Η Εξιδανίκευση των Σχέσεων: Πώς οι Προσδοκίες μας Καταστρέφουν τις διαπροσωπικές σχέσεις

Ακρόαση άρθρου......

Τόσο η αγάπη όσο και η φιλία είναι ένα από τα πιο δυνατά και καθοριστικά συναισθήματα στη ζωή μας. Ωστόσο, η εξιδανίκευση των σχέσεων δημιουργεί συχνά μη ρεαλιστικές προσδοκίες, οδηγώντας σε απογοήτευση και δυσλειτουργικές σχέσεις.

Από τις ρομαντικές ταινίες και τα social media μέχρι τις παιδικές μας αναμνήσεις, οι εικόνες της «τέλειας αγάπης» καλλιεργούν προσδοκίες που δύσκολα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

 Τι είναι η εξιδανίκευση των σχέσεων;

Η εξιδανίκευση είναι μια μικρή άμυνα που παραμορφώνει την εικόνα κατά την οποία το άτομο αντιμετωπίζει συναισθηματικές συγκρούσεις ή εσωτερικούς και εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες αποδίδοντας υπερβολικές θετικές ιδιότητες στον εαυτό του ή στους άλλους (APA 1994, σ. 756).

Η έννοια της εξιδανίκευσης σχετίζεται με την εν γένει τάση των ατόμων να βλέπουν το άλλο πρόσωπο ή τη σχέση μέσα από ένα διαστρεβλωμένο, «ροζ» φίλτρο, με αποτέλεσμα να αποδίδονται στον εκάστοτε σύντροφο χαρακτηριστικά, ιδιότητες και ικανότητες που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Πρόκειται για ένα ιδιαιτέρως συχνό φαινόμενο στην αρχή μιας οποιαδήποτε σχέσης, είτε πρόκειται για ερωτική είτε για φιλική σχέση. Επίσης, στην αρχή υφίσταται η τάση αγνόησης των ατελειών, καθώς κυριαρχεί ο ενθουσιασμός και η εξερεύνηση του αγνώστου.

Η έρευνα δείχνει, μάλιστα, ότι οι θετικές στάσεις και αντιλήψεις του ατόμου απέναντι σε μια σχέση ενδέχεται στην αρχή της σχέσης να μην εδράζεται στα αντικειμενικά χαρακτηριστικά του συντρόφου (Niehuis et al. 2011).

 Αυτού του είδους η εξιδανικευμένη εικόνα χαρακτηρίζει τόσο τις φιλικές όσο και τις ερωτικές σχέσεις, καθώς στην αρχή κάθε ανθρώπινης αλληλεπίδρασης κυριαρχεί συνήθως η περισσότερο αυθόρμητη, αβίαστη συσχέτιση, ενώ σταδιακά αρχίζουν και εμφανίζονται πιο πολύπλοκες σκέψεις και προσδοκίες.

Το ζήτημα έγκειται στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση με αυτή την εξιδανικευμένη εικόνα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε έντονη απογοήτευση καθώς και σε μια διαδικασία «απομάγευσης».

 Από πού προέρχεται η εξιδανίκευση;

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η ποπ κουλτούρα

Οι ταινίες, τα παραμύθια και τα social media αποτελούν αφηγήματα, τα οποία παρουσιάζουν τις σχέσεις ως απόλυτα ρομαντικές και δραματικές, όπου το πάθος και η τέλεια συνεννόηση δεν τελειώνουν ποτέ (Greenwood & Pietromonaco, 2003).
Η κάθε σχέση φαίνεται να χαρακτηρίζεται από μια συνολική διαχείριση των καταστάσεων με τρόπο αρμονικό και άψογο, ενώ ακόμα και όταν ανακύπτουν εμπόδια, αυτά αποτελούν μέρος ενός συνολικού «σχεδίου» που οδηγεί στο ευτυχισμένο τέλος. Επίσης, συχνά αυτό που παρουσιάζεται στις ταινίες ως κατακλείδα της εκάστοτε ιστορίας, εν τέλει συνιστά ένα «τεχνητό τέλος», καθώς λείπει η συνέχεια της πραγματικής ζωής, όπως για παράδειγμα η πορεία της σχέσης ενός ζευγαριού μετά από κάποια χρόνια, με την έλευση παιδιών και πιθανών δυσκολιών.

