Αγχώδης Κατάθλιψη: Κακή Ζαριά, μόνη στέκει πια η έβδομη πλευρά

Ακρόαση άρθρου......

Λένε πως η Τέχνη είναι ο καταλληλότερος δρόμος που μπορεί με καθαρότητα και γνήσια πρωτοτυπία να μας οδηγήσει στα αληθινά χρώματα του ανθρώπινου ψυχισμού. Μόνο εκείνη καταφέρνει να αποδώσει το βίωμα την ίδια στιγμή που οι μελέτες κι οι επιστήμες καταγράφουν θεωρίες, συμπτώματα και ποσοστά.

Η σημασία της τέχνης στην ψυχολογία

Η υπέρτατη των τεχνών, η Ποίηση, φτάνει πρώτη στην πηγή της ψυχής, αγγίζει τον πυρήνα της ανθρώπινης ανάσας πολύ πριν από όλους και όλα. Οι ποιητές, ως γνήσιοι προφήτες αυτού του κόσμου, δεν μπορούν παρά να αναζητήσουν την αλήθεια στη βάση της, να προπορευθούν κάθε επιστήμης και θεωρίας σε ό,τι αφορά τον άνθρωπο και το βαθύτερο βίωμά του. Ακόμη και ο ίδιος ο πατέρας της Ψυχανάλυσης, Σίγκμουντ Φρόυντ, μετά από χρόνια εντατικής εργασίας και εμπειρικών μελετών ομολόγησε πως όπου και αν τον πήγαν οι θεωρίες του έβρισκε ότι ένας ποιητής είχε ήδη πάει εκεί.

Συμπτωματολογία αγχώδους κατάθλιψης

Μελετώντας εις βάθος την αγχώδη κατάθλιψη σε βιβλία ψυχολογίας, αίθουσες διδασκαλίας και βιωματικά εργαστήρια καταλαβαίνει κανείς πως οι ορισμοί, η συμπτωματολογία και οι θεωρίες αντιμετώπισης, επί της ουσίας συνθέτουν μια απρόσωπη λίστα. Μια λίστα που με βάση τις εκάστοτε έρευνες μεγαλώνει και αναδιαμορφώνεται. Κυρίως περιγράφουν την ύπαρξη παθολογικού, υπεργενικευμένου άγχους, ευερεθιστότητα, δυσλειτουργικότητα στη σκέψη, τη συμπεριφορά, τον ύπνο συνδυαστικά με μια κατατονία, έλλειψη ενδιαφέροντος για βασικές ενασχολήσεις, θλίψη, ακεφιά κι απόγνωση.

Κι όμως. Είναι πραγματικά συγκλονιστικό πως ένα γνήσιο ποίημα μπορεί να διεισδύσει πέρα από όλα αυτά. Διαβάζοντας τους στίχους του Μύρωνα, ανατριχιαστικά περπάτησα μέσα από αληθινά σημεία τη διαδρομή της αγχώδους κατάθλιψης. Κολυμπώντας μέσα στο γυμνό του βιώματος που περιγράφει το ποίημα, κατάλαβα πως η κατάθλιψη είναι κάτι άυλο. Δεν ακολουθεί μια συγκεκριμένη πορεία ούτε χωράει σε επιστημονικές ορολογίες.

Αποκτήστε το βιβλίο Ξεπερνώντας την κατάθλιψη από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης του Psychlogy.gr

Η αγχώδης κατάθλιψη

Η αγχώδης κατάθλιψη είναι βίωμα. Είναι καθημερινή πάλη με δυο αντίπαλες δυνάμεις, δυο στρατόπεδα που πυροδοτεί εκείνη «η χημική καταιγίδα» που γράφει ο ποιητής. Σα να περπατάς πάνω σε ηλεκτροφόρο σύρμα προσπαθώντας να ισορροπήσεις μεταξύ έντονης θλίψης, αδράνειας, αφόρητου κενού και ενός παθολογικού άγχους, που με τους χιλιάδες σαμποτέρ του κατακλίζει συνεχώς το μυαλό. Η επιστήμη περιγράφει μόνο αυτό που μπορεί να δει και να μετρήσει. Αλλά αυτό που πραγματικά μπορεί να αισθάνεται ένα άτομο με αγχώδη κατάθλιψη μπορεί να το δει κανείς πιο καθαρά στις λέξεις του Μύρωνα.

Γιατί μόνο ένας «εξαντλημένος απ’ το νυχτερινό ύπνο» ο οποίος αντέχει να μοιράζεται το μέγεθος του βάρους που αισθάνεται («όσο μια ταφόπλακα») ομολογώντας πως κατακλύζεται από ένα «λαίμαργο ποδοβολητό μες στο κρανίο» μπορεί να μας δείξει τι σημαίνει να παλεύει κανείς με αυτή την ψυχική δυσλειτουργία. Καμία λίστα συμπτωματολογίας δεν πρόκειται να αποδώσει την απόγνωση που προκαλεί η κατάθλιψη ως την επιθυμία «ν’ ανοίξω λίγο να δω έξω απ’ το κλουβί» φοβούμενος πως «και πάλι πίσω απ’ το πορτάκι θα’ μαι εγώ αιχμάλωτος». Ακόμη και η στίξη στο ποίημα του Μύρωνα έχει να μας δείξει κάτι. Είναι σα να ξεχωρίζοντας τη λέξη «αιχμάλωτος» την κάνει πιο αιχμάλωτη. Σα να ντύνοντας με κεφαλαία τον Γολγοθά και τους Κενταύρους τους αποδίδει την ένταση που αρμόζει στο συναίσθημα που προκαλούν.

