Υποχονδρίαση

Ακρόαση άρθρου......

Όλοι ανησυχούμε για την υγεία μας και φροντίζουμε για τη διατήρηση αυτής. Ωστόσο, αρκετοί άνθρωποι έχουν τόσο έντονη ανησυχία για την υγεία τους ώστε φτάνουν σε σημείο ακόμη και να δυσλειτουργούν στη καθημερινότητά τους.

Μπορεί κάποιοι να το αντιμετωπίζουν ως αστείο, αλλά κάποιοι άλλοι ζουν διαρκώς με τον φόβο ότι πάσχουν από κάποια σοβαρή ασθένεια.

Σε αυτό το άρθρο λοιπόν, θα μιλήσουμε για αυτούς τους ανθρώπους, που έχουν υποχονδρίαση, ή αλλιώς άγχος υγείας/αρρωστοφοβία.

• Τι είναι η υποχονδρίαση;
• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της διαταραχής;
• Πού μπορεί να οφείλεται;
• Ποια συμπτώματα αντιμετωπίζουν οι ασθενείς;
• Ποιες είναι οι συνέπειες της διαταραχής;
• Υπάρχει θεραπεία;

Αυτά τα ερωτήματα και ακόμη περισσότερα πρόκειται να αναλυθούν παρακάτω. 

Η υποχονδρίαση και οι συνέπειές της

Η υποχονδρίαση ανήκει στις σωματόμορφες διαταραχές. Είναι μια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από υπερβολική ανησυχία και φόβο να έχουμε, ή τη βεβαιότητα ότι έχουμε, μια σοβαρή ασθένεια.

Παρατηρείται πως ασθενείς με υποχονδρίαση, μεγιστοποιούν συνηθισμένα σωματικά ενοχλήματα και υπόκεινται συνεχώς σε μια σχολαστική, ακόμη και εμμονική ανάλυση των αισθήσεων ή των συμπτωμάτων του σώματός τους, με αποτέλεσμα να πείθονται ότι είναι άρρωστοι.

Αυτή η ανησυχία και η συμπεριφορά παρεμβαίνουν αρνητικά στις διαφορετικές πτυχές της ζωής τους.

Τα υποχόνδρια άτομα γίνονται πιο εσωστρεφή, λιγότερο κοινωνικά καθώς φοβούνται μη κολλήσουν κάποιο μικρόβιο, ενώ την κάθε μεταβολή στον οργανισμό τους την ερμηνεύουν ως απειλητική για τη ζωή τους. Συνήθως δεν ανακουφίζονται μετά την διαβεβαίωση των ιατρών ότι είναι καλά ή ο καθησυχασμός τους είναι πρόσκαιρος.

Ακόμη, τα άτομα αυτά, αναπτύσσουν μη ρεαλιστικούς φόβους μόλυνσης και έντονο ενδιαφέρον για ιατρικές πληροφορίες ενώ παράλληλα (συχνά) αποκτούν φόβο για τα φάρμακα. Κάτι σημαντικό που θα ηθελα να αναφέρω επίσης, είναι ότι συχνά η υποχονδρίαση έχει υφέσεις και εξάρσεις και συνήθως η έξαρση πυροδοτείται από κάποιο γεγονός.

Εάν στραφούμε μέσα μας και παρατηρήσουμε πότε συμβαίνει αυτό, με ποια αφορμή δηλαδή αρχίζουμε πάλι να πιστεύουμε ότι είμαστε άρρωστοι ή/και να έχουμε συμπτώματα, τότε θα είναι ευκολότερο να το θεραπεύσουμε.

Οι κρίσεις πανικού ακόμη, είναι συχνά απόρροια της υποχονδρίας.

Τέλος, συχνά παρατηρούνται οργανικές αλλαγές που οφείλονται στο άγχος που βιώνει το άτομο για την υγεία του, όπως αλλαγές στη λειτουργία του εντέρου, πόνοι στη κοιλιά, ναυτία, ζαλάδα, διαταραχές στον ύπνο κ.α. Έτσι, το άτομο και προκαλεί ασυνείδητα μια «ασθένεια» και συνάμα διαβεβαιώνει στον εαυτό του ότι πράγματι πάσχει από κάποια σοβαρή ασθένεια. Μεγάλο ποσοστό μάλιστα των ασθενών με υποχονδρίαση πάσχει τουλάχιστον από μία ακόμη ψυχιατρική διάγνωση, συνήθως κατάθλιψη ή κάποια αγχώδη διαταραχή.