Οι κοινωνικές και οικογενειακές επιρροές

Από μικρή ηλικία, πολλοί άνθρωποι μεγαλώνουν με την ιδέα ότι ο «ιδανικός σύντροφος» ή ο «απόλυτος έρωτας» υπάρχει εκεί έξω, δημιουργώντας την πεποίθηση ότι κάθε άνθρωπος πρέπει να αναζητήσει την τέλεια σχέση, για να νιώσει ολοκληρωμένος. Συχνά η παρεμβατικότητα των οικογενειών ενδέχεται να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή των τέκνων, χωρίς να δίνεται βάση στην αυτοδιάθεση των ατόμων και στο δικαίωμά τους να επιλέξουν με βάση τα δικά τους κριτήρια την πορεία της ζωής τους.
Το ζητούμενο είναι οι γονείς να μεγαλώσουν τα παιδιά με έμφαση στην πολυδιάστατη πλευρά που πρέπει να έχει η ζωή του κάθε ανθρώπου, όπου η συντροφικότητα μπορεί να συνδυάζεται και με τα στοιχεία της αυτοπραγμάτωσης, των επαγγελματικών φιλοδοξιών, καθώς και της προσωπικής αναζήτησης της ευτυχίας.

Τα social media και η «βιτρίνα» των σχέσεων

Στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως είναι το Instagram, το facebook και το TikTok, οι σχέσεις συχνά παρουσιάζονται σαν παραμύθια. Οι άνθρωποι δημοσιεύουν μόνο τις ευτυχισμένες στιγμές, δημιουργώντας μια ψευδαίσθηση ότι όλες οι σχέσεις πρέπει να είναι τέλειες. Επίσης, είναι εύλογο ότι αποκρύπτονται σκοπίμως οι στιγμές της καθημερινότητας, όπως είναι οι πρακτικές δουλειές εντός του σπιτιού και οι λοιπές, «μουντές» υποχρεώσεις.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την πραγματικότητα πίσω από τις εικόνες που επιλέγει ο καθένας να μοιράζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ παράλληλα προτείνεται η όσο το δυνατόν μικρότερη ενασχόληση με τα μέσα αυτά, για παράδειγμα μόνο για επαγγελματικούς-ακαδημαϊκούς λόγους.

Πώς επηρεάζει η εξιδανίκευση τη σχέση μας;

Υπερβολικές προσδοκίες και απογοήτευση: Όταν ο σύντροφός μας δεν ανταποκρίνεται στα «ιδανικά» πρότυπα, μπορεί να νιώσουμε απογοήτευση και να θεωρήσουμε ότι υφίσταται μια δυσλειτουργία στη σχέση. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το κάθε άτομο έχει τόσο προτερήματα, όσο και ελαττώματα, ενώ η εξέλιξη και η βελτίωση είναι στοιχεία που μπορούν να προκύψουν μέσω της σχέσης, μέσα από μια κοινή πορεία κατανόησης και σεβασμού.

Έλλειψη πραγματικής επικοινωνίας: Αντί να δούμε τον σύντροφό μας όπως είναι, προσπαθούμε να τον αλλάξουμε ώστε να ταιριάζει στην εξιδανικευμένη εικόνα μας. Αυτό εύλογα μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις, ειδικά στις περιπτώσεις κατά τις οποίες έχει φύγει ο ενθουσιασμός της αρχικής γνωριμίας.

Φόβος της ρουτίνας: Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η ρουτίνα είναι ένδειξη αποτυχίας μιας σχέσης, ενώ στην πραγματικότητα είναι φυσικό στάδιο εξέλιξης. Σε κάθε περίπτωση, η υγιής ρουτίνα αποτελεί ένα πλαίσιο ασφάλειας και ομαλής ροής. Επίσης, κατά τη διάρκεια των ετών, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε την αξία της σταθερότητας στη ζωή μας.

Τερματισμός σχέσεων πριν δοθεί η ευκαιρία για πραγματική σύνδεση: Αντί να δουλέψουμε πάνω στις δυσκολίες, μπορεί να αναζητήσουμε συνεχώς κάτι «καλύτερο», κυνηγώντας μια ανύπαρκτη τελειότητα. Εντούτοις, κάθε σχέση που στην αρχή εμφανίζεται με το «πέπλο» του ενθουσιασμού, αναπόφευκτα σταδιακά εμφανίζει και στοιχεία, όπως είναι η ρουτίνα, ωστόσο έπειτα δίνουμε βάση σε άλλα γνωρίσματα, όπως είναι η συντροφικότητα και η καθημερινή διαβίωση.

Πώς μπορούμε να αποτρέψουμε την εξιδανίκευση και να χτίσουμε υγιείς σχέσεις;

✔ Αποδοχή της πραγματικότητας: Κάθε άνθρωπος και κάθε σχέση έχει ατέλειες. Αντί να κυνηγάμε την τελειότητα, πρέπει να μάθουμε να αγαπάμε τον σύντροφό μας για αυτό που πραγματικά είναι.

✔ Ρεαλιστικές προσδοκίες: Η αληθινή αγάπη δεν είναι πάντα παθιασμένη και συναρπαστική. Υπάρχουν φάσεις όπου η σχέση είναι πιο ήρεμη, κάτι που είναι απόλυτα φυσιολογικό. Επίσης, ενδέχεται να υπάρχουν εναλλαγές μεταξύ των δυο καταστάσεων, ρουτίνας και ενθουσιασμού, μέσα από τις διαφορετικές εμπειρίες και τα γεγονότα.

✔ Επικοινωνία και κατανόηση: Είναι σημαντικό να μιλάμε ανοιχτά για τις προσδοκίες μας και να μην βασιζόμαστε σε φαντασιώσεις. Κάθε ζευγάρι μπορεί να διαμορφώσει ένα κοινό κώδικα επικοινωνίας, ώστε να επιλύονται τα περισσότερα ζητήματα μέσω της συζήτησης. Ακόμα και η σύγκρουση, σε λογικά πλαίσια βέβαια, δεν είναι κάτι που πρέπει απαραίτητα να αποφεύγεται, καθώς αποτελεί πεδίο ανταλλαγής απόψεων.

✔ Αποφυγή της σύγκρισης με άλλες σχέσεις: Καμία σχέση δεν είναι όπως φαίνεται στα social media. Αντί να συγκρίνουμε τη δική μας με άλλες, είναι καλύτερο να εστιάζουμε στο πώς μπορούμε να την εξελίξουμε.

✔ Αποδοχή της ρουτίνας ως μέρος της σχέσης: Η ρουτίνα δεν σημαίνει έλλειψη αγάπης και ενδιαφέροντος, αλλά σταθερότητα και βαθύτερη σύνδεση.

Αντί να ψάχνουμε το ανέφικτο, αξίζει να καλλιεργήσουμε σχέσεις που βασίζονται στην κατανόηση, την αποδοχή και την αληθινή σύνδεση.

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, fourth edition (Appendix B, pp. 751–756). Washington, DC: Author.

Greenwood, D. N., & Pietromonaco, P. R. (2003). The interplay among attachment orientation, idealized media images of women, and body dissatisfaction: A social psychological analysis. In The Psychology of Entertainment Media (pp. 295-312). Erlbaum Psych Press.

Niehuis, S., Lee, K. H., Reifman, A., Swenson, A., & Hunsaker, S. (2011). Idealization and disillusionment in intimate relationships: A review of theory, method, and research. Journal of Family Theory & Review, 3(4), 273-302.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ζωή Ζιωντάκη - Ψυχολόγος

Ζωή Ζιωντάκη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, επιστημονικό προσωπικό στην ΑΔΙΠΠΔΕ στο Υπουργείο παιδείας,  απόφοιτη του Α.Π.Θ, με μεταπτυχιακό και διδακτορικό, καθώς και δεύτερο πτυχίο στο Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. Ειδίκευση στην Κλασική Ψυχανάλυση και στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. 

69.8888.4453

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού