Εγκλωβισμένοι στα κοινωνικά δίχτυα

Ακρόαση άρθρου......

Είναι πολλές οι φορές που όλοι σκεφτήκαμε να απέχουμε για λίγο ή πολύ από τα κοινωνικά δίκτυα, που η υπερφόρτωση στην ψυχική υγεία χτύπησε καμπανάκι και ζήτησε time-out. Στις μέρες μας η επανάσταση γίνεται από το βαθούλωμα του καναπέ. Καθημερινά μοιραζόμαστε αποσπασματικά αποφθέγματα των σοφών μας, που αν ήξεραν τη χρήση (χρήση;) που θα τους κάναμε, θα προτιμούσαν μάλλον να τα κρατήσουν για τον εαυτό τους.

Η καθημερινή ζωή στα κοινωνικά δίκτυα

Γιατί τί νόημα έχει να το παίζουμε συμβουλάτορες και αναρχικοί μόνο πίσω από τις αναρτήσεις μας; Πόσο εγκλωβισμένοι μπορεί να γίναμε στη βολή του καθημερινού scroll down; Έχει πλέον καταχωρηθεί ως ο πιο συχνός τύπος τενοντίτιδας, αυτή η χαρακτηριστική κίνηση του σκρολαρίσματος η οποία υιοθετείται από τα πολύ πρώτα χρόνια των ανήλικων παιδιών.

Και κάπως έτσι κάθε μέρα νομίζουμε πως ζούμε. Περιμένουμε τα comments και τα likes σαν τρόπαια για την κοινωνική μας επανάσταση που ξεκινά από το Facebook και καταλήγει στο Insta story. Η κοινωνική αλληλεγγύη και η επικοινωνία βυθίστηκαν στον καναπέ του σπιτιού μας πίσω από την οθόνη του κινητού, την ίδια ώρα που κανένα κοινωνικό δίκτυο δεν μπορεί να θεωρηθεί υπαίτιο για την κατάσταση αυτή. Τα κοινωνικά μέσα υπάρχουν για να τα χρησιμοποιούμε, άλλο αν εμείς τα αφήνουμε να μας χρησιμοποιούν.

Κοινωνικό άγχος και κατάθλιψη από την αλόγιστη χρήση κοινωνικών δικτύων

Παγκόσμιες έρευνες δείχνουν ότι το κοινωνικό άγχος, οι αγχώδεις διαταραχές και η κατάθλιψη έχουν ενισχυθεί ραγδαία λόγω της αλόγιστης χρήσης των κοινωνικών δικτύων. Υπάρχουν άνθρωποι που «ζουν» μέσα από τις κοινωνικές πλατφόρμες τις οποίες επισκέπτονται το μεγαλύτερο ποσοστό του χρόνου που είναι ξύπνιοι μέσα στη μέρα. Οι συνομιλίες με άγνωστους φίλους γίνονται η ρουτίνα του inbox, την ίδια στιγμή που η πιθανότητα οι ίδιοι συνομιλητές να είχαν ανάγκη από κοινή κουβέντα από κοντά να είναι σχεδόν ανύπαρκτη.

Fear of Missing Out

Η μάστιγα του περίφημου FOMO - Fear of Missing Out θερίζει στις εποχές μας, με τις έρευνες να δείχνουν πως σχεδόν τέσσερις στους δέκα νέους βιώνουν FOMO μερικές φορές ή συχνά (JWT, 2012), με τους άντρες να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες. Στα ελληνικά ο όρος ερμηνεύεται ως ο φόβος για να μη χάσει το άτομο αυτό που συμβαίνει καθημερινά (στα κοινωνικά δίκτυα), με άλλα λόγια μια «διάχυτη συνήθεια για επιθυμία του ατόμου να παραμένει συνεχώς συνδεδεμένο με το τι κάνουν οι άλλοι» κάτι που καταλήγει να του «επιβάλλει» μία συνεχή σύνδεση στα κοινωνικά προφίλ του (Przybylski et al., 2013).

Κοινωνικό άγχος και κοινωνικά δίκτυα

Στην πραγματικότητα, οι έρευνες δείχνουν ότι πρόκειται για ένα τύπο κοινωνικού άγχους, όπου το άτομο φοβάται πως μπορεί να μείνει εκτός σημαντικών κοινωνικών εμπειριών ή συναναστροφών (JWT, 2012) και αναπτύσσει μία ψυχαναγκαστική ανησυχία και ανάγκη για αλόγιστη χρήση των κοινωνικών δικτύων. Άτομα με χαμηλά επίπεδα ψυχολογικής ικανοποίησης των αναγκών τους, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν αυτό τον φόβο μιας και είναι τα πιο «εύκολα θύματα» των διαδικτυακών συναναστροφών και εμπειριών που υπόσχονται σύνδεση ενώ στην ουσία προκαλούν αυξημένα ποσοστά αποσύνδεσης και απομόνωσης.