Σημάδια υποχονδρίασης

Παρατηρήστε τον εαυτό σας!

- ανησυχείτε συχνά νομίζοντας πως έχετε μια σοβαρή ασθένεια;

- όταν αντιμετωπίζετε ένα ασυνήθιστο σύμπτωμα ή μία σωματική δυσφορία, όπως ζαλάδα, μούδιασμα, πιστεύετε πως τα συμπτώματα είναι απόρροια μιας σοβαρής ασθένειας;

- πόσο διάστημα σας παίρνει από τη στιγμή που ανιχνεύετε μια μέτρια σωματική δυσκολία ή αίσθηση, μέχρι να επισκεφτείτε ιατρό; είναι σύντομο το διάστημα (π.χ. την ίδια ή την επόμενη ημέρα) ή δίνετε λίγο χρόνο ώστε να παρακολουθήσετε την εξέλιξη και τις επόμενες ημέρες;

- πώς αισθάνεστε όταν έχετε να παραλάβετε τα αποτελέσματα των εξετάσεών σας;

- όταν ο ιατρός σας λέει ότι ένα συγκεκριμένο σύμπτωμα δε θα πρέπει να σας απασχολεί, ανακουφίζεστε τελείως ή ηρεμείτε για λίγο;

- πόσους ιατρούς ενδέχεται να συμβουλευτείτε για ένα συγκεκριμένο σύμπτωμα;

- αναζητάτε συχνά πληροφορίες μέσω ίντερνετ σχετικά με τη διάγνωση που σας δόθηκε;

- όταν έχετε ένα σύμπτωμα ή μια σωματική δυσφορία αγγίζετε και ελέγχετε συχνά τον εαυτό σας; 

- πόσο συχνά διαγιγνώσκετε τον εαυτό σας με διάφορες ασθένειες προερχόμενες από πληροφορίες μέσω ίντερνετ και τρίτων προσώπων;

- όποτε ακούτε άλλους να μιλάνε για ασθένειες, πώς αισθάνεστε; 

- όταν ο ιατρός σας ζητά να κάνετε μια ιατρική εξέταση, την κάνετε με ευκολία, σας προκαλεί τέτοιο φόβο ώστε προτιμάτε να μη την κάνετε ή την κάνετε αλλά σκέφτεστε την πιθανή διάγνωση και σας προκαλείται δυσφορία;

- εάν κάποιος σας πει ότι αυτός ή κάποιο άλλο πρόσωπο υποφέρει από κάποια ασθένεια, πιστεύετε ότι μπορεί να συμβεί και σε εσάς, δεν σκέφτεστε κάτι ή αρχίζετε να νιώθετε τα συμπτώματα που μόλις σας περιέγραψαν και θεωρείτε πως μπορεί να πάσχετε κι εσείς από την συγκεκριμένη αρρώστια;

- ποια είναι η γνώμη των οικείων σας ανθρώπων αναφορικά με τη στάση σας απέναντι στις ασθένειες;

- όταν έχετε ένα σύμπτωμα που σας ανησυχεί, πόσο συχνά το σκέφτεστε;

Τα αίτια της υποχονδρίασης

Είναι σημαντικό να μάθουμε το γιατί. Εάν γνωρίζουμε την αιτία ή τα αίτια που προκάλεσαν την φοβία, είναι ευκολότερο να θεραπευτούμε από αυτήν.

Η υποχονδρίαση οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Πολλά άτομα που πάσχουν από υποχονδρίαση έχουν υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική κακοποίηση. Άλλα άτομα, είχαν περάσει διάφορες ασθένειες στη παιδική τους ηλικία, είτε οι ίδιοι, είτε κάποιο οικείο τους πρόσωπο (γονείς, συγγενείς πρώτου βαθμού).

Μία άλλη αιτία για την εμφάνιση της υποχονδρίασης, είναι οι υπερπροστατευτικοί γονείς που ασκούσαν πίεση στα παιδιά τους, ή και το αντίθετο άκρο, παιδιά που μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον αδιαφορίας και παραμέλησης, για να τραβήξουν τη προσοχή των γονιών τους, επικαλούνταν προβλήματα υγείας.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, μεγαλώνοντας αυτό το παιδί, να δημιουργεί υποχονδρίαση έτσι ώστε να λαμβάνει την προσοχή, την φροντίδα, την αγάπη (έστω και κατ' αυτό τον τρόπο) από τους συγγενείς, τους φίλους ή τους συντρόφους.

Τέλος, η πανδημία του COVID-19, βρέθηκε σύμφωνα με έρευνες να έχει αρνητικό αντίκτυπο, αρνητικές συνέπειες στη ψυχική υγεία τόσο ασθενών με άγχος υγείας όσο και σε ανθρώπους χωρίς προηγούμενο ιστορικό φοβιών και άγχους υγείας. 

Παρά τις προσπάθειες αναζήτησης των αιτιών ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμη σαφείς απαντήσεις. Μέχρι τώρα, φαίνεται διάφοροι παράγοντες (είτε μεμονωμένα είτε συνδυαστικά) να παίζουν ρόλο στη δημιουργία της υποχονδρίασης, όπως είναι οι προδιαθεσικοί βιολογικοί παράγοντες, εμπειρίες ή καταστάσεις από/στην παιδική ηλικία που θα πρέπει να διερευνώνται κατά περίπτωση, καθώς δεν υπάρχει μία θεραπεία για όλους.

Ανάλογα την περίπτωση, αναζητείται και η κατάλληλη θεραπεία για τον εκάστοτε ασθενή.

Διάγνωση υποχονδρίασης

Σύμφωνα με το DSM IV, ένα άτομο πάσχει από υποχονδρίαση όταν:

• Παρουσιάζει έντονη, επίμονη και διαρκή ενασχόληση με τις σωματικές του λειτουργίες, με βάση την ιδέα ότι πάσχει από κάποια σοβαρή ασθένεια
• Τα συμπτώματα διαρκούν τουλάχιστον για 6 μήνες
• Η διαταραχή δεν εξηγείται καλύτερα από κάποια άλλη κατηγορία διαταραχής
• Η διαταραχή προκαλεί δυσφορία και έκπτωση της λειτουργικότητάς του
• Η ιδέα ότι πάσχει από κάποια σοβαρή ασθένεια, δεν υποχωρεί έπειτα από τις ιατρικές διαβεβαιώσεις ότι δεν πάσχει από κάποια ασθένεια
• Δεν έχει παραληρητικές ιδέες

Υπάρχει θεραπεία για την υποχονδρίαση;

Ίσως το κυριότερο ερώτημα είναι: «μπορεί πραγματικά να θεραπευτεί κανείς από την υποχονδρίαση;»

Δυστυχώς, υπάρχει λανθασμένη και ελλιπής ενημέρωση από τους ίδιους τους ιατρούς προς τους ασθενείς. Η προσέγγιση για τις περισσότερες διαταραχές, δεν είναι ολιστική. Γίνονται προσπάθειες συνήθως για αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της υποχονδρίασης (όπως στην περίπτωση που η θεραπεία συνίσταται μόνο σε χορήγηση αντικαταθλιπτικών και ηρεμιστικών φαρμάκων) αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν τη διαταραχή συνολικά, σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του οργανισμού.

Σύμφωνα με έρευνες, η ιδανικότερη θεραπεία είναι η φαρμακευτική αγωγή και η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία* συνδυαστικά. Πολλοί ασθενείς πιστεύουν ότι τα φάρμακα ή η ψυχοθεραπεία μεμονωμένα, μπορούν να τους θεραπεύσουν.

Είναι καλό να μάθουμε πλέον, πως πολλές φορές τα φάρμακα από μόνα τους ναι μεν βοηθάνε αποδεδειγμένα πάρα πολύ αλλά δεν είναι αρκετά για την πλήρη ίαση του ασθενούς.

Το ίδιο ισχύει και για την ψυχοθεραπεία. Πολλοί ασθενείς φοβούνται να πάρουν φάρμακα και κάνουν μόνο ψυχοθεραπεία, η οποία βέβαια μπορεί να μην είναι αρκετή να βοηθήσει όλους τους ασθενείς να ξεπεράσουν πλήρως το πρόβλημά τους. Για αυτό, όπως ανέφερα και παραπάνω, προτείνεται ο συνδυασμός και της ψυχοθεραπείας αλλά και της ψυχιατρικής.

