Διαζύγιο. Το παιδί στα δύο...

Η συχνότητα των διαζυγίων στην Ελλάδα έχει παρουσιάσει αύξηση τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα δεδομένα του 2022, η ακαθάριστη αναλογία διαζυγίων ήταν 1,8 διαζύγια ανά 1000 άτομα. Η τάση αυτή παρατηρείται και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπου τα ποσοστά διαζυγίων είναι επίσης αυξημένα.

Τα διαζύγια, εκτός των άλλων, έχουν σημαντικές επιπτώσεις και στην ψυχολογία, τη συμπεριφορά και την ανάπτυξη των παιδιών.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις πιθανές επιπτώσεις αυτών των εμπειριών, καθώς και τους τρόπους αντιμετώπισής τους, προκειμένου να παρέχουμε την καλύτερη δυνατή στήριξη στα παιδιά που βιώνουν ένα διαζύγιο.

Ψυχολογικές επιπτώσεις του διαζυγίου στα παιδιά

1. Άγχος και ανασφάλεια

Τα παιδιά συχνά βιώνουν άγχος λόγω των αλλαγών στη ρουτίνα τους, όπως η μετακόμιση σε νέο σπίτι ή η αλλαγή σχολείου. Η απώλεια της σταθερότητας είναι πιθανό να προκαλέσει αισθήματα αβεβαιότητας και άγχους.

Ακόμη, τα παιδιά μπορεί να αισθάνονται ανασφάλεια σχετικά με το μέλλον τους και τις σχέσεις με τους γονείς τους. Αυτή η ανασφάλεια μπορεί να προκύψει από φόβους ότι οι γονείς τους δεν θα τους αγαπούν άλλο ή ότι θα χάσουν τη σταθερότητα της οικογενειακής τους ζωής.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα παιδιά μπορεί να αισθάνονται εγκαταλελειμμένα αν ένας από τους γονείς φύγει από το σπίτι. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει ανασφάλεια σχετικά με την αγάπη και την υποστήριξη των γονέων τους.

2. Κατάθλιψη και συναισθηματική αναστάτωση

Ένα διαζύγιο μπορεί να προκαλέσει αίσθημα απώλειας, πόνου και αβεβαιότητας στα παιδιά. Οι πρωταρχικοί φροντιστές τους, δηλαδή οι γονείς, παύουν να είναι μαζί και αυτό είναι πιθανό να αναταράξει την αίσθηση της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης που έχουν συνήθως οι παιδικές σχέσεις. Έτσι συχνά παρατηρείται στα παιδιά αλλαγή στη διάθεσή τους και συναισθηματική ευαισθησία αλλά και αυξημένα επίπεδα θλίψης και απογοήτευσης.

3. Επιπτώσεις στην αυτοεκτίμηση

Το διαζύγιο μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση των παιδιών, κάνοντάς τα να αισθάνονται ότι δεν είναι αρκετά “καλά” ή ότι φταίνε αυτά για τον χωρισμό των γονέων τους. Συχνά βλέπουμε παιδιά χωρισμένων γονιών να σηκώνουν στις πλάτες τους το βάρος των ενοχών και της υπαιτιότητάς τους ότι αυτά ευθύνονται για τον χωρισμό του ζευγαριού.

Κοινωνικές Επιπτώσεις του Διαζυγίου στα Παιδιά

1. Σχέσεις με γονείς 

Η ένταση και οι συγκρούσεις μεταξύ των γονέων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το διαζύγιο μπορούν να αυξήσουν το άγχος των παιδιών.

Αυτές οι συγκρούσεις μπορεί να κάνουν τα παιδιά να νιώσουν υπεύθυνα για τον χωρισμό ή να φοβούνται ότι θα χάσουν την επικοινωνία με έναν από τους γονείς.

Με όλες αυτές τις αλλαγές που βιώνουν παρατηρούνται αλλαγές στη δυναμική της σχέσης με τον κάθε γονέα καθώς και προκλήσεις στην επικοινωνία και τη συναισθηματική σύνδεση.