Ψυχολογική εξάρτηση από τα κοινωνικά δίκτυα

Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, η ψυχολογική εξάρτηση από τα κοινωνικά δίκτυα καταγράφει ραγδαία αύξηση παθολογικής χρήσης του διαδικτύου (Song et al. 2004). Αυτό οδηγεί συχνά σε κρίσεις άγχους ή αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, η οποία πολλές φορές καθίσταται αδύνατο να αντιμετωπιστεί εάν το άτομο που πάσχει από το εν λόγω ψυχικό νόσημα δεν μειώσει σημαντικά τη κατάχρηση των κοινωνικών δικτύων. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι πλέον θεωρείται χαρακτηριστική πρακτική ατόμων με κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές να περνάνε δεκάδες ώρες στα κοινωνικά δίκτυα προκειμένου να γεμίσουν το κενό, να αποφύγουν τη δια ζώσης επικοινωνία και τη ζωή εκεί έξω.

Ψυχολογική ικανοποίηση

Είναι γεγονός ότι τα άτομα με FOMO και άλλες αγχώδεις διαταραχές φαίνεται να πάσχουν από υψηλότερα επίπεδα μοναξιάς και απομόνωσης (Dossey, L. 2014). Η θεωρία της αυτοδιάθεσης υποστηρίζει ότι η ψυχολογική ικανοποίηση ενός ατόμου στην επάρκεια, την αυτονομία και τη συσχέτιση αποτελούν τρεις βασικές ψυχολογικές ανάγκες των ανθρώπων (Deci E.L.,& Ryan R.M. 1985). Οι άνθρωποι με χαμηλότερα επίπεδα ψυχολογικής ικανοποίησης φαίνεται να είναι πιο ευάλωτοι στα κοινωνικά δίκτυα την ίδια ώρα που κάθε έρευνα αποδεικνύει πόσο σημαντική είναι η προσωπική επαφή και οι εκ του σύνεγγυς συναναστροφές για την βελτίωση της ψυχικής υγείας.

Μελέτη από τον Przybylski έφερε στο φως μία σημαντική διαπίστωση:

10 Βιωματικά Εργαστήρια για Γονείς (Νοέμβριος 2024 – Απρίλιος 2025) | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR | Συμμετοχή: 35 ευρώ για εγγραφές που θα γίνουν έως Κυριακή 17 Νοεμβρίου. Με αυτό το κόστος, έχετε πρόσβαση στο σύνολο των 10 σεμιναρίων που θα διεξαχθούν.

η κατάσταση FΟMO όπως επίσης και η αυξημένη κοινωνική φοβία ήταν πιο συχνή σε όσους είχαν ανικανοποίητες ψυχολογικές ανάγκες, όπως για παράδειγμα την ανάγκη να είναι αρεστοί, να βρουν αποδοχή ή να γίνονται σεβαστοί από τους άλλους.

Εν ολίγοις, και ποιος δεν πιάστηκε έρμαιο των κοινωνικών διχτύων σε μια προσπάθεια για κατανόηση, για αποδοχή, για επικοινωνία; Η αλήθεια όμως είναι εκεί έξω. Όπως και η επανάσταση. Και η ψυχική υγεία. Όσο πιο γρήγορα καταλάβουμε την παγίδα στην οποία βρεθήκαμε εκτεθειμένοι, τόσο θα αυξάνονται οι πιθανότητες για αληθινή εξέλιξη σε ψυχικό, κοινωνικό, ανθρώπινο επίπεδο. Τη στιγμή που θα κατανοήσουμε ότι ο πόνος, το κενό, το άγχος που υπάρχουν εκεί μέσα είναι πολύ πιο έντονα και καταστροφικά για εμάς, θα έχουμε ήδη ξεκινήσει μια άλλη επανάσταση. Που εάν το παλέψουμε, μπορεί να μας φέρει πιο κοντά στον εαυτό μας, την αυτονομία και την αυτάρκειά μας και θα μας βοηθήσει να σηκωθούμε από τον καναπέ και να πατήσουμε στα πόδια μας καλύτερα.

Οι αληθινές σχέσεις δε χρειάζονται κανένα like για να επιβεβαιωθούν. Η εμπιστοσύνη και η αποδοχή χτίζονται με εκατοντάδες ώρες επαφής σε πραγματικό χώρο και χρόνο. Εκεί όπου μπορείς να αγγίξεις τα δάκρυα ή τον φόβο κάποιου. Εκεί όπου μπορείς να μυρίσεις την ανάσα και την αγωνία του, κι έτσι να ενωθείς.

Πηγές:

1. Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013), "Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out.", Computers in Human Behavior 29 (4): 1841–1848
2. JWT (2012), Fear of Missing Out (FOMO) (PDF).
3. Deci,E.L.,& Ryan,R.M. (1985), Intrinsic motivation and self-determination inhuman behavior, Plenum Press
4. Song, I., Larose, R., Eastin, M. S., & Lin, C. A. (2004), "Internet gratifications and Internet addiction: On the uses and abuses of new media",CyberPsychology & Behavior, 7 (4): 384–394
5. Dossey, L. (2014), "FOMO, digital dementia, and our dangerous experiment.", Explore Journal of Science and Healing 10 (2): 69–73