικό και αποκαλυπτικό βιβλίο, ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα για όποιον θέλει να κατανοήσει καλύτερα τις ανάγκες και τη δυναμική που διέπουν τις σύνθετες σχέσεις στη ζωή.

Μια αποκαλυπτική ματιά στη θεω­ρία της προσκόλλησης, που καταδεικνύει πώς οι εμπειρίες μας στην παιδική ηλικία δημιουργούν έναν οδηγό, ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο για όλες τις μελλοντικές μας σχέσεις.