Ψυχική Υγεία: Η επίπτωση των κοινωνικοοικονομικών παραγόντων

Ακρόαση άρθρου......

Είναι ευρέως γνωστό πως οι ψυχικές διαταραχές απασχολούν όλο και μεγαλύτερο αριθμό ατόμων επηρεάζοντας περισσότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού. Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον σε μία από αυτές, θα αναλύσουμε εκτεταμένα την κατάθλιψη η οποία ορίζεται ως η ασθένεια του 21ου αιώνα και θεωρείται μια από τις πιο σοβαρές διαταραχές της διάθεσης που μαστίζει όλο και συχνότερα τις μικρότερες ηλικιακές ομάδες αφού αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου των νέων μετά από τα τροχαία ατυχήματα.

Λόγοι εκδήλωσης κατάθλιψης

Εν γένει η κατάθλιψη είναι πολυμορφική. Ένας από τους πολλούς λόγους που μπορεί κάποιος να εκδηλώσει κατάθλιψη, είναι η εμφάνιση αντίξοων κοινωνικοοικονομικών παραγόντων όπως η ανεργία, οι οικονομικές δυσκολίες και το χαμηλό εισόδημα. Αυτοί οι ψυχοπιεστικοί εξωτερικοί παράγοντες, προϋποθέτουν την ύπαρξη συγκεκριμένων γεγονότων τα οποία δεν δύναται να ελέγξει το άτομο και τα οποία αναζωπυρώνουν το έντονο στρες για μια βραχείας ή μακράς διάρκειας περίοδο.

Ειδικότερα, όταν μιλάμε για κοινωνικοοικονομική υποβάθμιση δεν μιλάμε για μια κατάσταση που απλά σχετίζεται με την εμφάνιση της ψυχοπαθολογίας αλλά που αναπόφευκτα την προκαλεί. Οπότε εύκολα μπορούμε να συμπεράνουμε πως όταν το άτομο στερείται το βασικό δικαίωμά του στην εργασία ή ζει σε συνθήκες φτώχειας τότε αναμένεται σημαντική έκπτωση στην ψυχολογική του λειτουργικότητα η οποία μπορεί να εκτείνεται από το φάσμα της έντονης θλίψης μέχρι και την ακραία μορφή της, την αυτοκτονικότητα.

Αποκτήστε το βιβλίο Αντίο κατάθλιψη, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Το άτομο βιώνει μια κρίση εμπιστοσύνης όχι απαραίτητα απέναντι στον εαυτό του και τους κοντινούς του ανθρώπους αλλά απέναντι σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της χώρας στην οποία διαμένει.

Αυτό έχει ως συνέπεια την αμφισβήτηση των θεσμών, τη λιγότερη υπακοή στην τήρηση των κανόνων, την κρίση ταυτότητας, την εργασιακή επισφάλεια και τη μετανάστευση.

Γενικά, το άτομο χάνει όλη την ψυχική του ενέργεια αναζητώντας εργασία και εμφανίζει πολλές δυσλειτουργικές συμπεριφορές. Λόγου χάριν: γίνεται βίαιο και επιθετικό με τους κοντινούς του ανθρώπους, νιώθει ανηδονία, έντονο στρες και μια έντονη αίσθηση απώλειας- κενού η οποία ταυτίζεται με την απώλεια που φέρνει ο βιολογικός θάνατος.

Επιπλέον, εμφανίζει εκνευρισμό, αποδιοργάνωση, έντονη σωματική κούραση, ενοχικά αισθήματα και οδηγείται σε συστηματική χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών. Αναντίρρητα, όσο περισσότερα τα χρόνια που ένα άτομο μένει χωρίς δουλειά ή δουλεύει χωρίς να έχει ένα επαρκές εισόδημα, τόσο μεγαλύτερο το ψυχικό στρες που θα βιώνει.

Παράγοντες κινδύνου

Υπάρχουν μερικοί παράγοντες κινδύνου οι οποίοι ευνοούν την εκδήλωση της κατάθλιψης. Μερικοί από αυτούς είναι το φύλο του ατόμου, το επαγγελματικό status, η χώρα διαμονής και η διάρκεια της ανεργίας. Έχει αποδειχθεί μάλιστα πως σε χώρες όπως η Ελλάδα που χαρακτηρίζονται από άνιση κατανομή του εισοδήματος και έχουν αδύναμο σύστημα προστασίας των πολιτών, η ανεργία έχει σημαντικότατες αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία.

Επιπλέον, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, το χαμηλό εισόδημα, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης συμβάλλουν στην εκδήλωση της καταθλιπτικής διάθεσης. Άλλοι ατομικοί παράγοντες όπως η ύπαρξη άγχους σε υψηλά επίπεδα ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητας, η απαισιόδοξη στάση ζωής, η αρνητική αυτοεικόνα και η υπερβολική εσωστρέφεια κάνουν σίγουρα το άτομο πιο επιρρεπές.

Διευκολυντικοί παράγοντες

Από την άλλη μεριά, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες οι οποίοι μπορούν να μετριάσουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης σε άτομα που βιώνουν οικονομικά προβλήματα. Ένα παράδειγμα είναι η συχνή δραστηριοποίηση μέσω κοινωνικών επαφών. Μάλιστα, μετά από σχετική έρευνα που έγινε στη χώρα μας, φάνηκε πως η θετική αλληλεπίδραση των ατόμων με κοινό παρονομαστή την ανεργία επιδρά ενισχυτικά στην αυτοεκτίμηση τους.

Έτσι, αυτό το κοινωνικό μοίρασμα έχει λιγότερες αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογία των ατόμων ιδιαίτερα όταν ποσοστό ανεργίας είναι τόσο υψηλό ώστε να θεωρείται κοινωνική νόρμα.

Αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας

Άλλος ένας ατομικός παράγοντας, είναι η αίσθηση της αυτοαποτελεσματικότητας, δηλαδή της ικανότητας του ατόμου να πιστεύει στον εαυτό του και στις δυνατότητές του και να θεωρεί πως οι δυσκολίες είναι αναπόφευκτα κομμάτια της ζωής που πρέπει να αντιμετωπιστούν με θετικό τρόπο. Το άτομο με αυτό το χαρακτηριστικό συνήθως εντείνει τις προσπάθειες που καταβάλλει για να πετύχει τους στόχους του και αντιμετωπίζει τα ψυχοπιεστικά γεγονότα με λιγότερο δραματικό τρόπο.

Σωματική δραστηριότητα

Επιπλέον, σημαντικός είναι και ο ρόλος της σωματικής δραστηριότητας η οποία έχει αποδειχθεί μετά από εκτενείς έρευνες πως περιορίζει τα συμπτώματα της κατάθλιψης βελτιώνει τη σωματική εικόνα και κατ’ επέκταση την αυτοπεποίθηση του ατόμου. Αυτό που ουσιαστικά ρυθμίζει με θετικό τρόπο η άσκηση είναι το άγχος και την έκκριση ενδορφινών οι οποίες γεννούν το αίσθημα ευδαιμονίας και δρουν κατευναστικά σε περιόδους έντονου στρες.

Τα άτομα που ασκούνται συστηματικά, επομένως, έχουν λιγότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν κατάθλιψη και μπορούν να την αντιμετωπίσουν σχετικά πιο γρήγορα.

Πώς θα καταλάβω αν έχω κατάθλιψη;

Οι περισσότεροι άνθρωποι μη έχοντας πλήρη γνώση της σοβαρότητας και της έντασης των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, οι οποίες αναμφισβήτητα εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο από άτομο σε άτομο, αναρωτιούνται αν πάσχουν από κατάθλιψη μετά από μια στρεσσογόνα περίοδο που βιώνουν ή από ένα σοβαρό γεγονός που θεωρούν πιθανό να την πυροδότησε.

Η αλήθεια είναι πως η κατάθλιψη θεωρείται αρκετά πιο πολύπλοκη και σοβαρή εν συγκρίσει με μια απλή συναισθηματική πτώση.

Επίσης, πρέπει να επισημανθεί ο διαχωρισμός της κατάθλιψης ως σύμπτωμα και της κατάθλιψης ως ψυχιατρικής νόσου. Η εμφάνιση κάποιων συμπτωμάτων της κατάθλιψης μπορεί να είναι φυσιολογική απάντηση σε αντίξοες συνθήκες που ερχόμαστε αντιμέτωποι στη διάρκεια της ζωής μας, έχει μικρή διάρκεια, δεν συνοδεύεται από άλλα πιο έντονα συμπτώματα και δεν εμποδίζει το άτομο να είναι λειτουργικό στις καθημερινές απαιτήσεις της ζωής του.

Η κατάθλιψη ως ψυχιατρική διαταραχή

Αντιθέτως, η κατάθλιψη ως ψυχιατρική διαταραχή, προκαλεί βαρύ ψυχικό πόνο, συνοδεύεται από πολλά και διαφορετικά συμπτώματα τα οποία επηρεάζουν εμφανώς και με έκδηλο τρόπο την ικανότητα του ατόμου να ανταπεξέλθει στην καθημερινότητά του και χρήζει άμεσης παρέμβασης.