2. Σχέσεις με συνομιλήκους

Στον τομέα της συμπεριφοράς και των σχέσεων, τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν δυσκολίες στην κοινωνική ένταξη και στις φιλίες, στον έλεγχο των συναισθημάτων τους, επιθετική συμπεριφορά, καταπίεση, ανταγωνισμό, αντικοινωνική συμπεριφορά (απομόνωση). Επιπλέον, μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες στον ύπνο, τη διατροφή και την υγεία τους.

3. Ακαδημαϊκή απόδοση

Οι επιπτώσεις ενός διαζυγίου αντικατοπτρίζονται και στις ακαδημαϊκές αποδόσεις των παιδιών αφού συνήθως παρουσιάζουν επιδείνωση της σχολικής απόδοσης λόγω συναισθηματικής αναστάτωσης και δυσκολία στη συγκέντρωση και την ολοκλήρωση των σχολικών τους εργασιών.

Παράγοντες που επηρεάζουν την αντίδραση των παιδιών στο διαζύγιο

Ηλικία και στάδιο ανάπτυξης

Ποιότητα σχέσης με γονείς πριν και μετά το διαζύγιο

Υποστήριξη από το ευρύτερο περιβάλλον

Στρατηγικές υποστήριξης για τα παιδιά

Η διαδικασία του διαζυγίου μπορεί να είναι δύσκολη και συναισθηματικά φορτισμένη για τα παιδιά. Είναι σημαντικό οι γονείς και οι φροντιστές να προσφέρουν υποστήριξη και καθοδήγηση για να βοηθήσουν τα παιδιά να προσαρμοστούν σε αυτή τη νέα κατάσταση.

Ακολουθούν ορισμένες στρατηγικές υποστήριξης:

Ανοιχτή και Ειλικρινής Επικοινωνία

Η διατήρηση μιας ανοιχτής και ειλικρινούς επικοινωνίας με τα παιδιά είναι κρίσιμη. Οι γονείς πρέπει να διαβεβαιώνουν τα παιδιά ότι δεν είναι υπεύθυνα αυτά για το διαζύγιο και ότι και οι δύο γονείς τους αγαπούν και θα συνεχίσουν να είναι παρόντες στη ζωή τους.

- Εξήγηση της Κατάστασης: Εξηγήστε την κατάσταση με απλότητα και ειλικρίνεια, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Αποφύγετε τις λεπτομέρειες των συγκρούσεων.
- Ακούστε τις Ανησυχίες: Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και τις ανησυχίες τους. Ακούστε προσεκτικά χωρίς να τα διακόπτετε.
- Απαντήστε στις Ερωτήσεις: Να είστε έτοιμοι να απαντήσετε στις ερωτήσεις τους με αλήθεια και ευαισθησία.

Διατήρηση της Σταθερότητας και της Ρουτίνας

- Καθημερινή Ρουτίνα: Προσπαθήστε να διατηρήσετε μια σταθερή καθημερινή ρουτίνα για τα παιδιά. Αυτό βοηθά να αισθάνονται ασφάλεια και προβλεψιμότητα.
- Συνεπής Παρουσία: Διατηρήστε την παρουσία και των δύο γονέων στη ζωή των παιδιών, όπου είναι εφικτό, με συνεπή προγράμματα επισκέψεων.

Συναισθηματική Υποστήριξη

- Ενθαρρύνετε την Εκφραστικότητα: Δώστε χώρο στα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματά τους μέσω της τέχνης, της γραφής ή του παιχνιδιού.
- Θετική Ενίσχυση: Ενισχύστε τα θετικά συναισθήματα και τις υγιείς αντιδράσεις. Αναγνωρίστε και επαινέστε τις προσπάθειές τους να προσαρμοστούν.

