Η αλήθεια πίσω από το ναρκισσισμό

Ακρόαση άρθρου......

Έχω ασχοληθεί με πολλούς ναρκισσιστές. Φαίνεται πως υπάρχουν αρκετοί από αυτούς στον κόσμο. Με έχουν κάνει να αμφισβητήσω τη λογική μου και γενικά μου έχουν συμπεριφερθεί σαν να ήμουν παρακατιανός. Πολλοί άνθρωποι έχουν βιώσει συμπεριφορές όπως αυτή.

Η αλήθεια πίσω από το ναρκισσισμό

Η καταστροφή και ο πόνος που οι ναρκισσιστές σπέρνουν, συχνά μας οδηγούν στο να τους κρίνουμε ως κακούς ανθρώπους. Αλλά δεν είναι πραγματικά κακοί, απλά κάνουν ότι καλύτερο μπορούν με όσα έχουν. Νομίζω πως θα ήταν πολύ χρήσιμο να κατανοήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει με τους ναρκισσιστές πίσω από τη μάσκα τους.

Κάτι τέτοιο θα μας επιτρέψει να λειτουργούμε λιγότερο αντιδραστικά στη συμπεριφορά τους και να υποχωρούμε με ηρεμία και αυτοπεποίθηση όταν είναι σαφές με τι έχουμε να κάνουμε.

Στη ρίζα του ναρκισσισμού, όπως σχεδόν σε όλες τις ψυχικές ασθένειες, βρίσκεται το τραύμα.

Ο ναρκισσιστής έζησε ένα σοβαρό τραύμα σε κάποιο σημείο της ζωής του, πιθανώς όταν ήταν παιδί και προτού κρυσταλλωθεί ο χαρακτήρας του.

Αυτό το είδος τραύματος είναι συχνά σχεσιακό και, όταν πρόκειται για ναρκισσισμό, σχετίζεται συνήθως με έναν γονέα που υποβάθμισε σοβαρά το παιδί είτε ενεργά μέσω κακοποίησης είτε παθητικά από αμέλεια.

Όπως συμβαίνει με όλα τα τραύματα που δεν έχουν επουλωθεί, το σχεσιακό τραύμα που αποτελεί τη βάση του ναρκισσισμού εξακολουθεί να είναι μια ζωντανή πραγματικότητα για τον ναρκισσιστή στην ενήλικη ζωή του. Από την οπτική τους πλευρά, εξακολουθούν να ζουν στην τραυματική εμπειρία.

Το να παγιδευτείς σε μια τραυματική εμπειρία, είτε αυτό είναι να αντιμετωπίζεσαι με περιφρόνηση από κάποιον από τον οποίο εξαρτάσαι είτε να κρύβεσαι όσο οι σφαίρες «σφυρίζουν» δίπλα από το κεφάλι σου, είναι κάτι εκ φύσεως τρομακτικό. Όσοι έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες ζουν σε συνεχή φόβο.

Ένας βετεράνος πολέμου με Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες βρίσκεται διαρκώς σε επιφυλακή παρακολουθώντας το περιβάλλον του για οποιαδήποτε ένδειξη σωματικής απειλής. Αυτή η υπέρ-επαγρύπνηση ισχύει επίσης και για τους ενήλικες που μεγάλωσαν με την αυτοεκτίμησή τους να τελεί υπό διαρκή εκμηδένιση.

Δείτε και το σχετικό βιβλίο Ναρκισσισμός και ψυχικά φαινόμενα στην εφηβεία στο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης Psychology.gr

Η αντίδραση του ναρκισσισμού

Από αυτή την άποψη, οι συμπεριφορές ενός ναρκισσιστή έχουν όντως νόημα. Πρέπει πάντα να είναι σωστός και καλός και όλοι οι άλλοι πρέπει πάντα να είναι κακοί και λάθος. Αυτό ειναι απολύτως κρίσιμο ώστε να διασφαλιστεί η βεβαιότητα των όσων συμβαίνουν.

Ακριβώς όπως ο βετεράνος δεν μπορεί να αντιληφθεί με ακρίβεια την πραγματικότητα και την ασφάλεια μέσα σε ένα εμπορικό κέντρο, ο ναρκισσιστής δεν μπορεί να αντιληφθεί την αληθινή συναισθηματική ασφάλεια των κανονικών σχέσεων με άλλους ανθρώπους.

Για τον ναρκισσιστή, δεν έχει σημασία αν οι πεποιθήσεις του για την πραγματικότητα είναι αληθινές (συνήθως δεν είναι) αλλά του επιτρέπουν να αισθάνεται ασφαλής και συνδράμουν ώστε η αίσθηση του τρόμου να κοπάζει, έστω προσωρινά.

Φυσικά, τα τραύματα που δεν έχουν επουλωθεί οδηγούν συνήθως σε ψευδείς πεποιθήσεις ως προς την πραγματικότητα· τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό. Ο βετεράνος μπορεί να επιτεθεί στη σύντροφό του, να την τραυματίσει ή να την σκοτώσει, ή τουλάχιστον να καταλήξει σε ένα σημαντικά λιγότερο ασφαλές περιβάλλον, όπως ένα κελί φυλακής.

Στις χειρότερες περιπτώσεις, άνθρωποι με πολύ σημαντικά ψυχικά τραύματα οδηγήθηκαν σε σωρεία πυροβολισμών σε δημόσιους χώρους μετατρέποντας έτσι εμπορικά κέντρα σε χώρους εξίσου επικίνδυνους με τα πεδία των μαχών (ή το σπίτι τής παιδικής τους ηλικίας).

Για τον ναρκισσιστή, ακόμη και αν οι άλλοι άνθρωποι είναι φιλόξενοι, πρόθυμοι, συμπεριφέρονται με αγάπη και είναι ευγενικοί, ακόμη και οι πιο στενοί φίλοι ή τα μέλη της οικογένειας, όλοι αναγκάζονται να κρατήσουν τις αποστάσεις τους.

Η αφήγηση του ναρκισσιστή με τίτλο «Είμαι το θύμα» γίνεται τελικά μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία καθώς όλοι όσοι τους περιβάλλουν έχουν συστηματικά γίνει θύματα από αυτούς.

Υπό το πρίσμα αυτό, οι συμπεριφορές του ναρκισσιστή «βγάζουν νόημα» και δεν είναι κάτι που θα έπρεπε να προκαλεί περιφρόνηση. Αντιθέτως, προκαλούν συμπόνια. Η ανάγκη να ελέγχουν τις σχέσεις συχνά οδηγεί σε εναλλακτικά γεγονότα που εναρμονίζονται με την αυτο-αφήγησή τους.

Οι άνθρωποι που υποστηρίζουν αυτά τα γεγονότα, αυτοί που είτε είναι επιρρεπείς είτε οι οπτικές τους ευθυγραμμίζονται με αυτές του ναρκισσιστή, αυτοί θα τοποθετηθούν στο «καλό» στρατόπεδο.

Όσοι δε συμφωνούν με την «αφήγηση» θα τοποθετηθούν στο «κακό» στρατόπεδο. Αυτή η ανάγκη να δημιουργήσουν μια ψευδαίσθηση βεβαιότητας για την πραγματικότητα καθώς και να έχουν απόλυτο έλεγχο είναι ουσιαστικά παρούσα σε όλους τους ανθρώπους. Απλώς στους ναρκισσιστές είναι υπερβολικά αυξημένη.

Εκφράσεις ενός ναρκισσιστή

Για παράδειγμα, εκφράσεις που προέρχονται από έναν ναρκισσιστή και αφορούν στην νοημοσύνη θα μπορούσαν να ειναι «είμαι ο εξυπνότερος» ή «όλοι λένε πως είμαι ιδιοφυΐα» ή «είσαι χαζός» ή «όλοι λένε πως είσαι χαζός». Τέτοιες εκφράσεις μπορεί να εκφραστούν ρητά ή ως υποννοούμενα.

Αποκαλύπτουν τις ανασφάλειες και τους φόβους που έχουν τις ρίζες τους σε σοβαρά τραύματα.

Όταν κάποιος το καταλάβει, δεν χρειάζεται να το πάρει προσωπικά, και μπορεί να συμπεριφερθεί στον ναρκισσιστή με τον κατάλληλο τρόπο. Μπορούμε να αποφύγουμε την προώθησή τους σε θέσεις εξουσίας (ακόμη κι αν αυτό σημαίνει πως δεν θα βγούμε μαζί τους ραντεβού) και μπορούμε να τους συστήσουμε την αναζήτηση θεραπείας για τις διαταραχές μετατραυματικού στρες που αντιμετωπίζουν.

*Ευχαριστούμε τον Duncan Riach (Ph.D στην Κλινική Ψυχολογία) που μας έδωσε την άδεια του να αναδημοσιεύσουμε στα ελληνικά το άρθρο του.