Τέλος, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται, όταν σταματάνε τα συμπτώματα της υποχονδρίασης, γιατί πολλοί ασθενείς θεωρούν πως έχουν θεραπευτεί και διακόπτουν τη φαρμακευτική τους αγωγή ή/και τις θεραπείες τους με τον ψυχολόγο.

Και να σταματήσουν τα συμπτώματα, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η αιτία, το ψυχοπιεστικό υπόβαθρο που δημιούργησε την υποχονδρίαση, ειδάλλως συνεχώς θα δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας ο οποίος εξαλείφει τα συμπτώματα και όχι την αιτία.

*Λίγες σημαντικές πληροφορίες για την γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT): πρόκειται για μία μορφή ψυχοθεραπείας η οποία βασίζεται στις σκέψεις και στη συμπεριφορά μας. Η βασική της ιδέα είναι ότι οι σκέψεις μας για μία κατάσταση (π.χ. Ανησυχία για καρκίνο), επηρεάζουν το πώς αισθανόμαστε (φόβο, άγχος) και κατ' επέκταση το πώς συμπεριφερόμαστε (ελέγχουμε το σώμα μας, πηγαίνουμε σε γιατρούς κ.α.).

Όλοι μας, αποδίδουμε ένα συγκεκριμένο νόημα στις καταστάσεις που βιώνουμε. Δεν είναι όμως η κατάσταση που μας προκαλεί το άγχος, αλλά το νόημα που της δίνουμε. Και όταν έχουμε άγχος, δίνουμε μεγάλο νόημα στις σκέψεις μας, άρα και πολλή δύναμη.

Συμβουλές για την υποχονδρίαση

Προτεινόμενες πρακτικές για τον χειρισμό καταστάσεων που προκαλούν υπερβολική ανησυχία:

Αναγνώριση: Αναγνωρίστε τις καταστάσεις ή τις σκέψεις που σας προκαλούν δυσανάλογη ανησυχία (π.χ. Τηλεόραση, ειδήσεις, ίντερνετ, συγκεκριμένα πρόσωπα). Εάν τις αναγνωρίσετε, θα είστε ικανοί να τις αποφύγετε ή να δουλέψετε πάνω σε αυτές ώστε να αλλάξετε τα αρνητικά συναισθήματα που σας προκαλούνται.

Προσοχή: Αποφύγετε να εστιάζετε την προσοχή σας σε ασθένειες που νομίζετε ότι έχετε. Σε οποιοδήποτε σύμπτωμα ή σωματική αίσθηση εστιάζετε επίμονα την προσοχή σας, θα ενισχυθεί. Αποφύγετε αλκοόλ και ουσίες που μετά από μια πρόσκαιρη ανακούφιση, επιδεινώνουν το άγχος.

Συμβουλευτείτε: Εάν αντιμετωπίζετε κάποιον πόνο, συμβουλευτείτε έναν ιατρό. Αποφύγετε να αναζητήσετε πληροφορίες μέσω ίντερνετ ή άλλων ανθρώπων για αυτό. Όσο περισσότερη πληροφόρηση έχετε κατά νου σχετικά με τα συμπτώματα και την ασθένεια, τόσο περισσότερο θα ανησυχείτε.

Θετικές συνήθειες: Μία θετική συνήθεια είναι απλώς μια επαναλαμβανόμενη ενέργεια που παράγει θετικά αποτελέσματα. Για αυτόν το λόγο, είναι σημαντικό να δημιουργήσετε καθημερινές συνήθειες οι οποίες θα «θρέψουν» το μυαλό σας με θετικές σκέψεις. Αυτό μπορείτε να το πετύχετε, παίρνοντας μόνο λίγα λεπτά για τον εαυτό σας κάθε μέρα και να κάνετε ό,τι σας κάνει να αισθάνεστε καλά. Αναρωτηθείτε, ποιες συνήθειες θα μπορούσαν να βελτιώσουν τη διάθεση σας;

Ασκηθείτε τακτικά: Όταν ασκούμαστε, το σώμα μας παράγει ενδορφίνες (ορμόνες που συνδέονται με την αίσθηση της ευημερίας), που συνεπάγεται βελτίωση των συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης.

