Η θεραπεία του Ναρκισσιστικού - Οριακού Ζεύγους

Ακρόαση άρθρου......

Στην θεραπεία είναι πολύ πιθανόν πχ ο ναρκισσιστικός τύπος να φανεί ως λογικός, ο μεθοριακός ως αδύνατος, επιθετικός ο «κακός» της υπόθεσης. Ο θεραπευτής ‘οφείλει’ να είναι αμερόληπτος και προς τους δύο, ερμηνεύοντας με ενσυναίσθηση την προβλητική ταύτιση. 

Στην προβλητική ταύτιση, τα ανεπιθύμητα μέρη  του εαυτού αποκόπτονται και τοποθετούνται στον άλλο, όπου θα ιδωθούν ως αλλόκοτα και ξένα αντικείμενα. Αυτή η διαδικασία είναι απαραίτητη στην περίπτωση του βρέφους όπου το αντικείμενο περιέκτης είναι απαραίτητο για να διοχετευθεί ο αφόρητος πόνος και να μετατραπεί σε κάτι χρήσιμο.

Για το Bion η προβλητική ταύτιση βοηθά να μπει κάποια τάξη στον χαοτικό και αποσπασματικό κόσμο του βρέφους μέσω της μητρικής ικανότητας για αποκωδικοποίηση, κατανόηση και προσφορά της λειτουργίας.

Είναι θεμιτό και προτεραιότητα να κατανοήσουμε την κατάσταση και να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον στήριξης. Έτσι θα περιέχουμε το άγχος και τη δυσαρέσκεια και να προφυλάσσουμε το ζευγάρι από το να κλιμακώνει τη σύγκρουση.
Η πρόθεση του ασθενή, στη συζυγική όσο και στην ατομική θεραπεία είναι να εμπλέξει τον θεραπευτή στην επαναδιαδραμάτιση μιας εσωτερικευμένης σύγκρουσης.

Η Joan -Lachkar διακρίνει τρεις φάσεις στη θεραπεία του ναρκισσιστικού/μεθοριακού ζευγαριού, που εκφράζουν την εξελικτική εξέλιξη του κατά την θεραπεία και οι οποίες μπορούν να λειτουργούν σχεδόν ταυτόχρονα.

1η Φάση: ο μεθοριακός ζει μέσα στο ψυχικό χώρο του ναρκισσιστικού: μια κατάσταση μοναδικότητας.

Εδώ συναντάται έντονη χρήση προβλητικής ταύτισης, αδυναμία αποχωρισμού, παντοδυναμικό έλεγχο, φθόνο και καταδιωκτικό άγχος. Παρασιτικό δέσιμο, ανάγκη στενής επαφής με το σύντροφο για να διατηρήσει μια αίσθηση συνοχής του εαυτού. Δεν παρατηρείται διαφοροποίηση μεταξύ εαυτού η άλλου (παρανοειδής – σχιζοειδής θέση).

Ο οριακός βρίσκεται σε τέτοια κατάσταση απομόνωσης, που δεν μπορεί να σχετιστεί με τους άλλους, αλλά προσπαθεί να εισβάλει σε αυτούς, για να τους χρησιμοποιήσει σαν αποχέτευση. Φαντασιώνεται την διαθεσιμότητα του ναρκισσιστικού συντρόφου που όμως δεν είναι ποτέ διαθέσιμος, παρά μόνο για ότι ενδιαφέρει τον ίδιο. Ο οριακός που δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει το στήθος της μητέρας σαν περιέκτη θα έχει την τάση να χρησιμοποιεί τους άλλους σαν στήθος τουαλέτα.

Ο κ. Ρήγας στο άρθρο περιγράφει μια συνεδρία ενός ζευγαριού σε αυτή τη φάση όπου θεωρεί ότι οι σύντροφοι αγνοούν απολύτως ο ένας τον άλλο σαν ξεχωριστό και ανεξάρτητο πρόσωπο. Ο Κώστας ζει μέσα στο ψυχικό χώρο της Μαρίας, αντλώντας ένα αίσθημα υπαρξιακής ταυτότητας ανάλογα με το πόσο είναι διαθέσιμη για αυτόν. Η Μαρία είναι περισσότερο ναρκισσιστική καθώς θέλει τον Κώστα στο περίμενε όσο εκείνη θα ψάχνεται.

2η Φάση: Συνειδητοποίηση της δυαδικότητας: ανάδυση ενός μεταβατικού χώρου

Εδώ αναγνωρίζεται ο άλλος σαν ξεχωριστή οντότητα και αναπτύσσεται μεταξύ τους ένας μεταβατικός χώρος. Υπάρχει μεγαλύτερη ανοχή στην αμφιθυμία και εμφανίζεται μια πρώτη εναισθησία. Δημιουργείται δεσμός με το θεραπευτή, σαν ένα επανορθωτικό αντικείμενο, και εμφανίζεται μια αμοιβαία ανεξαρτησία.

