Η Ζήλια στις Ερωτικές Σχέσεις

Ακρόαση άρθρου......

Η ζήλια, θεωρητικά, είναι ένα ανθρώπινο, φυσιολογικό συναίσθημα που απορρέει από τις ανθρώπινες επιθυμίες. Μέσα σε μια σχέση, οι σύντροφοι συχνά δικαιολογούν τις αντιδράσεις και τις σκηνές ζηλοτυπίας ως φυσιολογικές ενδείξεις ενδιαφέροντος και αγάπης, που ενισχύουν την εγγύτητα. Κάποια άτομα μάλιστα κολακεύονται από τέτοιου είδους συμπεριφορές.

Ωστόσο, η ζήλια μέσα στη σχέση δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση υγιή αντίδραση. Αντιθέτως, σύμφωνα με τη θεωρία του Aaron Beck, «η ερωτική ζήλια δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα, αλλά ένα σύμπλεγμα γνωστικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών αντιδράσεων που αναδύονται ως απάντηση σε μια αντίληψη απειλής στη σχέση».

Οι βασικές πεποιθήσεις του ατόμου, όπως «είμαι ανάξιος να με αγαπούν» και «είμαι ανεπαρκής», αντικατοπτρίζονται σε γνωστικές διαστρεβλώσεις. Αυτές περιλαμβάνουν αυθαίρετα αρνητικά συμπεράσματα, π.χ., «με απατά», διπολική σκέψη ότι ο/η σύντροφός μου πρέπει να με αγαπά απόλυτα και να έχω πάντα την απόλυτη προσοχή του/της, αλλιώς δεν νοιάζεται για μένα, καθώς και υπεργενίκευση. Αυτή η διαστρέβλωση οδηγεί το άτομο στο να αγνοεί τα θετικά χαρακτηριστικά του/της συντρόφου και να δίνει σημασία μόνο στο αρνητικό συμβάν που πυροδότησε την ένταση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μεγαλοποίηση των αρνητικών, την ελαχιστοποίηση ή παράβλεψη όλων των θετικών και καταλήγει στην εκτόξευση κατηγοριών.

Η συναισθηματική συλλογιστική ότι κάποιος απέτυχε σε αυτή τη σχέση έχει ως αποτέλεσμα να πλήττεται η ήδη χαμηλή αυτοπεποίθηση του ατόμου.

Το συναίσθημα της ζήλιας οδηγεί σε περισσότερες αρνητικές σκέψεις και συμπεριφορικά, το άτομο αντιδρά με θυμό, καχυποψία, καταπίεση και ασφυκτικό έλεγχο. Το άτομο πρέπει να απολογείται και να δικαιολογεί κάθε πράξη του: αν μιλήσει, αν κοιτάξει, αν χαμογελάσει ή αν γελάσει με το αστείο κάποιου τρίτου.

Το άτομο καταλήγει να θεωρεί πραγματικότητα τις υποψίες του ότι ο/η σύντροφος τον/την απατά.

Το «δηλητήριο» της ζήλιας θολώνει την κρίση του ατόμου, και υπερισχύει η ανασφάλεια και ο φόβος της εγκατάλειψης. Πολλές φορές το άτομο που ζηλεύει αποπροσανατολίζει τον/την σύντροφο και προσποιείται ότι απεχθάνεται αυτού του είδους τις σχέσεις, αλλά θα βρει τρόπο να κρίνει, να μειώσει και να ξεσπάσει το θυμό του/της για άλλους λόγους, όπως για παράδειγμα το φαγητό που δεν έχει αρκετό αλάτι.

Αν υποβόσκουν ψυχοπαθολογικές διαταραχές, ο κίνδυνος να χάσει τον έλεγχο απέναντι στον/στην σύντροφο αυξάνεται, προκαλώντας εμμονές ότι τον/την απατά.

Η συμπεριφορά του/της αλλάζει, και μπορεί να αρχίσει να παρακολουθεί τον/την σύντροφο είτε παραβιάζοντας το κινητό και τους λογαριασμούς του/της στα social media είτε με φυσική παρακολούθηση όταν βγαίνει από το σπίτι, ακόμα και όταν πρόκειται για την εργασία του/της.