Ειδικότερα, για την εμφάνιση της κατάθλιψης:

1.      Απαιτείται η εμφάνιση μιας ομάδας συμπτωμάτων τα οποία θεσπίζονται και αναθεωρούνται από το ταξινομικό σύστημα  DSM-  (Diagnostic Statistic Manual of Mental Disorders) και δεν περιορίζονται στην θλίψη ή τη μελαγχολία

2.      Απαιτείται η εκδήλωση αυτών των συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα

3.      Απαιτείται γνωμάτευση ειδικού και περαιτέρω θεραπεία. Οι πιθανότητες να επιστρέψει το άτομο στην προ- κατάθλιψης εποχή χωρίς να έχει λάβει καμία θεραπεία από ψυχολόγο είναι ελάχιστες.

Ο ρόλος των ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων

Οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, ανάλογα με την κατεύθυνση που έχει υιοθετήσει ο εκάστοτε ψυχοθεραπευτής, βοηθούν στη μείωση εκείνων των συμπτωμάτων που εντείνουν το ψυχικό άγχος του ατόμου και το οδηγούν στην κοινωνική απομόνωση.

Μια από τις ψυχοθεραπευτικές μεθόδους που θεωρείται ως η πλέον χρησιμοποιούμενη και αποδοτικότερη για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι η γνωσιακή - συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία (CBT therapy). Η γνωσιακή - συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία βοηθά το άτομο να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του ο οποίος το οδηγεί στην υιοθέτηση συμπεριφορών που κρίνονται ως δυσλειτουργικές ή ακόμα και επικίνδυνες.

Αυτές οι γνωστικές στρεβλώσεις είναι η έλλειψη ελπίδας, το αίσθημα του ανικανοποίητου, ενοχικά αισθήματα, σκέψεις αυτοκτονίας, απελπισία κ.α.. Με την καθοδήγηση του ψυχοθεραπευτή, το άτομο μαθαίνει νέους τρόπους συμπεριφοράς, αφού όμως πρώτα έχει συνειδητοποιήσει και αλλάξει τον λανθασμένο τρόπο σκέψης και αντίληψης του εαυτού του και του κόσμου.

Η βοήθεια του ψυχολόγου στην κατάθλιψη

Σε κατοπινό στάδιο η διάθεση του ατόμου βελτιώνεται και μπορεί να επιστρέψει σε καθημερινές του ασχολίες. Ουσιαστικά ο ψυχολόγος εντοπίζει τα δυσλειτουργικά μοτίβα σκέψης του ατόμου, τα οποία δεν είναι σε θέση να διακρίνει καθαρά και να αντιμετωπίσει με οποιονδήποτε τρόπο μόνο του. Αυτή η διαδικασία μπορεί να φαίνεται αλλά δεν είναι καθόλου εύκολη.

Από την άλλη μεριά, η προσπάθεια των ατόμων που έρχονται αντιμέτωπα με την κατάθλιψη να συγκαλύψουν τα συμπτώματα και να μην τα αντιμετωπίσουν με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου, έχει μακροχρόνιες συνέπειες στην κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική τους ζωή και μπορεί να επιδεινώσει δραματικά την κλινική τους εικόνα. Η αναζήτηση βοήθειας δεν είναι ντροπή αλλά αναγκαιότητα. Για την ακρίβεια είναι το καλυτερο δώρο που θα μπορούσαν να κάνουν στον εαυτό τους.

Πηγές:

Οικονομική κρίση και ψυχική υγεία. Τι γνωρίζουμε για την σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα; Κωνσταντίνος Ευθυμίου, Αργαλιά Ευτυχία, Κασκαμπά Ευγενία, Μακρή Αθανασία, Εγκέφαλος 50, 22-30, 2013
Ευθυμίου, Κ., Μαυροϊδή, Αθ., Παυλάτου, Ε. & Καλαντζή -Αζίζι, Α. (2006). Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας. Ένας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπιση τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Άννα Κωνσταντά - Ψυχολόγος

Άννα Κωνσταντά: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Απόφοιτη του τμήματος ψυχολογίας ΑΠΘ με μεταπτυχιακές σπουδές στην εκπαιδευτική ψυχολογία και εξειδίκευση στην ψυχολογία παιδιών και εφήβων.

6948803691

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού