Το ενιαίο πεδίο συνείδησης του Έρβιν Σρέντινγκερ και η σύγκλιση του με τον ενισμό του παρμενίδειου Είναι

Ακρόαση άρθρου......

Υπάρχουν λαμπρά πνεύματα στην ιστορία της ανθρωπότητας, που συνέβαλαν στην εξέλιξη της. Μελέτησαν σε βάθος και ερμήνευσαν τους νόμους της φύσης, σε μια προσπάθεια να βελτιώσουν δημιουργικά την συνέχεια της ζωής. 

Πάνω στις δικές τους βάσεις αποκτά νόημα η δική μας ύπαρξη. Κάθε ενασχόληση με τα επιτεύγματά τους γεφυρώνει και θεμελιώνει τη ζωή, ως συνέχεια μιας ενιαίας εξελικτικής πορείας για όλους.

Ένας από αυτά τα λαμπρά πνεύματα σχετικά πρόσφατα υπήρξε και ο Έρβιν  Σρέντιγκερ (Erwin Schrödinger, 1887-1961)[1].

Από τα πρώιμα χρόνια της ζωής του γοητεύτηκε με την επιστήμη και τα μαθηματικά και έθεσε και αυτός τις βάσεις για να αλλάξει ο τρόπος της κατανόησή μας για το σύμπαν. Μας εισήγαγε στον κόσμο των άπειρων δυνατοτήτων σε κβαντικό επίπεδο, ως έναν τρόπο να προβλέψουμε τη συμπεριφορά των σωματιδίων, ένα κατόρθωμα που προηγουμένως ήταν αδιανόητο.

Προσπάθησε να αποκαλύψει τα βαθύτερα μυστήρια που κρύβονταν κάτω από την επιφάνεια της πραγματικότητας. Του κίνησαν βαθιά το ενδιαφέρον τα μυστήρια της συνείδησης, της ζωής και η φύση αυτού που συνιστά την ίδια τη πραγματικότητα.

Οι επιστημονικές του μελέτες τον κινητοποίησαν, προς μια βαθιά φιλοσοφική έρευνα που τον οδήγησε να εξερευνήσει, τη διασταύρωση της επιστήμης ως μέσον παρατήρησης και της βιωματικής προσωπικής εμπειρίας.

Η έννοια της συνείδησης τον γοήτευσε και έγινε κινητήριος δύναμη των μελετών του. Τον συνεπήρε το αίνιγμα της υποκειμενικής εμπειρίας και της φύσης της αυτογνωσίας.

Αμφισβήτησε το κυρίαρχο υλιστικό παράδειγμα που μείωνε τη συνείδηση ​​σε ένα απλό υποπροϊόν της εγκεφαλικής δραστηριότητας.

Ο Σρέντινγκερ υποστήριξε ότι:
η συνείδηση ​​δεν μπορεί να εξηγηθεί πλήρως μόνο από τις αλληλεπιδράσεις των νευρώνων και των συνάψεων, αλλά εκφράζει κάτι ευρύτερο.

Αντίθετα, πρότεινε την ριζοσπαστική έννοια πως:
η συνείδηση ​​δεν είναι προϊόν του υλικού κόσμου μόνον, αλλά μάλλον κάτι ευρύτερο·μια θεμελιώδης πτυχή αυτού που συνιστά την ίδια την πραγματικότητα.

Αυτή η ιδέα, υπήρξε αμφιλεγόμενη και προκάλεσε αμέτρητες συζητήσεις και περαιτέρω έρευνα για τη φύση της συνείδησης. Επιχείρησε έτσι να  γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ επιστήμης και φιλοσοφίας, με τρόπους που συνεχίζουν να αντηχούν ως σήμερα οι φιλοσοφικές εξερευνήσεις του.

Ο ίδιος επηρεάστηκε βαθιά από την επιστημονική κατανόησή του για την κβαντική μηχανική. Η δουλειά του σε αυτόν τον τομέα ως φαίνεται δεν αφορούσε μόνο εξισώσεις και πειράματα, αλλά ήταν ένα βαθύ ταξίδι στη φύση της ίδιας της πραγματικότητας. Η κβαντική φύση του μη αισθητού κόσμου του ασκούσε γοητεία, οδηγώντας τον στα παράξενα μονοπάτια που αψηφούσαν τις κλασικές έννοιες της τοπικότητας: εκεί που τα σωματίδια υπάρχουν σε μια υπέρθεση σταδίων.

Στο κβαντικό πεδίο, τα σωματίδια μπορούν να βρίσκονται σε πολλά σημεία ταυτόχρονα. Αν και μη παρατηρήσιμα με την εμπλοκή τους, θα μπορούν να επηρεάσουν ακαριαία το ένα το άλλο, ανεξάρτητα από την απόσταση που τα χωρίζει.

Αυτό τον οδήγησε να αμφισβητήσει τα ίδια τα θεμέλια της πραγματικότητας που εμείς αντιλαμβανόμαστε. Πώς θα μπορούσαν τέτοια περίεργα φαινόμενα να συμβιβαστούν με τις καθημερινές μας εμπειρίες; Ο  Σρέντιγκερ στοχάστηκε σε βάθος αυτά τα ερωτήματα, επιδιώκοντας να κατανοήσει τις επιπτώσεις της κβαντικής μηχανικής όχι μόνο για τη φυσική, αλλά για μια ολόκληρη κοσμοθεωρία.

Συνειδητοποίησε ότι: το σύμπαν είναι πολύ πιο μυστηριώδες και αλληλένδετο από όσο είχε φανταστεί ποτέ η κλασική φυσική.

Η διασύνδεση που προτείνεται από την κβαντική μηχανική υπαινίσσεται: μια βαθύτερη υποκείμενη ενότητα στον ιστό της πραγματικότητας, μια ενότητα που η κλασική φυσική είχε παραβλέψει. Αυτή η συνειδητοποίηση είχε βαθιές επιπτώσεις στις απόψεις που δημιουργούνται, για την έννοια της χωρικότητας και τα όρια της, που είναι επίσης μέρος αυτού του ιστού. Αν το ίδιο το σύμπαν είναι ένας ιστός διασυνδεδεμένης ενέργειας και πληροφοριών, τότε ίσως και η συνείδηση ​​είναι μέρος αυτού του ιστού.  

Έτσι ο Σρέντιγκερ άρχισε να διερευνά την ιδέα ότι η συνείδηση ​​μπορεί να μην περιορίζεται σε μεμονωμένους εγκεφάλους, αλλά θα μπορούσε να είναι μια θεμελιώδης πτυχή του σύμπαντος.

Εάν το σύμπαν δεν είναι μια συλλογή ξεχωριστών, ανεξάρτητων αντικειμένων αλλά μάλλον ένας ιστός διασυνδεδεμένης ενέργειας και πληροφοριών, τότε τα όρια μεταξύ των ατομικών νοητικών εγκεφαλικών σημάτων να είναι πιο διαπερατά από ό,τι νομίζουμε. Αυτή η διασύνδεση θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι σκέψεις και οι εμπειρίες μας είναι μέρος μιας ευρύτερης, κοινής συνείδησης.

Μήπως όμως και η συνείδηση ​​είναι αλληλένδετη;

Ο Σρέντιγκερ αναρωτήθηκε αν, ο κάθε ατομικός τρόπος σκέψης, δεν συνιστά απομονωμένες οντότητες, αλλά μάλλον εκφράσεις μιας ενιαίας καθολικής συνείδησης. Αυτή η ιδέα αμφισβήτησε την παραδοσιακή άποψη του νου, το ότι είναι το περιεχόμενο μιας ξεχωριστής αυτόνομης ατομικής οντότητας. Μήπως όμως, ο θεωρούμενος ατομικός μας νους, δεν είναι απομονωμένες σκέψεις αλλά μάλλον εκφράσεις επι-σκέψεων μιας ενιαίας, οικουμενικής συμπαντικής συνείδησης;

Αυτή η ριζοσπαστική αντίληψη προτείνει ότι: σε ένα θεμελιώδες επίπεδο, όλα τα νοητικά περιεχόμενα συνδέονται, ως μέρος ενός ευρύτερου συνόλου.

Οι σκέψεις του Σρέντιγκερ σχετικά με αυτό το θέμα, τον ώθησαν στα όρια τόσο της επιστήμης όσο και της φιλοσοφίας, όπου διαπίστωσε πως αυτές συναντώνται. Οι εξερευνήσεις σε βάθος των ερωτημάτων τον οδήγησαν να ασπαστεί την έννοια του ενισμού. Είναι η φιλοσοφική άποψη που θέτει την ενότητα όλων των πραγμάτων.

Ο ενισμός (ή μονισμός) υποδηλώνει ότι υπάρχει μόνο ένα είδος ουσίας ή αρχής που συνιστά την πραγματικότητα, και οτιδήποτε βιώνουμε είναι μια εκδήλωση αυτής της μοναδικής ουσίας. Αυτή η φιλοσοφική άποψη θέτει ως προϋπόθεση την ενότητα όλων των πραγμάτων.

Αυτή η προοπτική όμως δεν ήταν νέα. Είχε ρίζες σε αρχαίες φιλοσοφικές και πνευματικές παραδόσεις. Ο ενισμός είναι μια φιλοσοφική θεωρία που υποστηρίζει ότι η πραγματικότητα είναι ενιαία και αδιαίρετη. Αντίκειται του δυισμού και του πλουραλισμού.

Σύμφωνα με αυτήν την άποψη του ενισμού, όλα τα φαινόμενα και οι οντότητες στον κόσμο είναι εκφάνσεις μιας και μόνης ουσίας ή αρχής. Σε διάφορες μορφές, υπήρξε ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στις φιλοσοφικές και πνευματικές παραδόσεις σε όλη την ανθρώπινη ιστορία.

Η  ιδέα της ενιαίας πραγματικότητας (ως αυτό που ποιεί πραγματώσεις) υπήρξε κεντρική πεποίθηση πολλών αρχαίων φιλοσόφων. Την συναντάμε και στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία η οποία μπολιάζει ακόμα και στις μέρες μας τον δυτικό τρόπο σκέψης.

Στην αρχαία Ελλάδα οι προ-πλατωνικοί φιλόσοφοι υπήρξαν οι κύριοι εκφραστές αυτού του τρόπου σκέψης. Με τις επίμονες αναζητήσεις τους, εδραιώθηκαν ως οι επίμονοι αναζητητές της πρώτης αρχής. Κύριος εκφραστής αυτού του τρόπου σκέψης και υπέρμαχος του μονισμού είναι ο Παρμενίδης  (6ος αιώνας π.Χ.). Θεωρείται ο πατέρας την οντολογίας και της μεταφυσικής.  Διακήρυττε πως κάτω από τη φαινομενική ποικιλομορφία και πολλαπλότητα του κόσμου βρίσκεται μια ενιαία, θεμελιώδης πραγματικότητα που την ονόμασε Είναι.

Το επιστημονικό υπόβαθρο του Σρέντιγκερ έδωσε νέα πνοή για νέες ανακαλύψεις και νέα συναρπαστικά ερωτήματα που χρίζουν απαντήσεις. Οι ιδέες του Σρέντιγκερ παρείχαν μια σύγχρονη, εμπειρική βάση για αυτήν την αρχαία ιδέα, υποδηλώνοντας ότι η διασύνδεση που παρατηρείται στον κβαντικό κόσμο μπορεί να είναι αντανάκλαση μιας βαθύτερης, καθολικής αλήθειας.

Στο πλαίσιο της συνείδησης, ο ενισμός προτείνει ότι υπάρχει μόνο μία καθολική συνείδηση, και αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως ατομικούς τρόπους σκέψης είναι απλώς διαφορετικές εκφράσεις όψεων αυτής της μοναδικής οντότητας.

Ο ενισμός δεν αρνείται την αλήθεια της πολλαπλότητας των όντων, αλλά αφορά την ουσία τους -ως το Είναι- του οποίου την ενότητα διαπιστώνει συν-αισθαντικά αλλά και μέσω του εν-νοείν.

Αυτή η έννοια μπορεί να παρομοιαστεί με την ιδέα ότι κάθε κύμα στον ωκεανό δεν είναι μια ξεχωριστή οντότητα, αλλά μια εκδήλωση του ίδιου υδάτινου όγκου που εκπροσωπεί. Αυτή η ιδέα αμφισβητεί τη βαθιά ριζωμένη αίσθηση της χωριστικότητας και την πεποίθηση ότι είμαστε απομονωμένα άτομα που κατοικούν σε έναν κόσμο αλλότριο και ξένο. Μας καλεί να επανεξετάσουμε τη φύση της ύπαρξής μας και τη σχέση μας με τον κόσμο γύρω μας.