Η στροφή προς το θεραπευτή δημιουργεί ένα καινούργιο μεταβατικό χώρο. Παρατηρείται μια στροφή από την «πράξη» (κατηγορίες, επιθέσεις) προς την σκέψη. Η διαφοροποίηση όμως ακόμα είναι μικρή («οι ανάγκες μου είναι και ανάγκες σου»), πάραυτα τουλάχιστον αναγνωρίζεται ότι ο καθένας έχει τις δικές του ανάγκες. 

O νάρκισσος που χρειάζεται ακόμα επιβεβαίωση από εξωτερικά αντικείμενα για την διατήρηση της αυτοεκτίμησής του αρχίζει να αντιλαμβάνεται την συνεχή άρνησή του σχετικά με αυτά τα αντικείμενα.

Ο θεραπευτής βοηθάει ερμηνεύοντας τις προβολές και βοηθάει τους συντρόφους να σταματήσουν τις αλληλοκατηγορίες και τις επιθέσεις. Η υγιής εξάρτηση αντικαθιστά την συγχώνευση. Οι σύντροφοι αντιλαμβάνονται ότι ο άλλος/άλλη είναι το ίδιο πρόσωπο με το σύντροφο που απογοητεύει, προδίδει και κακοποιεί ενίοτε. Αντιλαμβάνονται ότι δε πρόκειται για κάποια ηρωική αυτοθυσία αλλά ότι ό καθένας συμμετέχει στην σχέση λόγω των δικών του βιωμάτων. Ο καθένας από τους συντρόφους μπορεί να πενθήσει την πραγματικότητα του εσωτερικού του κόσμου και την επιλογή του συντρόφου του. Θεωρούν πως θα χρειαστεί να χωρίσουν ή ότι ο θεραπευτής που εξιδανικεύεται μεταβιβαστικά καλείται να φτιάξει τη σχέση με μαγικό τρόπο. Να συναινέσει για την άρνηση του αναγκαίου πένθους, στο οποίο οδηγεί η συνειδητοποίηση της πραγματικότητας.

Στο κλινικό παράδειγμα, η Μαρία προβάλει ένα δικό της πρόβλημα που αφορά την ανεξαρτησίας της στον Κώστα, καθώς αδυνατεί να αντιληφθεί ότι η απαγόρευση έρχεται από μέσα της.

3η Φάση: Συνειδητοποίηση της ανάδυσης δύο ξεχωριστών ψυχικών υπάρξεων: εξάρτηση – ανεξαρτησία

Το ζευγάρι αρχίζει να ζει ψυχικά σε ένα πλαίσιο ανεξαρτησίας. Η συγχώνευση δίνει την θέση της στην υγιή αλληλεξάρτηση. Ακόμα όμως υποκρύπτονται μανιακές άμυνες, προκειμένου να αποφευχθεί η αντιμετώπιση της πραγματικότητας, τόσο της ατομικής όσο και της σχέσης. Θέματα απώλειας και αποχωρισμού, αντί να αποφεύγονται μέσω προβολών και εκδραματίσεων, αντιμετωπίζονται καλύτερα με υγιέστερη χρήση των μεταβατικών αντικειμένων, προκειμένου να γεμίσει το κενό, η μαύρη τρύπα και το χάος που απειλεί να τους ρουφήξει.

Στο παράδειγμα η Μαρία συνειδητοποιεί τις ανάγκες της (κάτι εξαιρετικά επώδυνο για τον ναρκισσιστικό). Ο θεραπευτής της εξηγεί ότι απαιτεί από τον Κώστα να μένει δίπλα της με ένα τέτοιο τρόπο ώστε οι δικές της ανάγκες εξάρτησης να μην έρχονται στο προσκήνιο και έτσι να βιώνει τη πολυπόθητη ανεξαρτησία και αυτάρκεια. 

…Με το να τον ελέγχει τον κάνει άβουλο και εξαρτητικό, ένα ρόλο που εκείνος μεν συνήθως υιοθετεί, εκείνη όμως μετά δεν αντέχει. Αυτό που πραγματικά δεν αντέχει δεν είναι η ενδοτικότητα του Κώστα αλλά η εξαρτητικότητά της, την οποία ποτέ δε κατάφερε να παραδεχθεί και προβάλλει πάνω του...

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Άρθρο Δ. Ρήγα:  Φαινόμενα αλληλεπίδρασης ναρκισσιστικού- οριακού ζεύγους: ψυχαναλυτική προσέγγιση. Από το βιβλίο :  «Θεραπεία ζεύγους». Εκδόσεις Καστανιώτη”.

Διαβάστε ακόμη το άρθρο με τίτλο: Ο θεραπευτής έχει πολλούς θεραπευόμενους. Ο θεραπευόμενος, έναν θεραπευτή.