Ασκήσεις χαλάρωσης και διαλογισμού: Αυτές οι πρακτικές έχουν πολλαπλά θετικά ψυχολογικά αποτελέσματα, όπως απελευθέρωση του στρες, απομάκρυνση του άγχους και βελτίωση της διάθεσης.

Ομοιοπαθητική

Η ομοιοπαθητική όσον αφορά τις φοβίες, έχει σημειώσει σημαντικά θεραπευτικά αποτελέσματα, τόσο για την ταχύτητα όσο και για τη μονιμότητα της θεραπείας. Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα παρατηρείται πως επιδρούν θετικά σε όλες τις πτυχές και λειτουργίες του οργανισμού, καθώς ισχυροποιούν τον αμυντικό μηχανισμό του οργανισμού σε όλα του τα επίπεδα (πνευματικό – ψυχικό – σωματικό).

Βελονισμός

Ο βελονισμός χαρακτηρίζεται για την αγχολυτική του δράση. Έχει βρεθεί θετική επίδραση του βελονισμού ακόμη και σε χρόνιο άγχος σε ασθενείς με μετατραυματικό στρες, αϋπνία, διατροφικές διαταραχές, μυοσκελετικό πόνο, ινομυαλγία, χρόνια κόπωση, διαταραχές κατά την κλιμακτήριο, δερματικές παθήσεις, αγχώδεις διαταραχές κ.α.

Ο μηχανισμός δράσης του βελονισμού βασίζεται στη διέγερση του νευρικού και ενδοκρινικού συστήματος. Απελευθερώνονται στο σώμα ουσίες όπως σεροτονίνη, νοραδρεναλίνη, ντοπαμίνη κ.α. οι οποίες συμβάλλουν στη ρύθμιση της ισορροπίας μεταξύ των συστημάτων του οργανισμού, τροποποιούν τη χημεία του εγκεφάλου και χαλαρώνουν το νευρικό σύστημα με αποτέλεσμα την αλλαγή της διάθεσης και την ευφορία.

Άρα, ο βελονισμός είναι κάτι που πιθανότατα θα σας βοηθήσει αρκετά στην υποχονδρίαση αλλά δεν θα την θεραπεύσει από μόνος του.

*Το παρόν άρθρο δεν συνιστά προτροπή για λήψη ή διακοπή φαρμακευτικής αγωγής. Αρμόδιος για κάτι τέτοιο είναι αποκλειστικά ο ιατρός/ψυχίατρος που γνωρίζει το ιστορικό και την πορεία της διαταραχής/ ασθένειάς σας. 

Βιβλιογραφία

Asmundson, G. J. G., Taylor, S. (2020). How health anxiety influences responses to viral outbreaks like COVID-19: What all decision-makers, health authorities, and health care professionals need to know. Journal of Anxiety Disorders, 71, 102211. Google Scholar.

Collimore KC, Asmundson GJG, Taylor S, et al. (2009): Classification of hypochondriasis and other somatoform disorders. In Current Perspectives on the Anxiety Disorders: Implications for DSM-V and Beyond. Edited by McKay D, Abramowitz JS, Taylor S, Asmundson GJG. New York: Springer:431–452.

Haenen MA, de Jong PJ, Schmidt AJM, et al.(2000): Hypochondriacs’ estimation of negative outcomes: domain-specificity and responsiveness to reassuring and alarming information. Behav Res Ther, 38:819–833.

P. Bennett, (2010). Κλινική ψυχολογία και ψυχοπαθολογία. Εκδόσεις Πεδίο, Αθήνα. 

Taylor S, Asmundson GJG (2004): Treating Health Anxiety: A Cognitive-Behavioral Approach. New York: Guilford.

Zhang, Y., Ma, Z. F. (2020). Impact of the COVID-19 pandemic on mental health and quality of life among local residents in Liaoning Province, China: A cross-sectional study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(7), Article 2381.  Google Scholar

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Τσομπάνη Θεοδώρα - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Τσομπάνη Θεοδώρα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Η Θεοδώρα Τσομπάνη είναι σύμβουλος ψυχικής υγείας , απόφοιτη του προγράμματος Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας (Diploma of higher Education in Psychology) και συνεργάτιδα του πολυχώρου ευεξίας και αυτοβελτιωσης Be With You. 

6945773883

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού