Μετά από μια ολοκληρωτική καταστροφή..σε ρωτάω: Πώς να ζήσω;

Ακρόαση άρθρου......

Δευτέρα 23 Ιουλίου 2018. Πύρινη λαίλαπα απειλεί κατοικημένες περιοχές στις περιοχές Πεντέλη, Καλλιτεχνούπολη, Ν. Βουτζά, Ραφήνα, Μάτι, Κινέτα. Κόσμος πανικόβλητος τρέχει να σωθεί. Πυροσβέστες, αστυνομία και εθελοντές κάνουν τα αδύνατα δυνατά για τη διαχείριση της κρίσης. Τρόμος. Και μετά η καταστροφή.
Η περιγραφή σταματάει εδώ.

Πόσο φτωχές μπορεί να αποδειχτούν ορισμένες φορές οι λέξεις. Πόσο ελλιπής η σκέψη και η φαντασία για την αποτύπωση της ζοφερής πραγματικότητας. Το παρόν άρθρο όμως, αφορά το ΜΕΤΑ την καταστροφή και την ανάκτηση της χαμένης ισορροπίας όσων επλήγησαν. Η ζωή καλεί και ο εκάστοτε επιζών οφείλει να απαντήσει με προσαρμογή. Ο «σάκος της ζωής» όμως φέρει ένα επιπλέον βάρος για την πλάτη του καθενός. Δυσβάσταχτο ή διαχειρίσιμο; Γρήγορα θα φανεί. Μην ξεχνάτε όμως..Η ΖΩΗ ΚΑΛΕΙ..!!!

Ο ορισμός της καταστροφής

Ως καταστροφή, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, ορίζεται γενικά «μια σοβαρή διατάραξη της λειτουργίας μιας κοινότητας ή μιας κοινωνίας, η οποία προκαλεί εκτεταμένες ανθρώπινες, υλικές, οικονομικές ή περιβαλλοντικές απώλειες και επιπτώσεις που υπερβαίνουν την ικανότητα της πληγείσας κοινότητας ή κοινωνίας να τις αντιμετωπίσει χρησιμοποιώντας τους δικούς της πόρους».

Η χαρά και η θλίψη της επιβίωσης

Η επιβίωση μετά από μια φυσική καταστροφή που προκλήθηκε από δασική πυρκαγιά είναι χαρά και θλίψη μαζί. Διατηρήθηκε μεν αλώβητο το δώρο της ζωής αλλά μέσα σε αυτό το δώρο οι επιζώντες έχουν πιθανόν να διαχειριστούν τραυματισμούς, την απώλεια της περιουσίας τους, συνανθρώπων τους, κάποιου αγαπημένου τους προσώπου καθώς και προβλήματα που αφορούν την καθημερινή τους επιβίωση.

Η ψυχολογική επιβάρυνση είναι αποτέλεσμα πολυπαραγοντικής διαδικασίας, η οποία ξεκινάει από την υποκειμενική εμπειρία του καθενός και εξαρτάται τόσο από τις αντιδράσεις του βιολογικού οργανισμού όσο και από τις αλλαγές που πραγματοποιούνται στο γνωστικό και συναισθηματικό τομέα του ατόμου, σε συνάρτηση πάντα με την ιδιοσυγκρασία του.

Μπροστά στην απειλή της ζωής ο ανθρώπινος οργανισμός εκκρίνει ορμόνες που αποστέλλουν μηνύματα σε όλα τα κύτταρα, θέτοντας το σώμα σε κατάσταση συναγερμού. Η αύξηση των καρδιακών παλμών, η υψηλή πίεση, πιθανά προβλήματα στο στομάχι, μυϊκοί πόνοι, συμπτώματα κούρασης και αϋπνίας, συναισθηματικές  μεταπτώσεις και κόπωση είναι οι άμεσες οργανικές συνέπειες στην αρχική φάση της ψυχολογικής αντίδρασης στο οξύ στρες, που μπορεί να διαρκέσει ημέρες ή εβδομάδες.

Ο Οργανισμός μετά το απροσδόκητο τραυματικό γεγονός

Ο οργανισμός όμως είναι αναγκαίο να επανέλθει γρήγορα στην προηγούμενη από το απροσδόκητο τραυματικό γεγονός, κατάσταση ισορροπίας. Ακολουθεί λοιπόν η φάση της προσαρμογής, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν απουσιάζουν συμπτώματα όπως άγχος, υπερεγρήγορση, εύκολο τρόμαγμα, αϋπνία, εφιάλτες, συναισθηματικό μούδιασμα, μερική αμνησία για το ψυχοτραυματικό γεγονός, μειωμένη ικανότητα του ατόμου να σκεφτεί ή να δώσει πληροφορίες γι’ αυτό καθώς και λόγω της ανάπτυξης του αισθήματος «κανείς δεν μπορεί να καταλάβει πως περνάω εγώ», κοινωνική απόσυρση.

Οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις ως συνέπεια

Μία από τις σημαντικότερες αρνητικές συνέπειες που επιφέρει στη σκέψη του ατόμου, η βίωση της εμπειρίας απώλειας του ελέγχου κατά τη διάρκεια του τραυματικού γεγονότος, είναι η πιθανή ανάπτυξη μιας δυσλειτουργικής πεποίθησης κάτω από το πρίσμα της οποίας ερμηνεύονται ποικίλα περιβαλλοντικά ερεθίσματα ως επικίνδυνα, όντας όμως στην πραγματικότητα ελεγχόμενα και διαχειρίσιμα.

Αντιμετώπιση της κρίσης

Για την αντιμετώπιση της κρίσης σαφή προτεραιότητα δίνεται στην ενημέρωση των πληγέντων για το γεγονός που έλαβε χώρα στις πραγματικές του διαστάσεις, τη διαβεβαίωση ότι ο κίνδυνος έχει παρέλθει και την εξασφάλιση των βασικών βιοτικών τους αναγκών. Η προσπάθεια καταπολέμησης του στρες ξεκινά πρώτα σε βιολογικό επίπεδο, μέσα από την υιοθέτηση ενός ωφέλιμου για την υγεία τρόπου ζωής, με ισορροπημένα γεύματα και αρκετή ξεκούραση, όσο βέβαια είναι εφικτό.

Μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης είναι σημαντικό να δοθεί η πληροφορία, ότι η πλημμυρίδα των συναισθημάτων και οι συνεχείς μεταπτώσεις τους είναι φυσιολογική αντίδραση.

Ιδιαίτερα ευεργετικό είναι να τα εξωτερικεύουν και να τα μοιράζονται τόσο με άτομα που είχαν παρόμοια εμπειρία όσο και με ειδικούς διαφόρων ειδικοτήτων, αφού η συζήτηση του τραυματικού γεγονότος ευνοεί την επεξεργασία και τη θετική επανεκτίμηση των γνωσιών που σχετίζονται με το γεγονός.

Η ανάκτηση της χαμένης αίσθησης του ελέγχου είναι απαραίτητη για την κινητοποίηση από μια κατάσταση αβοηθητότητας και γενικότερα μια απαισιόδοξη στάση για τη ζωή σε μια μακροπρόθεσμη και πιο ρεαλιστική προοπτική, η οποία βέβαια πρέπει να επιδιώκεται σταδιακά, θέτοντας ρεαλιστικούς στόχους κάθε φορά. Αναγκαίος σύμμαχος των παραπάνω είναι ο χρόνος, η σημασία του οποίου για την προσαρμογή και επαναφορά της ζωής των πληγέντων σε προηγούμενα επίπεδα λειτουργικότητας, είναι αναγκαίο να επισημαίνεται.

Αισιόδοξο είναι το γεγονός ότι τις περισσότερες φορές η πλειοψηφία των ανθρώπων θα βιώσει παροδικά τα ψυχολογικά συμπτώματα και θα εκδηλώσει συμπεριφορές, που αποτελούν φυσιολογικές αντιδράσεις σε ένα τραυματικό γεγονός, προσπαθώντας σταδιακά να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα, να αντιμετωπίσουν τις υλικές συνέπειες της καταστροφής και να ξεπεράσουν τις αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις της.

Βέβαια ένα ποσοστό που δε θα καταφέρει να διαχειριστεί την τραυματική εμπειρία ενδεχομένως αναπτύξει Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες ενώ κάποιοι άλλοι ίσως παρουσιάσουν μετατραυματική ωρίμανση, μέσα στο πλαίσιο της οποίας αναπτύξουν μεγαλύτερη εκτίμηση της ζωής και εντονότερο αίσθημα της προσωπικής τους δύναμης.

Το κίνητρο για ζωή

Εάν αναζητείται ένα κίνητρο για να συνεχιστεί η ζωή, ακόμα και εάν έχουν χαθεί τα πάντα, τότε το κίνητρο δεν είναι άλλο από την ίδια τη ζωή. Και όπως τα δέντρα θα πρασινίσουν το τοπίο μετά από μερικά χρόνια, τα σπίτια θα ξαναχτισθούν και οι δρόμοι θα γεμίσουν από ουρλιαχτά χαράς και ανεμελιάς, που τίποτα δε θα θυμίζει φωτιά και σταχτή, έτσι και οι ανθρώπινες ζωές θα επανέλθουν.

Το κόκκινο της φωτιάς βέβαια θα είναι εγγεγραμμένο στη μνήμη όσων την αντίκρισαν από κοντά και ίσως βαραίνει το «σάκο» που κουβαλούν, όπως προείπα. Το βάρος όμως μπορεί να μεταφερθεί ευκολότερα αν που και που το μοιράζεσαι με άλλους.

Και ξέρετε, τούτος ο λαός με έχει πραγματικά εκπλήξει..το ομολογώ..πως με μιας, σύσσωμος, μπροστά σε μια δύσκολη για το συνάνθρωπο στιγμή, μπορεί να γίνει, που μέσα απ’ την καρδιά μου εύχομαι, άλλη να μην υπάρξει.

Βιβλιογραφία

1. BennetP., Κλινική Ψυχολογία και Ψυχοπαθολογία, Επ. Επιμέλεια Καλαντζή – Αζίζι Α., Ευσταθίου Γ., Πεδίο, Αθήνα, 2010
2. GeraldH., Η βιολογία του φόβου, Πώς από το στρες γεννιούνται συναισθήματα, Μτφ. Κολοκότσα Μ., Πολύτροπον. 2007
3. Παππά Δ.Α., Σολδάτος Κ.Ρ., Χριστοδούλου Γ.Ν., Φυσικές Καταστροφές και Ψυχοπαθολογία, Προληπτική Ψυχιατρική και Ψυχική Υγιεινή, Κονταξάκης Β.Π., Χαβάκη – Κονταξάκη Μ.Ι., Χριστοδούλου Γ.Ν., Εκδ. Βήτα, Αθήνα, 2005