Ο Σρέντιγκερ υποστήριξε ότι αυτή η αίσθηση του χωρισμού είναι μια ψευδαίσθηση, προϊόν της περιορισμένης μας αντίληψης. Το μυαλό μας είναι σαν καθρέφτες που αντανακλούν την ίδια καθολική συνείδηση ​​με διαφορετικούς τρόπους. Το ίδιο κάνει και το κάθε μικρό κομματάκι που στο απαλό ανεπαίσθητο του ανέμου πέρασμα, καθρεφτίζει τις όψεις του Ήλιου από την δική του οπτική.  Ακριβώς όπως ένα κύμα δεν είναι ξεχωριστό από τον ωκεανό, αλλά μάλλον μια έκφραση της κίνησής του, οι ατομικές μας συνειδήσεις δεν είναι ξεχωριστές από την καθολική συνείδηση, αλλά εκφράζουν ένα μέρος της. Είναι εκφράσεις της άπειρης φύσης του.

Αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να αποκαλύπτει ποιοι στα αλήθεια είμαστε, ώστε να ενδυναμώσει την κατεύθυνση του προορισμός μας. Υποδηλώνει ότι η ζωή μας, με όλες τις ενδεχόμενες διακυμάνσεις, είναι μέρος μιας μεγαλύτερης, συνεχούς ροής όπως την διατύπωνε ο Ηράκλειτος με “Τα πάντα ρει”. Κάθε στιγμή, κάθε εμπειρία, είναι ένα κύμα που ανεβαίνει και πέφτει μέσα στον απέραντο ωκεανό της παγκόσμιας συνείδησης.

Αντανακλά μια όψη του ευρύτερου όλου που εκπροσωπεί στον απέραντο του ωκεανού του. Αυτή η προοπτική έχει βαθιές συνέπειες για το πώς κατανοούμε τον εαυτό μας και τη θέση μας στο σύμπαν. Μας ενθαρρύνει να δούμε πέρα ​​από την επιφάνεια των ατομικών μας εμπειριών και να αναγνωρίσουμε τη βαθύτερη, αλληλένδετη πραγματικότητα που τις κρύβει.

Εάν δεν είμαστε ξεχωριστές, απομονωμένες οντότητες αλλά μάλλον αλληλένδετα μέρη ενός ενοποιημένου συνόλου, τότε οι ενέργειες και οι προθέσεις μας έχουν εκτεταμένες και αλυσιδωτές συνέπειες. Κάθε σκέψη, κάθε πράξη, αίσθηση κυματίζει τον ιστό του σύμπαντος που εκπροσωπούμε.

Δεν είμαστε απομονωμένοι θεατές αλλά μάλλον συμμετέχοντες σε έναν κοσμικό χορό, όπου κάθε βήμα που κάνουμε στέλνει κυματισμούς μέσα από έναν διασυνδεδεμένο ιστό ύπαρξης.

Το ενοποιημένο σύστημα είναι μέρος ενός μεγαλύτερου, αρμονικού συνόλου, που κινείται σε συγχρονισμό με τους ρυθμούς του σύμπαντος. Αυτή η κατανόηση μπορεί να μας εμπνεύσει να ζούμε πιο προσεκτικά, με μεγαλύτερη επίγνωση του αντίκτυπου των πράξεων μας, όπου κάθε βήμα που κάνουμε στέλνει κυματισμούς σε όλο τον διασυνδεδεμένο ιστό της ενιαίας ύπαρξης. Αγκαλιάζοντας αυτή την προοπτική, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μια βαθύτερη αίσθηση σύνδεσης, συμπόνιας και ευθύνης απέναντι στον εαυτό μας, στους άλλους και στον κόσμο που μοιραζόμαστε.

Ο κόσμος που ζούμε είναι ο κόσμος που μοιραζόμαστε αν και ένας.

«Η συνείδηση ​​είναι μια και μόνη, της οποίας ο πληθυντικός αριθμός είναι άγνωστος... υπάρχει μόνο ένα πράγμα και... αυτό που φαίνεται να είναι πολλαπλότητα είναι απλώς μια σειρά από διαφορετικές πτυχές του ίδιου πράγματος που παράγεται από μια εξαπάτηση (των αισθήσεων και των περιορισμών). Η ψευδαίσθηση παράγεται σε μια πλειάδα καθρεφτών με τον ίδιο τρόπο που ένα ψηλό βουνό είναι η ίδια κορυφή που φαίνεται από διαφορετικές κοιλάδες». Έρβιν Σρέντιγκερ.

(...συνέχεια στο Β' Μέρος)

Λίγα λόγια για τον Έρβιν Σρέντιγκερ - Το πείραμα της γάτας του Σρέντινγκερ

[1] Ο Έρβιν Σρέντινγκερ ήταν Αυστριακός φυσικός, γνωστός κυρίως για τη συμβολή του στην κβαντική μηχανική. Έγινε διάσημος για το νοητικό πείραμα " της γάτας του Σρέντινγκερ", το οποίο σχεδιάστηκε για να αναδείξει τις παράδοξες πτυχές της κβαντικής μηχανικής, ειδικά την έννοια της υπέρθεσης. Μας δείχνει πως: ένα σύστημα μπορεί να βρίσκεται σε υπέρθεση δύο καταστάσεων μέχρι να παρατηρηθεί.

Στην περιγραφή του πειράματος, μια γάτα τοποθετείται σε ένα κλειστό κουτί μαζί με ένα ραδιενεργό άτομο, ένα Geiger counter, και μια φιάλη δηλητηρίου. Αν το ραδιενεργό άτομο αποσυντεθεί, το Geiger counter θα ανιχνεύσει την ραδιενεργό ακτινοβολία, ενεργοποιώντας μηχανισμό που σπάει τη φιάλη και σκοτώνει τη γάτα. Εάν το άτομο δεν αποσυντεθεί, η γάτα παραμένει ζωντανή.

Σύμφωνα με την κβαντική θεωρία, μέχρι να παρατηρηθεί το σύστημα (δηλαδή μέχρι να ανοίξει το κουτί), η γάτα θεωρείται ότι είναι και ζωντανή και νεκρή ταυτόχρονα, σε μια κατάσταση υπέρθεσης. Μόλις γίνει η παρατήρηση, η γάτα "καταρρέει" σε μία από τις δύο καταστάσεις: ζωντανή ή νεκρή.

Το παράδοξο αυτό τονίζει τις ιδιαιτερότητες της κβαντικής μηχανικής και τις προκλήσεις που σχετίζονται με την ερμηνεία της. Συνάμα, εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας και το ρόλο του παρατηρητή στην κβαντική φυσική.

Η υπέρθεση είναι κεντρική στην κατανόηση της κβαντικής μηχανικής και έχει σημαντικές εφαρμογές στην κβαντική υπολογιστική.

Η υπέρθεση στην κβαντομηχανική είναι ένα θεμελιώδες φαινόμενο που περιγράφει την ικανότητα ενός κβαντικού συστήματος, να βρίσκεται σε πολλαπλές καταστάσεις ταυτόχρονα. Αυτό σημαίνει ότι ένα σωματίδιο, όπως ένα ηλεκτρόνιο, μπορεί να βρίσκεται σε δύο ή περισσότερες θέσεις ή καταστάσεις ενέργειας ταυτόχρονα.

Το έργο του Σρέντινγκερ του χάρισε το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1933, το οποίο μοιράστηκε με άλλους επιστήμονες. Με την εξίσωση που φέρει το όνομα του, περιγράφει πώς η κβαντική κατάσταση ενός φυσικού συστήματος αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Αυτή η εξίσωση είναι μια θεμελιώδης πτυχή της κβαντικής θεωρίας και χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της κυματικής συνάρτησης ενός συστήματος και τις θεωρίες σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας.  

Ο Σρέντινγκερ ασχολείται επίσης με φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας, τη συνείδηση ​​και τις επιπτώσεις της κβαντικής μηχανικής. Το βιβλίο του "Τι είναι η ζωή;" διερευνά τη διασταύρωση της φυσικής και της βιολογίας, θέτοντας τις βάσεις για τον τομέα της βιοφυσικής. Τα φιλοσοφικά του ερωτήματα βρίσκουν απήχηση  και οδηγούν σε νέες ανα-ζητήσεις. Ή μήπως όχι τόσο νέες;