Το ναρκισσιστικό άτομο χαρακτηρίζεται από αίσθηση ανωτερότητας και μοναδικότητας, υπερβολικό θαυμασμό στη λάμψη και την αξία του/της, και ανάγκη για ιδιαίτερη ευνοϊκή μεταχείριση. Σε αντίθεση με τα συναισθήματα που εκδηλώνονται για τον άλλον, η έλλειψη ενσυναίσθησης και η αλαζονεία αυτού του ατόμου οδηγούν σε ζήλεια και τοξικές συμπεριφορές. Η κτητικότητα προς το άλλο άτομο εκλαμβάνεται συχνά ως ενδιαφέρον και αγάπη. Το άτομο αυτό ρωτά και θέλει να μαθαίνει κάθε λεπτομέρεια της κίνησης, διάθεσης και σκέψης του/της συντρόφου, αντιμετωπίζοντας τον/την σαν απόκτημα του/της, το οποίο μπορεί να διαχειρίζεται κατά το δοκούν.

Η παθολογική ζήλεια και η φιλαυτία μπορούν να οδηγήσουν σε βίαιες συμπεριφορές, έως και την τραγική αναπαράσταση του θεατρικού αριστουργήματος του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, «Οθέλλος». Το άτομο βάζει τον εαυτό του/της στη θέση του θύματος, πιστεύοντας ότι έχει προδοθεί συναισθηματικά από τον/την σύντροφο, ενώ ταυτόχρονα γίνεται ο θύτης.

Η αγάπη και το ενδιαφέρον εκφράζονται με ποικίλους τρόπους: με τη φροντίδα και την κατανόηση των αναγκών του/της συντρόφου σε όλα τα επίπεδα, με τις απλές καθημερινές μικρές πράξεις αγάπης, με τον σεβασμό και την ενσυναίσθηση, με την παροχή ψυχολογικής και σωματικής βοήθειας και στήριξης, καθώς και με την υποστήριξη των αποφάσεων και των στόχων του ατόμου. Ο ποιοτικός χρόνος που αφιερώνεται στη σχέση και η ουσιαστική παρουσία στις δύσκολες στιγμές ενισχύουν τη σύνδεση.

Η ζήλια, η συναισθηματική προσκόλληση και η εξάρτηση από τον/την σύντροφο καταστρέφουν τη σχέση και συναισθηματικά και τα δύο μέλη.

Η ανοχή ή συμμόρφωση του/της συντρόφου στις απαιτήσεις για την αποφυγή συγκρούσεων δεν βοηθά στην επίλυση του προβλήματος· αντίθετα, το διαιωνίζει και συνήθως οδηγεί σε αρνητική κλιμάκωση των εντάσεων και του ελέγχου. Η από κοινού ανοιχτή συζήτηση του προβλήματος και η αναζήτηση βοήθειας από ειδικό σύμβουλο ψυχικής υγείας μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να αναγνωρίσει και να αναδομήσει τις γνωσιακές δυσλειτουργίες του. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να αναπτύξει την αυτοεκτίμησή του, να βελτιώσει τον αυτοέλεγχό του, και να κρίνει ορθά και ρεαλιστικά τις αρνητικές σκέψεις του, αποσυνδέοντάς τις από την πραγματικότητα. Παράλληλα, μαθαίνει να παραδέχεται τις ελευθερίες του/της συντρόφου και να βελτιώνει την επικοινωνία.

Η χαρά της σχέσης και η εσωτερική γαλήνη στηρίζονται στην απλότητα και την εκδήλωση των αληθινών συναισθημάτων, στις όμορφες στιγμές που περνούν μαζί, στο να γελούν, και στο να έχουν κοινά ενδιαφέροντα. Η σχέση περνά από διάφορα στάδια και δεν παραμένει όπως τις πρώτες μέρες του «τρελού έρωτα». Παρά την επιθυμία για μόνιμη ευτυχία, αυτό είναι φυσιολογικά αδύνατο. Ωστόσο, μια υγιής σχέση με σεβασμό, κατανόηση και εμπιστοσύνη μπορεί να προσφέρει πολλές ευτυχισμένες στιγμές.

Όταν βγάζουν στις σχέσεις τους προσωπικές προβολές ή τραυματικές εμπειρίες από την παιδική ηλικία ή από προηγούμενες σχέσεις, καταστρέφουν τη σχέση και την ψυχική τους υγεία.

Σε μια καρδιά που αγαπά πραγματικά, ή η ζήλια θα σκοτώσει την αγάπη, ή η αγάπη θα σκοτώσει τη ζήλια. - Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Προτεινόμενη βιβλιογραφία 
Δεν αρκεί μόνο η αγάπη» Beck T. Aaron