Ενόρμηση ζωής και θανάτου

Το ποίημα τολμά να αποδώσει εκείνη την ακροβασία μεταξύ αυτού που περιγράφει η Ψυχανάλυση ως «ενόρμηση ζωής και θανάτου», παρακινώντας τον αναγνώστη να φανταστεί πώς είναι «να τρέμεις τη ζωή να τρέμεις και το θάνατο». Σε μια εγκυκλοπαίδια ψυχοπαθολογίας βρίσκει κανείς συμπτώματα της αγχώδους κατάθλιψης όπως την έντονη κούραση ή τη δυσκολία στην λήψη αποφάσεων. Ο Μύρωνας, όμως, επιλέγει να το αποδώσει στην ουσία του: «είμαι κατάκοπος απ’ την αδράνεια» μας γράφει, τονίζοντας ότι «κάθε μα κάθε απόφαση» είναι «ένας Γολγοθάς» με κεφαλαίο γράμμα. Την ίδια ώρα που τα βιβλία μιλούν για δυσλειτουργία κι ευερεθιστότητα στη σκέψη, ο Μύρωνας με μια θαρραλέα κραυγή ψυχής ομολογεί πως πρόκειται για «μια σφυριά από σκέψεις», σα να’ ναι «χίλιοι Κένταυροι» στο κεφάλι.

Η ψυχολογική θεραπεία της ποίησης

Ανέκαθεν πίστευα πως μόνο μέσω της μαρτυρίας μιας ευαίσθητης ψυχής που έχει βαθιά νιώσει κάτι μπορείς να συναισθανθείς ένα βίωμα. Ανατρέχοντας λοιπόν στο καταφύγιο, όπως ο αγαπημένος του Κώστας Καρυωτάκης περιγράφει την ποίηση, ο Μύρωνας αναμετράται με την πραγματική διάσταση της κατάστασης. Μέσα από μια μορφή «ατομικής θεραπείας» αναζητά μια διέξοδο στο αδιέξοδο. Ένα μοίρασμα θαρραλέο το οποίο δεν επιδιώκει καμιά υπεκφυγή που να αφαιρεί από την αληθινή καταγραφή του βιώματος.

Τη στιγμή που πάνω από το ¼ της ανθρωπότητας αποδεδειγμένα παλεύει με την αγχώδη κατάθλιψη, πόσοι από αυτούς επιλέγουν να την αντικρύσουν κατάματα; Μέσα από το ξεγύμνωμα των στίχων του, ο Μύρωνας καταφέρνει να την προσεγγίσει στη ρίζα της. Και είναι βέβαιο πέραν πάσης αμφιβολίας πως όποιος πέρασε ή περνά μέσα από αυτούς τους Κενταύρους ή έχει κάποιον αγαπημένο του που περπατά τον Γολγοθά της αγχώδους κατάθλιψης, θα γονατίσει μπροστά στους στίχους του ποιήματος ανακουφισμένος. Σαν μια στιγμή συνάντησης, πολύ πιο υψηλή. Εκεί, όταν συνειδητοποιείς πως επιτέλους κάποιος, κάτι, καταφέρνει να αποτυπώσει αυτό για το οποίο κι εσύ ο ίδιος παλεύεις, έτσι όπως κι εσύ ο ίδιος το περνάς...

Ποιήμα του Ε. Μύρων για την αγχώδη κατάθλιψη

εξαντλημένος απ' το νυχτερινό ύπνο

ζυγίζω όσο μια ταφόπλακα
χύνομαι απ' το κρεβάτι
ως τα τσιγάρα και τον καφέ

έρχεται μια σφυριά από σκέψεις
χίλιοι Κένταυροι
λαίμαργο ποδοβολητό μες
στο κρανίο μου
αυτή η χημική καταιγίδα
δεν έχει σωπάσει
ποτέ
δεν υπήρξε μάχη πριν το νοκ άουτ

είμαι κατάκοπος απ' την αδράνεια
κάθε μα κάθε απόφαση
ένας Γολγοθάς
φαντάσου να τρέμεις τη ζωή
να τρέμεις και το θάνατο

θέλω ν' ανοίξω λίγο
να δω έξω απ' το κλουβί
αλλά και πίσω απ' το πορτάκι
θα είμαι πάλι εγώ αιχμάλωτος

Ε. Μύρων

*Οι στίχοι στον τίτλο του κειμένου ανήκουν στο ποίημα του Ε. Μύρων «Κακή Ζαριά»

Κακὴ ζαριά

Ὅλες οἱ πιθανότητες γκρεμίστηκαν –
μόνη στέκει πιὰ ἡ ἕβδομη πλευρά.