Επαγγελματική Υποστήριξη

Σε πολλές περιπτώσεις η επαγγελματική βοήθεια από ψυχολόγους ή συμβούλους ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και να αντιμετωπίσουν το άγχος και την ανασφάλεια που προκύπτουν από το διαζύγιο. Εξετάστε την πιθανότητα να δώσετε στα παιδιά σας την ευκαιρία να μιλήσουν με έναν επαγγελματία σύμβουλο ή ψυχοθεραπευτή.

Επίσης μπορείτε να συμμετέχετε σε ομάδες υποστήριξης για παιδιά που περνούν από το ίδιο στάδιο, κάτι το οποίο θα τους φανεί πολύ χρήσιμο και βοηθητικό.

Προστασία από Συγκρούσεις

- Αποφύγετε τους Καβγάδες: Μην καυγαδίζετε μπροστά στα παιδιά και μην τα χρησιμοποιείτε ως αγγελιοφόρους μεταξύ των γονέων.
- Αποφυγή της Καταστροφής: Προστατέψτε τα παιδιά από αρνητικά σχόλια για τον άλλο γονέα και από αισθήματα ενοχής ή ευθύνης για το διαζύγιο.

Ενίσχυση της Αίσθησης Ασφάλειας

- Διαβεβαιώσεις Αγάπης: Διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι είναι αγαπητά και από τους δύο γονείς ανεξάρτητα από τις αλλαγές στην οικογενειακή δομή.
- Δημιουργία Σταθερού Περιβάλλοντος: Εξασφαλίστε ότι το περιβάλλον διαβίωσης είναι σταθερό και ασφαλές, αποφεύγοντας συχνές μετακομίσεις ή δραστικές αλλαγές.

Ενημέρωση για τις Αλλαγές

- Προετοιμασία για Νέα Καθημερινότητα: Ενημερώστε τα παιδιά για τις επικείμενες αλλαγές στο σπίτι, το σχολείο ή τις δραστηριότητές τους εκ των προτέρων.
- Σταδιακή Προσαρμογή: Βοηθήστε τα παιδιά να προσαρμοστούν σταδιακά στις νέες συνθήκες, δίνοντάς τους χρόνο να προσαρμοστούν.

Εμπλοκή σε Δραστηριότητες

- Ενθάρρυνση της Εμπλοκής: Ενθαρρύνετε τα παιδιά να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που τους αρέσουν και τα βοηθούν να ξεχαστούν και να χαλαρώσουν.
- Κοινωνική Υποστήριξη: Διατηρήστε και ενισχύστε τις φιλίες και τις κοινωνικές σχέσεις των παιδιών.

Αυτές οι στρατηγικές μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν το διαζύγιο με υγιή τρόπο, ενισχύοντας την ψυχολογική τους ανθεκτικότητα και τη συναισθηματική τους ευεξία.

Συνοψίζοντας, κάθε παιδί αντιδρά διαφορετικά σε ένα διαζύγιο και οι επιπτώσεις εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, η ποιότητα των σχέσεων τους, η υποστήριξη που λαμβάνουν και η δυνατότητα προσαρμογής στις νέες συνθήκες ζωής.

Για να βοηθήσουμε τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις ενός διαζυγίου, είναι σημαντικό οι γονείς και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας να προσφέρουν στήριξη και καθοδήγηση. Η συνεργασία με ειδικούς μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να εξαντλήσουν τα συναισθηματικά τους φορτία, να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους και να αναπτύξουν τις ψυχοκοινωνικές τους δεξιότητες.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Amato, P. R. (2000). The Consequences of Divorce for Adults and Children. Journal of Marriage and Family, 62(4), 1269-1287.

Lansford, J. E., Malone, P. S., Castellino, D. R., Dodge, K. A., Pettit, G. S., & Bates, J. E. (2006). Trajectories of Internalizing, Externalizing, and Grades for Children Who Have and Have Not Experienced Their Parents’ Divorce. Journal of Family Psychology, 20(2), 292-301.

Lansford, J. E. (2009). Parental Divorce and Children’s Adjustment. Perspectives on Psychological Science, 4(2), 140-152.